Les 1.4 KT2 theorie (week 40) capillairpunctie-hb-prikaccident

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

KT2 Theorie (week 40) capillairpunctie-hb-prikaccident

DA 1

Module 1B

Les 4

2024-2025

Programma

• Welkom + Osiris
• Terugblik vorige les
• Capillair punctie
• Prikaccident
• Theorie Hb
• Afsluiten + huiswerk 

Op grond van hun doel worden instrumenten ingedeeld in Niet kritisch, semi-kritisch en kritische instrumenten.
Niet kritische instrumenten behoren bij...

1. beschadigde huid of slijmvliezen, steriele lichaamsholten
2. slijmvliezen
3. intacte huid

Instrumenten die in contact komen met een steriele lichaamsholte of steriel weefsel behoort tot welk instrumentarium?

1. Niet-kritisch instrumentarium
2. Semi-kritisch instrumentarium
3. Kritisch instrumentarium

Welke instrumenten moeten huishoudelijk gereinigd worden met een instrumentreinigingsmiddel?

1. Niet-kritische instrumenten
2. Kritische instrumenten
3. Semi-kritische instrumenten

Capillairpunctie

• Vingerprik 
• Waar voer je de vingerprik uit?
• 1e druppel weg
• Je mag niet stuwen/melken

Tijdens een capillairpunctie neem je bloed af uit een..

1. Ader
2. Slagader
3. Haarvat
4. Lymfevat

Capillairpunctie

Geen vingerprik wanneer:

• Oksellymfeklieren verwijderd, bijv. na borstamputatie
  
• Infuus
  
• Verlamming
  
• Wond
  
• Oedeem (vochtophoping)
  

Je hebt je per ongeluk geprikt aan een gebruikte naald. Wat doe je met het wondje?

1. Desinfecteren, doorbloeden, spoelen en melden.
2. Spoelen, doorbloeden, desinfecteren, melden.
3. Melden, doorbloeden, spoelen, desinfecteren.
4. Doorbloeden, spoelen, desinfecteren, melden.

Prikaccident

1. Doorbloeden: kan besmetting tegen gaan. Lichaamsdeel laag, evt. stuwen
   
2. Spoelen: onder de kraan, enkele minuten op de prikplaats
   
3. Desinfecteren: na het spoelen desinfecteren met huiddesinfectans (bijv. alcohol 70% of chloorhexidine 0,5 in alcohol
   
4. Melden: bij arts of leidinggevende, op school bij instructeur

Opdracht vingerprik 

bloedarmoede = anemie

Hemoglobine - IJzerhoudend eiwit, de rode bloedcel is vrijwel geheel gevuld met dit eiwit.

- Referentiewaarden:

7,5 – 10 mmol/l (V)

8,1 – 11,0 mmol/l (M)

Hemoglobine - IJzerhoudend eiwit, de rode bloedcel is vrijwel geheel gevuld met dit eiwit.

- Referentiewaarden:

7,5 – 10 mmol/l (V)

8,1 – 11,0 mmol/l (M)

- Zit in een rode bloedcel

- Kan zuurstof vasthouden (binden) en loslaten . Is verantwoordelijk voor het transport van zuurstof en koolstofdioxide in het bloed.

- Is de rode kleurstof voor bloed

- We maken Hb aan door o.a. ijzer op te nemen uit voeding > welke voedingsmiddelen bevatten veel ijzer? Vlees, volkorenproducten, groente

- Hb kan te laag worden bij bloedverlies (in- of uitwendig) of omdat het lichaam niet voldoende ijzer opneemt.

Anemie

- Bloedarmoede. Bij bloedarmoede bevat het bloed te weinig rode bloedcellen of zit er te weinig HB in de cellen. Een milde anemie geeft vrijwel nooit klachten. Bij een anemie heeft de patiënt veelal last van duizeligheid en vermoeidheid.

Oorzaken:

- door te weinig opname van ijzer uit de voeding

- bloedingen: in- of uitwendig, ernstige menstruaties

- Chronische aandoeningen: pernicieuze anemie > vit.B12 injecties nodig.  vit B12 is een bouwsteen voor hemoglobine. Omdat er te weinig vit B12 in het bloed zit, kan het hemoglobine dus niet aangemaakt worden. Dit zie je bijvoorbeeld bij: vegetariërs.

- te snelle afbraak van rode bloedcellen. Normaal leeft een ery 90-120 dagen, wanneer ze te snel uit elkaar vallen ontstaat er te laag Hb

Hoe worden rode bloedcellen aangemaakt?

kort doornemen. Wordt later bij AFP dieper op ingegaan

De aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg wordt gestimuleerd door een hormoon uit de nieren: erytropoëtine (EPO).

Hb

- Zit in een rode bloedcel

- Kan zuurstof vasthouden (binden) en loslaten . Is verantwoordelijk voor het transport van zuurstof en koolstofdioxide in het bloed.

- Is de rode kleurstof voor bloed

- We maken Hb aan door o.a. ijzer op te nemen uit voeding > welke voedingsmiddelen bevatten veel ijzer? Vlees, volkorenproducten, groente

- Hb kan te laag worden bij bloedverlies (in- of uitwendig) of omdat het lichaam niet voldoende ijzer opneemt.

Wanneer spreken we van een milde anemie bij een volwassen vrouw?

1. Hb tussen de 6,0 mmol/l en de 7,5 mmol/l
2. Hb tussen de 6,5 mmol/l en de 8,1 mmol/l
3. Hb lager dan 5,0 mmol/l
4. Hb lager dan 8 mmol/l

- Referentiewaarden:

7,5 – 10 mmol/l (V)

8,1 – 11,0 mmol/l (M)

Hemoglobine

Hemoglobine

• HB
• IJzerhoudend eiwit
• Erytrocyt vrijwel geheel gevuld met eiwit
• Kan zuurstof vasthouden (binden) en loslaten
• Verantwoordelijk voor: transport O2 en CO2  in het bloed

Hoe maken we het aan?

• IJzer uit voeding nemen we op.
• Welke voedingsmiddelen bevatten veel ijzer?

Vlees

Peulvruchten, zoals bruine en witte bonen, linzen en sojabonen

Veel groenten, met name andijvie, artisjok, broccoli, courgette, doperwten, druivenblad, postelein, tomatenpuree, raapstelen en schorseneren

Noten

Vis: kabeljauw, haring, sardines, garnalen, mosselen en oesters

in gedroogd fruit, met name abrikozen en vijgen

Neem bij het eten ook vitamine C (zoals sinaasappel of kiwi). Dan wordt het ijzer beter opgenomen.

Referentiewaarden

Wat zijn referentiewaarden?
Wat zijn eenheden?

♀ Hb: 7,5-10 mmol/l

♂ Hb: 8,1-11 mmol/l

+ tabel 5.9 in hoofdstuk 5.13.4 "Wat betekent de uitslag"

Anemie

• Er zijn te weinig erytrocyten in het bloed. 
•  Er zit te weinig Hb in de cellen.
• Milde anemie geeft bijna geen klachten: (Hb ♂6,5-8,1 en ♀6,0-7,5) 

Symptomen

Duizeligheid en vermoeidheid 
soms kortademigheid, hoofdpijn

Oorzaken

Denk ook aan een operatie of aan een ernstig ongeval

Oorzaken (vervolg)

• Te weinig opname van ijzer uit de voeding
  
• Bloedingen: in- of uitwendig
• Chronische aandoeningen:
  

1. Pernicieuze anemie > Vit. B12 injecties nodig

2. Te snelle afbraak van rode bloedcellen 

Pernicieuze anemie: tekort aan Vit. B12 

Pernicieuze anemie (Vitamine B12-tekort door auto-immuun gastritis) is een bepaald soort bloedarmoede die kan ontstaan als gevolg van een auto-immuun gastritis. Dit is een aandoening waarbij de slijmvlieslaag in de maag blijvend beschadigd kan zijn.

diagnostiek: Hb, MCV.

De meeste gevallen van bloedarmoede zijn het gevolg van ijzergebrek (door bijv. heftige menstruatie) Wordt gekenmerkt door kleine rode bloedcellen terwijl er bij enkele andere vormen van bloedarmoede juist grote rode bloedcellen zijn --> tekort vit. B12. 

MCV Mean Corpusculair Volume

-Om onderscheid te maken tussen:

• Anemie met kleine rode bloedcellen (microcytair) 
• Anemie met grote rode bloedcellen (macrocytair)

-Geeft gemiddelde inhoud van de rode bloedcellen aan. 

De meeste gevallen van bloedarmoede zijn het gevolg van ijzergebrek (vooral door te veel bloedverlies zoals bij hevige en langdurige menstruaties)

Een ijzergebreksanemie wordt gekenmerkt door kleine rode bloedcellen terwijl er bij enkele andere voorkomende vormen sprake is van grote rode bloedcellen bijv. pernicieuze anemie.

Om onderscheid te maken: MCV bepaling naast Hb bepaling

MCV Mean Corpusculair Volume

Normaalwaarden 80-100 fL (femtoliter = 1 duizendste van een picoliter = 1 biljoenste deel van een liter)

MCV <80 fl microcytair - ijzergebreksanemie

MCV>100 macrocytair – gebrek B12 of foliumzuur

 

De meeste gevallen van bloedarmoede zijn het gevolg van ijzergebrek (vooral door te veel bloedverlies zoals bij hevige en langdurige menstruaties)

Een ijzergebreksanemie wordt gekenmerkt door kleine rode bloedcellen terwijl er bij enkele andere voorkomende vormen sprake is van grote rode bloedcellen bijv. pernicieuze anemie.

Om onderscheid te maken: MCV bepaling naast Hb bepaling

behandeling

behandeling

Opdracht

Medilect module vingerprik maken

Certificaten inleveren voor 11 november 8 uur

Certificaten niet ingeleverd? Geen deelname aan de toets in week 47

Huiswerk

• Leren H.5.12, 5.13 en 4.4 Medisch technisch handelen 
  
• Lezen H 5.14 en 5.15 (glucose, cholesterol, crp) Medisch technisch handelen.
• Medilect vingerprik (af)maken