Cursus 2 Lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Cursus 2 Lezen § tekstsoorten

1. tekstsoorten

2. column

3. uiteenzetting, betoog en beschouwing

Wat gaan we doen?

- Nakijken Cursus 1 Basis § 8

- Theorie Lezen tekstsoorten en -doelen

- Zelf aan de slag

Ik kan na deze les...

- tekstsoorten benoemen

- het doel van de schrijver aangeven

Leesstrategieën: top-down

Als je een tekst voor je krijgt, begin je met het top-down lezen hiervan. Dit houdt in dat je de titel, de inleiding en het slot leest en op basis hiervan een voorspelling doet over: 

- de tekstsoort en het schrijfdoel; 

- het onderwerp van de tekst; 

- de hoofdgedachte van de tekst; 

- de kenmerken die bij deze tekstsoort horen. 

Leesstrategieën: bottom-up

Vervolgens ga je de diepte in. Je leest de tekst helemaal. Hierbij onderstreep je de kernzinnen van de tekst; je omcirkelt de signaalwoorden en je zet functiewoorden in de kantlijn. 

Als je dit goed doet, dring je door tot de kern van de tekst en heb je al voordat je begint met het beantwoorden van de vragen veel kennis over het onderwerp. 

Uiteenzetting en beschouwing

In een uiteenzetting wil de schrijver zijn leespubliek informeren. Dit doet hij door feiten en voorbeelden te geven. De lezer krijgt uitleg over hoe iets werkt of in elkaar zit. 

Bij een beschouwing is het schrijfdoel opiniëren. De schrijver wil een zo breed mogelijk beeld van het onderwerp schetsen. Hij belicht meerdere visies/verklaringen/oorzaken/voor- en nadelen.

Betoog

In een betoog wil de schrijver zijn leespubliek overtuigen of activeren. Dit doet hij door verschillende argumenten bij zijn standpunt te geven en deze te ondersteunen. Hiernaast kan hij tegenargumenten geven en deze vervolgens weerleggen of ontkrachten.

Aan de slag

-blz 58 t/m 60 maken opdr 1 tekst 1 t/m 8 

Cursus 2 Lezen §2 Column

Een column is een regelmatig verschijnende tekst op een vaste plaats in een tijdschrift, krant of vakblad. In een column geeft een auteur zijn persoonlijke visie op een actuele gebeurtenis of ontwikkeling. De toon van column kan luchtig zijn maar ook serieus. 

Een column bevat vaak:

• de aanleiding voor het schrijven van de column;

• de persoonlijke mening (invalshoek) van de columnist; die kan tegendraads zijn, dat wil zeggen: tegen de gangbare opinie in.

Nakijken

Maken blz 53 opdr 1

1. Wat is het onderwerp?

3. Naar aanleiding waarvan is de tekst geschreven?

6. Welke 2 opvattingen bestrijdt de auteur in de alinea 3?

1. a&b
2. b&c
3. c&d
4. d&e

8. Aan welke alinea kun je zien dat de auteur haar lezers kent?

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

14. Wat is de hoofdgedachte?

15. Wat is het (belangrijkste) tekstdoel?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

Aan de slag

Maken opdr 2 en 3

Cursus 2 Lezen

§3 Uiteenzetting, betoog en beschouwing

Wat gaan we doen?

**20 minuten:

- Nakijken §2 Column opdr 2 en 3

- theorie §3

- maken §3 opdr 1

** 20 minuten:

5.4 Bredero maken (anders huiswerk)

Beschouwing, betoog en uiteenzetting

Uiteenzetting

Een uiteenzetting is bedoeld om de lezer te informeren: een bepaald onderwerp wordt objectief uitgewerkt. In een uiteenzetting staan meestal veel feiten en toelichtingen of voorbeelden. De hoofdgedachte van een uiteenzetting is vaak een constatering (= de vaststelling van een feit of een verschijnsel), bijvoorbeeld: ‘Technische studies zijn hun nerd-achtige imago kwijtgeraakt.’

Betoog

Een betoog is bedoeld om te overtuigen: de schrijver wil dat de lezers zijn mening (standpunt) over een bepaalde kwestie overnemen. Die mening is ook de hoofdgedachte van de tekst, bijvoorbeeld: ‘Tweede Kamerleden die uit hun fractie stappen, moeten hun Kamerzetel afstaan.’ De auteur geeft argumenten voor zijn standpunt en soms weerlegt hij argumenten die de lezers tegen zijn standpunt kunnen inbrengen.

Een beschouwing

Een beschouwing is bedoeld om te opiniëren: de auteur wil zijn lezers zelf over iets laten nadenken, zodat ze zich er een mening over kunnen vormen. De hoofdgedachte van een beschouwing is dan ook vaak een formulering als ‘Hoewel de geleerden het erover eens zijn dat er iets moet gebeuren om de wereldbevolking van voedsel te voorzien, zijn de meningen verdeeld over wat dat dan precies moet zijn.’

Uiteenzetting

• Informatief
• Objectief
• Feiten en uitleg met voorbeelden
• Meningen objectief weergegeven 
• Hoofdgedachte is een constatering
• Diverse tekststructuren mogelijk 

Je noemt meningen om aan te geven hoe iemand anders over het onderwerp denkt. Jouw mening is in een uiteenzetting niet van belang.

• vraag-antwoordstructuur;
• verklaringsstructuur;
• aspectenstructuur;
• verleden-heden(-toekomst)structuur;
• probleem-oplossingsstructuur.

Betoog

• Overtuigend
• Subjectief
• Standpunt met feitelijke en/of waarderende argumenten
• Feiten en/of voorbeelden ter ondersteuning
• Eventueel tegenargumenten en de weerlegging daarvan 
• Hoofdgedachte is een mening
• Argumentatiestructuur of voor- en nadelenstructuur 

Feitelijk argument:

Je ondersteunt een uitspraak met een feit dat je kunt controleren.

Waarderend argument:

Je ondersteunt een uitspraak met een mening die door iedereen wordt gedeeld of die je kunt ondersteunen met feiten, cijfers of voorbeelden.

Beschouwing

• Opiniërend
• Objectief
  
• Feiten en uitleg met voorbeelden
• Meningen objectief weergegeven 
• Hoofdgedachte is een constatering die wijst op verschillende kanten van een onderwerp
• Diverse tekststructuren mogelijk 

Meningen in een beschouwing zijn niet bedoeld om de lezer te overtuigen, maar om hem de mogelijkheid te geven verschillende opvattingen te vergelijken, zodat hij zelf een conclusie kan trekken en zijn eigen mening over de kwestie kan vormen.

• voor- en nadelenstructuur;
• probleem-oplossingsstructuur;
• verklaringsstructuur.

Hoofdgedachte: "De vergrijzing in Nederland vindt vooral buiten de Randstad plaats."
Van welke tekstsoort is hier sprake?

1. Uiteenzetting
2. Betoog
3. Beschouwing

Hoofdgedachte: "Over het Twittergedrag van de Amerikaanse president lopen de meningen uiteen."
Van welke tekstsoort is hier sprake?

1. Uiteenzetting
2. Betoog
3. Beschouwing

Hoofdgedachte: "Grote zoogdieren in dierentuinen moeten verboden worden ."
Van welke tekstsoort is hier sprake?

1. Uiteenzetting
2. Betoog
3. Beschouwing

Hoofdgedachte: "Aan een kabinet dat steunt op vier partijen, zitten zowel voor- als nadelen."
Van welke tekstsoort is hier sprake?

1. Uiteenzetting
2. Betoog
3. Beschouwing

Hoofdgedachte: "Er worden de laatste jaren steeds meer huwelijken gesloten tussen mensen met verschillende nationaliteiten."
Van welke tekstsoort is hier sprake?

1. Uiteenzetting
2. Betoog
3. Beschouwing

Uiteenzetting	Betoog	Beschouwing
Informatief	Overtuigend	Opiniërend
Objectief	Subjectief	Objectief
Feiten, uitleg en voorbeelden	Standpunt en argumenten	Feiten, uitleg en voorbeelden
Hoofdgedachte = constatering	Hoofdgedachte = mening	Hoofdgedachte = constatering