10.1 Je lichaam en je voedsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 10.1: Je lichaam en je voedsel

Doel 10.1

Je leert welke voedingsstoffen er zijn

Je leert wat de rol van je darmflora is

Je leert hoe genen en je voedsel jou beïnvloeden

Voedingsstoffen

Voedingsstoffen

Koolhydraten (sachariden)

BINAS 67F1, 2, 3

Monosachariden, disachariden, polysachariden

Suiker is een verzamelnaam van mono- en disachariden.

Brood, pasta, rijst, .... 55-75 energieprocent

Brandstof, bouwstof (receptoreiwitten)

Vetten (lipiden)

BINAS 67G1, 2, 3

Glycerol met 3 vetzuurstaarten (onverzadigd-met dubbele bindingen, verzadigd-zonder dubbele bindingen) 

Vetten (lipiden)

Essentieel (niet zelf te maken)/ niet- essentieel (zelf te maken)

Olie, boter, noten, .... 15-30 energieprocent

Brandstof en bouwstof (membranen, hormonen, isolatie) 

Eiwitten (peptiden)

BINAS 67H1, 2

Opgebouwd uit een keten van aminozuren.

Essentieel (niet zelf te maken)/ niet- essentieel (zelf te maken)

Vlees, eieren, zuivel, zaden .... 10-15 energieprocent

Bouwstof (spieren, hemoglobine, ...) en brandstof.

Water

Water (1,5-2 liter per dag)

Bouwstof, transportmiddel, warmtebuffer

Mineralen (zouten)

Bouwstof (kalk in je botten, Na+ en K+ voor zenuwcellen) 

Ca2+: melk, Na+ en K+: tarweproducten.

Spoorelementen: mineralen waar je maar weinig van nodig hebt (zoals zink)

Vitaminen

Essentiele voedingsstoffen die je in kleine hoeveelheden nodig hebt. BINAS 82A

Bij tekort ontstaat een gebreksziekte.

Verschillende voedingsmiddelen bevatten verschillende vitaminen

Voedingsvezels

Onverteerbare delen van plantaardig voedsel zoals cellulose, pectine (koolhydraten).

Bevorderen de darmperistaltiek, maakt de ontlasting soepel.

Tekort zorgt voor obstipatie.

Groente/ fruit/ (volkoren) graanproducten

biologiepagina.nl

Evenwichtige voeding

Hoeveelheid:

Plm 10.000kJ per dag.

Afhankelijk van:

Leeftijd, geslacht, inspanning, persoonlijke omstandigheden

Evenwichtige voeding

Teveel?

Obesitas: overgewicht met gezondheidsrisico's

BMI= gewicht / (lengte)2

Genetische component (genen die de vetcellen aansturen, die in de hersenen het hongergevoel beïnvloeden)

Evenwichtige voeding

Samenstelling:

aanbevolen voedingsstoffen:

ADH = aanbevolen dagelijkse hoeveelheid 

Additieven (extra toevoegingen, niet nodig voor gezondheid): 

ADI = aanvaardbare dagelijkse inname

Voedselallergie/ voedselintolerantie

Voedselallergie:

Je immuunsysteem reageert op een bepaald voedingsmiddel (pinda/ koemelk/ eieren)

Voedselallergie/ voedselintollerantie

Voedselintolerantie:

Je bent niet in staat een bepaalde voedingsstof af te breken (je mist een enzym) waardoor deze voedingsstof (of het ontbreken van het verteringsproduct) een negatief effect op je lichaam heeft (lactose/ gluten/ pinda/ noten/ schaaldieren/ fructose)

Additieven (BINAS 95B)

Naast de nodig voedingsstoffen zit er in voedingsmiddelen ook kleur-, geur en smaakstoffen → additieven. 

Er is wettelijk bepaald hoeveel een fabrikant mag gebruiken en ze staan vermeld met E-nummers (dat betekent dat ze door de Europese unie zijn goedgekeurd) (zie BINAS 82E). 

De ADI-waarde (Aanvaardbare Dagelijkse Inname) geeft aan hoeveel mensen dagelijks maximaal kunnen eten zonder risico op gezondheidsklachten.

Niet verwarren met ADH (Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid), advies voor de minimale inname van een voedingsstof.

Rekenen met ADI-waarde

In 100 g van een voedingsmiddel zit 3 mg Ethylbutyraat. Hoeveel gram van dit voedingsmiddel zou iemand van 60 kg moeten eten om vergiftigingsverschijnselen te krijgen?

Stap 1: zoek de ADI-waarde van Ethylbutyraat op in BINAS tabel 95B. 

15 mg per kg lichaamsgewicht per dag

Stap 2: Bereken maximale hoeveelheid voor eigen lichaamsgewicht

Bijv. 60 x 15 mg = 900 mg 

Stap 3: Hoeveel van dit voedingsmiddel mag je eten per dag?

900 mg / 3 mg = 300

300 x 100 g = 30.000 g = 30 kg

Probeer het zelf!

Als vervanging van suiker wordt vaak aspartaam gebruikt. Een veilige zoetstof zolang het inname onder de ADI-waarde blijft. Cola light bevat 125 mg aspartaam per blikje. Hoeveel blikjes cola mag jij? 

Antwoord

Stap 1: zoek de ADI-waarde van Aspartaam op in BINAS tabel 95B. 

40 mg per kg lichaamsgewicht per dag

Stap 2: Bereken maximale hoeveelheid voor eigen lichaamsgewicht (vb 60 kg)

Bijv. 60 x 40 mg = 2400 mg 

Stap 3: Hoeveel van dit voedingsmiddel mag je eten per dag?

2400 mg / 125 mg = 19,2

Maximaal 19 blikjes per dag (wanneer je verder geen andere aspartaam bevattende producten inneemt)

Doel 10.1

Je hebt geleerd welke voedingsstoffen er zijn

Je hebt geleerd wat de rol van je darmflora is

Je hebt geleerd hoe genen en je voedsel jou beïnvloeden

Begrippen 10.1

darmflora, probiotica, prebiotica, hygiëne, voedingsstoffen, koolhydraten, receptoreiwit, vetten, eiwitten, water, mineralen, spoorelementen, vitaminen, gebreksziekten, voedingsvezels, ADH, obesitas, allel, additieven, ADI, voedselallergie