H10 Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

H10 Afweer

par 10.1 ziekteverwekkers

par. 10.2 de huid

par. 10.3 +10.4 eerste afweerlinie immuunsysteem

par. 10.5 tweede afweerlinie immuunsysteem

par. 10.6 derde  afweerlinie immuunsysteem

Leerdoelen

- Je kunt verschillende groepen ziekteverwekkers noemen.

- Je kunt in een afbeelding de lagen van de huid noemen en de functies van die lagen beschrijven.

- Je kunt enkele voorbeelden geven van aspecifieke afweer van de eerste afweerlinie.

- Je kunt de cellen noemen die actief zijn bij de aspecifieke afweer van de tweede afweerlinie

- Je kunt met een tekening duidelijk maken hoe deze cellen de lichaamsvreemde stof (of het lichaamsvreemde deeltje) opruimen.

Ziekteverwekkers (pathogenen)

Organismen/stoffen die een schadelijke invloed op een ander organisme hebben.

Bacteriën

-Vaak onschuldig of zelfs positief 

(denk aan huid- en darmflora)

-Soms ziekteverwekkend/pathogeen 

(bij overmaat en verkeerde plek)

Hoe maken bacterien ons ziek?

-Zij zijn zelf schadelijk --> maken onze cellen kapot

-Zij produceren een toxine (gifstof) 

-De immuunreactie creëert zelf ook schade aan het lichaam

Levenscyclus virus

Levenscyclus van een virus

Welk type cel infecteert het virus in dit voorbeeld?

1e linie:

Fysieke en chemische barriëres

Talg helpt huid waterdicht en soepel te houden. 

Het heeft ook een functie in de bescherming. 

--> het is zuur

doorsnede huid met melanocyten

--> helpen met opvangen van UV-licht

2 linie

Actief na binnendringen ziekteverwekker (infectie)

--> NIET SPECIFIEKE AFWEER

De cellen/stoffen van de niet-specifieke afweer reageren detzelfde manier zodra deze een lichaamsvreemde (schadelijke) cel/stof herkennen. En zij kunnen er meerdere herkennen!  

Let op: 2 soorten infecties:

1. in bloedplasma/weefselvloeistof/lymfe (Humoraal)

2. infectie van eigen cellen  (Cellulair)

Antigenen:

Moleculen van een ander organisme kunnen gebruikt worden door het immuunsysteem  voor de herkenning van lichaamsvreemd 

-> Antigenen 

Eigen antigenen

Onze eigen cellen worden ook gescand op antigenen

--> lichaamseigen cellen presenteren eigen antigenen op celmembraan

 

Gezonde cellen -> geen reactie

geïnfecteerde/abnormale cellen -> immuuncsysteem actief

(bij tumoren ontsnappen de cellen hieraan) 

Ontstekingsreactie & fagocytose

Bij humorale infectie 

(dus in het bloed/weefsel/lymfe)

Bij humorale infectie

Lichaamsvreemdecel/stof wordt herkend door fagocyt (macrofaag, granolucyt, dendritische cel) en daarna opgenomen (fagocytose) en afgebroken

Bij cellulaire infectie

of abnormale cellen

(dus eigen cellen zijn 

geinfecteerd/abnormaal)

NK-cellen herkennen een geïnfecteerde cel en doden deze

Geheugen van niet-specifieke afweer

er ontstaat geen geheugen bij deze afweer.

Of je nu voor de 1e, 2e of 45e keer geïnfecteerd bent, deze immuunreactie door fagocyten en/of Nk-cellen is altijd hetzelfde.

(bij de specifieke afweer is dit anders!!) 

Leerdoelen deel 2

-Je kunt de rol beschrijven van T-cellen en B-cellen bij de specifieke afweer van de derde afweerlinie.

-Je kunt uitleggen wat het verband is tussen antigenen en antistoffen.

-Je kunt beschrijven hoe het afweersysteem een 'geheugen' krijgt voor ziekteverwekkers.

-Je kunt uitleggen wat het verband is tussen immunisatie en immuniteit.

-Je kunt de vier verschillende methoden van immuniseren beschrijven

3e afweerlinie:

De specifieke afweer:

De cellen die hierbij betrokken zijn, zijn elk in staat om 1 specifiek antigeen  te herkennen en worden daarmee alleen geactiveerd bij deze ene 1 ziekteverwekker.

Voordeel t.o.v. de niet-specifieke afweer: er ontstaat geheugen en daarmee ook immuniteit. 

BINAS TABEL

84.L.2

Specifieke afweer

Betrokken cellen:

Macrofagen en dendritische cellen worden na fagocytose van ziekteverwekker een APC 

een Antigeen Presenterende Cel

Stap 1+2: Activatie specifieke afweer door niet-specfieke

APC's migreren naar een lymfknoop

Daar zitten de

Th-, Tc- en B-cellen 

(de cellen vd specifieke afweer)

Activatie specifieke afweer door niet-specfieke

Stap 3: activatie Thelper-cel door APC (84.L.1. eerste afbeelding linksbovenin)

T-helpercel gaat zich vaak klonen!!!

Na activatie T-helper cel 2 opties:

1. Cellulaire respons --> Cytotoxische T-cellen (Tc-cellen)

2. Humorale respons --> B-cellen

Stap 4: Activatie Tc-cellen door Th-cellen

Stap 5: Tc-cellen doden geïnfecteerde cellen

Stap 6 & 7: ActivatieB-cellen door Th-cellen

B-cellen kunnen ook direct door APC's geactiveerd worden

Antistoffen zijn ook specifiek voor (dezelfde) ene antigeen

Antistoffen zorgen voor betere fagocytose

primaire en secundaire immuunreactie

actief kunstmatig vaccin

-verzwakt of dode ziekteverwekker

-stukjes ziekteverwekker (alleen antigenen)

Leerdoelen deel 3

-Je kunt uitleggen waarom een bloedtransfusie eigenlijk een orgaantransplantatie is.

-Je kunt voorspellen wanneer bloed van een donor zal gaan klonteren en je kunt uitleggen waar die klontering precies door veroorzaakt wordt.

Bloedtransfusie

Andere bloedgroepen

Naast het ABO-systeem zijn er nog andere bloedgroepen 

De belangrijkste is de Rhesusfactor:

Dit is een eiwit waarvan de code op een ander gen ligt

resusfactor kan gevaarlijk zijn tijdens zwangerschappen

dit kan voorkomen worden door de moeder kunstmatig passief te vaccineren met resus-antistoffen

(dan maakt de moeder zelf geen geheugencellen aan)

Andere orgaandonaties

De lichaamseigen antigenen* van de donor worden door de afweercellen van de ontvanger herkend als lichaamsvreemd

-->

Afweerreactie en daardoor orgaanafstoting

* De menselijke MHC-eiwitten (HLA) van de donor worden dus ook als lichaamsvreemd herkend

Afstoting en middelen daartegen