3.4 Stambomen

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

3.4 Stambomen

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

Wat weten we al?

Wat is de naam voor het laten krijgen van nakomelingen tussen twee dieren?

1. Verbinden
2. Kruisen
3. Combineren
4. Koppelen

Hoe geef je de eerste generatie nakomingen aan?

1. Met F⁴
2. Met F²
3. Met F³
4. Met F¹

Hoe geef je de ouders aan bij een kruising?

1. Met de letter O
2. Met de letter A
3. Met de letter P
4. Met de letter K

Begrippen 3.3

• Generatie
• Kruisen
• Kruisingsschema

Leerdoelen 3.4

• Je kunt uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben, welk allel dominant is en welk allel recessief.

Stamboom

In de stamboom zie je een stamboom van een gezin. Je ziet hem ook in Symbolen. Met een stamboom kun je zien hoe een eigenschap als haarkleur in je familie is doorgegeven. 

Waarvoor kun je een stamboom gebruiken?

1. Om de lengte van familieleden te vergelijken
2. Om de favoriete kleur van familieleden te achterhalen
3. Om de IQ-scores van familieleden te meten
4. Om te zien hoe een eigenschap als haarkleur is doorgegeven

Genotype bepalen

Met een stamboom kun je de genotypen van iedereen in het gezin bepalen. Dit doe je via de volgende stappen:

1. Kijk welk fenotype iedereen uit de stamboom heeft.
2. Wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?
3. Schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden
4. Vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Hoe bepaal je de genotypen met een stamboom?

1. Kijk naar het fenotype van iedereen in de stamboom
2. Vraag het aan de gezinsleden
3. Raadpleeg een genetisch specialist
4. Gebruik een DNA-test

Stap 1: kijk welk fenotype iedereen uit de stamboom heeft.

In de afbeelding zie je welke haarkleur iedereen heeft.

Vader, moeder en twee kinderen hebben bruin haar. Één kind heeft blond haar.

Stap 2: wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?

Beide ouders hebben bruin haar. Één kind heeft blond haar. Een fenotype dat afwijkt van dat van beide ouders, kan alleen ontstaan als beide ouders heterozygoot zijn.

 Het kind heeft dan van beide ouders een

recessief allel gekregen. Daardoor weet je 

zeker dat het kind homozygoot is voor het 

recessieve allel. Het genotype van dit kind is 'aa'.

Stap 3: schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

De gezinsleden met bruin haar hebben in elk geval één dominant allel. Bij deze personen geef je het dominante allel aan met de letter 'A' 

Stap 4: Vul de genotypen zo veel mogelijk aan

Beide ouders hebben bruin haar. Ze kunnen alleen een kind krijgen met blond haar als ze allebei

heterozygoot (Aa) zijn.

De kinderen met bruin haar 

kunnen homozygoot dominant zijn (AA) 

of heterozygoot (Aa)

Begrippen 3.4

• Stamboom

Ik kan nu

• Je kunt uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben, welk allel dominant is en welk allel recessief.

Aan het werk!

Maken opdrachten 3.4: 1 t/m 5 Klassikaal

Klaar?

Laten checken bij docent, bij goedkeuring nakijken.

Klaar?  Werk laten zien aan docent.

Veel fout? -> Maken test jezelf 3.4

Veel goed? -> Maken 6+ online extra  3.4