2.1 26 september

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Doelen

Je kan uitleggen wat een rechtsstaat is

Je weet hoe de rechtsstaat is ontstaan

lezen blz. 28 en 19

Rechtsstaat: een staat waarin je als burger met grondrechten wordt beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid.

-De overheid beschermt burgers tegen elkaar.

-Maar ook: burgers worden tegen de overheid beschermd.

 

Voordelen van de rechtsstaat

• Er is relatief veel sociale vrede en sociale cohesie.
  
• Er is sprake van vertrouwen en wederkerigheid:
  

De overheid verwacht dat burgers zich aan de wet houden, maar burgers verwachten dat ook van de overheid. 

Zo ontstaat er rechtszekerheid.

Vraag tijdens filmpje: geef een aantal voorbeelden van hoe de rechtsstaat onder druk staat in Hongarije

2.1.2 Hoe is de rechtsstaat ontstaan?

• De eeuw van de Verlichting.
  

       Boeren, arbeiders en de burgerij kwamen in opstand tegen

       onrecht.

• Nieuwe kennis kon snel worden verspreid.
  
• Geloof in de kracht van de rede.
  
• Vrijheid als voorwaarde voor geluk.
  

Filosofen vroegen zich af: Hoe kun je een vrije, gelukkige samenleving creëren?

Contractfilosofen (Hobbes, Locke, Rousseau):

“Bij het ontbreken van regels om de schaarse bestaansmiddelen te beschermen dreigt er een permanente oorlog van allen tegen allen: de strijd om het bestaan. Daarom moeten mensen een sociaal contract sluiten, waarin ze tot afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.”

Sociaal Contract

• Democratisch vastgestelde regels leiden tot een sociaal contract tussen burgers en (gekozen) bestuurders.
  
• Staat als scheidsrechter.
  
• Overheid heeft geweldsmonopolie, maar is gehouden aan afspraken die burgers en overheid overeenkomen; staat is meester én knecht.

Burgers én de overheid accepteren hun rechten en plichten.

De contractfilosofen zien deze grondbeginselen als voorwaarden voor een rechtsstaat:

1.Het beginsel van grondrechten.

  Alle mensen leven in vrijheid en gelijkheid

2.Het soevereiniteits- en democratiebeginsel.

Mensen sluiten gezamenlijk een sociaal contract

3. Het legaliteitsbeginsel.

Een staat kan het sociaal contract afdwingen maar moet zich strikt houden aan de wetten die de partijen zelf hebben opgesteld

4. Het beginsel van de trias politica.

Er is een scheiding van de macht van de overheid om te voorkomen dat deze teveel macht kan krijgen