Het Wilhelmus, Hooft, Vondel en Bredero

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Renaissance en de Verlichting

Gerbrand Adriaenszn Bredero

PC Hooft

Constantijn Huijgens

Joost van den Vondel

Wat je na module 3 kunt:

1. Beredeneren waarom de Spaanschen Brabander typisch een boek voor De Verlichting is.

2. Kenmerken Renaissance; ook m.b.t. soorten toneel, sonnet en petrarkisme.

3. Verschillen/overeenkomsten Bredero (blijspel, klucht en gedichten) en Hooft (tragedie, gedichten).

4. Vragen over inhoud Spaanschen Brabander.

5. Kenmerken emblematiek; reproductieve en toepassingsvragen.

6. Analyseren van een 17e eeuws gedicht.

Begrippen poëtica; reproductieve en toepassingsvragen.

Rederijkerskamers

literatuur in wedstrijdvorm

een zilveren beker en een kan wijn

woord- en klankkunst

Het Wilhelmus

Wilhelmus van Nassouwe

ben ik, van Duitsen bloed,

den vaderland getrouwe

blijf ik tot in den dood.

Een Prinse van Oranje

ben ik, vrij, onverveerd,

den Koning van Hispanje

heb ik altijd geëerd.

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Renaissance - wedergeboorte Klassieke Oudheid

Imitatio

Translatio

Aemulatio

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Renaissance - wedergeboorte Klassieke Oudheid

Imitatio

Translatio

Aemulatio

Poëzie: klassiek sonnet

   Petrarkisme

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Petrarca

Dichter

Filosoof

Muze Laura

Mont Ventoux

Herontdekking klassieke teksten; Cicero's brieven aan Atticus in 1345,  titel 'vader van de humanistische beweging'

Petrarkisme

Kenmerken:

1. onvervulde liefde;

2. stereotype beschrijving van de geliefde van ongenaakbare schoonheid;

3. liefde is als een ziekte, een strijd, een droom of als een vrijwillige gevangenschap;

4. een literair spel (geen oprechte emoties van de auteur zelf).

5. Veel tegenstellingen en paradoxen: liefde is pijn en genot 

Petrarkisch gedicht

Sonnet: 14 regels, halverwege een wending

- meestal bestaande uit twee kwatrijnen (het octaaf) en twee terzetten (het sextet).

De versleer bestudeert strofebouw, rijm en metrum

- strofe; alinea van een gedicht.

Veel voorkomende strofen zijn:

* distichon – strofe van 2 regels

* terzet - 3 regels

* kwatrijn - 4 regels

* sextet – 6 regels

* octaaf – 8 regels

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Toneel: Classicistisch toneel

Raadselachtige verhalen over mythologie en geschiedenis

Publiek: De intellectuele elite

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Humanisme in de literatuur

Toneel: Klassiek toneel in de volkstaal

Kluchten/blijspelen (komisch toneel)

Tragedies/treurspel (ernstig toneel)

Publiek: Betalend publiek

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Emblematiek: motto, pictura, subscriptio in Latijn, Frans en de volkstaal, dubbelzinnig, diepere lagen.

Publiek: geschoold, elitair, snapte en waardeerde de mythologische toespelingen, taal- en woordspel en dubbelzinnigheden.

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Literaire begrippen bij toneel

Dramatiek: toneel; toneelkunst

Mythe: niet historisch, wel religieus; verhaal over bovennatuurlijke gebeurtenissen. Hierin trachtte men onbegrijpelijke zaken te verklaren (bijv. hoe is de wereld ontstaan?)

Bij didactische teksten staat naast het verhaal de les centraal; spannende of ontroerende of grappige verhalen gecombineerd met morele lessen en algemene waarheden. Voorbeeld: De Spaanschen Brabander.

- de satire: de werkelijkheid/menselijke gedrag wordt bespot met humor.

- de klucht: grappig, soms grof toneelstuk; speelt bij de burgerij, telt meestal drie bedrijven, kent happy end.

- de tragedie: treurspel; speelt in hogere kringen, telt vijf bedrijven met reien (zang/muziek) tussen de bedrijven, vaak eenheid van tijd, plaats en handeling, met de hoofdpersoon loopt het slecht af. 

Poëzie en toneel in de 17e eeuw

Meer uitleg: https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/mijn-lief-mijn-lief-mijn-lief

https://www.literatuurgeschiedenis.org/17e-eeuw

website over auteurs, teksten etc. 17e eeuw

Filmpjes:

https://youtu.be/1mjSA0CspxM - Renaissance

https://youtu.be/Mq_pEkH9v48 - renaissancistisch toneel

https://youtu.be/POmVaxvX6Fo - opkomst humanisme

https://youtu.be/HAUXxUHn1bs - spektakel in de 17e eeuw

https://youtu.be/Z_PRKW2gcHE - over Bredero

Wat is een acrostichon?

1. Een lange tekst die ook kan worden gezongen
2. Het rijmschema van het gedicht
3. een ander woord voor volkslied
4. De eerste letters van een strofe vormen een naam/woord

waar

niet waar

DOEL: De Nederlanders moed inspreken

DOEL: De Nederlanders laten weten waar hun oorsprong ligt

DOEL: op goede voet komen met de Spanjaarden

DOEL: De opstand tegen de Spaanse koning verdedigen

P.C. Hooft

Bredero

Vondel

Gijsbrecht van Aemstel

Warenar

Klucht van een koe

Wat is een bekende uitspraak van Bredero?

1. De vis wordt duur betaald
2. Het gaat zoals het gaat
3. in voor- en tegenspoed
4. 't kan verkeren

De uitspraak 'cogito ergo sum' van Descartes betekent

1. ik denk, dus ik besta
2. je leeft maar een keer
3. ''t kan verkeren
4. het gaat zoals het gaat

Het rationalisme gaat ervan uit dat..

1. je een beter leven krijgt door na te denken
2. god verantwoordelijk is voor het geluk van de mens
3. kennis in dienst moet worden gesteld van de ontwikkeling van de moderne mens
4. Je macht moet gebruiken