Paragraaf 5.1/5.2: Genotype en fenotype/Chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Welkom allemaal!

Let op de volgende punten:

• Pak je boek 
• Schrift en pen voor aantekeningen
• Mobiel in de kluis!

Mooi! Dan gaan we beginnen!

Wat gaan we doen?

• Begin thema 5: Erfelijkheid

- Paragraaf 5.1: Genotype en Fenotype

- Paragraaf 5.2: Chromosomen

• PO SOA uitleggen
• Zelfstandig werken aan PO of paragraaf 5.1 en 5.2

Thema 5: Erfelijkheid en evolutie

Erfelijkheid

''Dat rode haar heb je van oma''

''Zij heeft de ogen van haar vader'' 

''Wat lijk je toch op je moeder''

''Jij en je broer hebben dezelfde neus''

Paragraaf 5.1: Genotype en Fenotype

Thema 5 Erfelijkheid en Evolutie

havo 3 

Lesdoelen

1. Ik kan omschrijven want het genotype en het fenotype is.

2. Ik kan uitleggen dat cellen alleen de erfelijke informatie gebruiken die ze nodig hebben.

Genotype & Fenotype

• Genotype: alle erfelijke informatie in je DNA.
  
  
• Fenotype: al je waarneembare (uiterlijke) eigenschappen.
• Je fenotype = je genotype + milieufactoren. 

Genotype

Je genotype bestaat uit duizenden erfelijke eigenschappen dit worden ook wel genen genoemd

Deze informatie van erfelijke eigenschappen ligt vast in het DNA en zit in de celkernen

DNA ligt in chromosomen

Chromosomen bij andere organismen

Fenotype 

Zichtbare eigenschappen van het organisme.

Het fenotype kan altijd veranderen door invloeden uit de omgeving:

*haren verven 

*bruin worden in de zomer 

*kleurlenzen dragen 

Hoe komt verandering van het fenotype tot stand?

Genotype & Fenotype

Genotype: De informatie in je erfelijkmateriaal. Je kunt dit niet veranderen.

Fenotype: Uiterlijk (zichtbare kenmerken. Je kunt dit veranderen.

Milieu eigenschappen: eigenschappen die je gedurende je leven verkregen hebt. Bijvoorbeeld tatoeages.

Paragraaf 5.2: Chromosomen

Lesdoelen

1. Ik kan uitleggen hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

2. Ik kan aangeven dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen

3. Ik kan uitleggen hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat. 

Menselijke cel

In een eicel zitten 23 chromosomen.

In een zaadcel zitten 23 chromosomen.

Eicel + zaadcel = een bevruchte cel met 46 chromosomen.

Menselijke cellen hebben dus 46 chromosomen.

Alleen de zaadcel en de eicel NIET!!

WAAROM IS DIT ?

Chromosomen in paren

Elke cel van de mens heeft 46 chromosomen.

Dus 23 paren van 2 chromosomen.

Geslachtschromosomen in lichaamscellen

Geslachtschromosomen

• X- chromosoom
• Y- chromosoom

XX

XY

Vrouw XX

Man XY

Autosomen/ geslachtschromosomen

Geslachtschromosomen: het chromosomenpaar dat het geslacht bepaalt XX, XY bij mensen.

Autosomen: alle andere chromosomen.

Chromosomen

Een chromosoom bevat informatie voor een of meerdere erfelijke eigenschappen. De eigenschap die vastligt op het chromosoom noem je gen.

Gen

Gen is een stukje DNA wat informatie voor een eigenschap bevat.

Er kunnen verschillende variaties zijn van een gen (allelen). Zoals gen: sproetjes (allel: wel of niet) 

Mitose en meiose

Meiose:

• Reductiedeling
• Functie: Maken van geslachtscellen

Mitose:

• Gewone celdeling
• Functie: bijmaken van lichaamscellen voor groei, vervangen en herstel

Lesdoelen

Kan ik:

- omschrijven wat het genotype en fenotype is?

- uitleggen dat cellen alleen de erfelijke informatie gebruiken die ze nodig hebben?

- uitleggen hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert?

- aangeven dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen?

- uitleggen hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat?

De kans dat je een jongen of een meisje krijgt is 50/50

1. Waar
2. Niet waar

Wat is het genotype?

1. Alle eigenschappen
2. Je innerlijk
3. Alle erfelijke eigenschappen
4. Je uiterlijk

Is het genotype van de larve hetzelfde als het genotype van het volwassen dier?

1. Ja
2. Nee

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Welke van de twee kan je in je leven veranderen?

1. Genotype
2. Fenotype

Het X-chromosoom en Y-chromosoom zijn

1. Geslachtschromosomen
2. Geslachtscellen
3. Autosomen

Wat voor verschil zie je tussen deze twee afbeeldingen?

Hoeveel chromosomen heeft de mens?

Een levercel van een struisvogel bevat 80 chromosomen. Hoeveel chromosomenPAREN bevat een huidcel van deze struisvogel?

Waar vindt meiose plaats in het lichaam?
1. In de spieren
2. in de zaadballen

1. 1. wel meiose 2. geen meiose
2. 1. wel meiose 2. wel meiose
3. 1. geen meiose 2. wel meiose
4. 1. geen meiose 2. geen meiose

PO SOA

Wat:

Zie formulier

Hoe:

Alleen of in tweetallen

Elk groepje krijgt een soa toegewezen

LET OP DE INLEVERDATUM OP ITSLEARNING!

Aan de slag!

Wat:

Paragraaf 5.1: opdrachten 1 t/m 8

Paragraaf 5.2: opdrachten 1 t/m 9

Hoe:

Alleen of in tweetallen

Hulp nodig? Zoek het op in je boek of vraag om hulp

Klaar? Maak een samenvatting en een begrippenlijst paragraaf 5.1/5.2. Extra verdieping over erfelijkheid-> Biologiepagina.nl

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!