Kenmerken en begrippen uit de Barok

• Muziek
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Deze les:

Deze les gaan we de begrippen van de barok herhalen. 

Je hoorde zojuist een gedeelte uit het "hallelujah" van Händel.

Dit werk is een onderdeel van een grotere compositie. 

Je hoorde zojuist een gedeelte uit het "hallelujah" van Händel.
Dit is een gedeelte van een grotere compositie. Uit welke compositie komt dit koorwerk?

1. Oratorium "The Messiah"
2. Opera "lascia ch'io pianga"

Oratorium

groot en meerdelig werk

zowel vocaal als instrumentaal

tekst altijd religieus

ouverture - recitatieven - aria's - koorwerken - instrumentale tussenspelen

Een ouverture is altijd

1. zang met begeleiding
2. solo instrument + begeleiding
3. instrumentaal
4. vocaal

Hoe noemen we een grote, meerdelige vocale - instrumentale compositie waarin het leven en sterven van Jezus Christus het onderwerp is?

1. Melodrama
2. Passie
3. Hartstocht
4. Exotique

Recitatief - Aria

Zowel in een opera als in een oratorium wordt er gewerkt met recitatieven en aria's, koorwerken en instrumentale tussenstukken. 

Omdat een opera en een oratorium een verhaal vertellen, kan dit niet alleen bezongen worden in de mooiste melodieën. Het is een verteld verhaal met enkele hoogtepunten in de vorm van aria's en koorwerken. Vaak wordt alleen een aria of alleen een koorwerk bekend. In het geval van Händel is dat zeker de "Hallelujah" van hierboven!

Recitatief / Aria

Omdat het verhaal best lang duurt, en het nog veel langer gaat duren als je er alleen maar aria's in stopt, wordt er gebruikt gemaakt van recitatieven. Dat is een stuk tekst zonder herhalen dat "to the point" een verhaal vertelt. Dat gebeurt zonder omhaal, geen versieringen, geen herhalingen, met veel woordaccenten, en op een gezongen toon, en niet gesproken. Als je zingt, kan je je stem namelijk luider laten klinken, en dat was precies de bedoeling in een grote ruimte. De begeleiding is eenvoudig.

Gelukkig wordt deze betrekkelijk saaie tekstverwerking geregeld onderbroken door een aria of een koorwerk!

waarom wordt een recitatief gezongen en niet gesproken?

een aria

Definitie: een compositie voor zangstem met orkestbegeleiding. 

Ik vind het leuk om jullie een stukje aria te laten horen dat ik in april tijdens mijn examen ga zingen.

Let met name op  wat het orkest doet bij de intro en bij de tussenstukken. Dus wat is het verschil in spelen tussen de intro en tussenstukken, en de begeleiding terwijl de sopraan zingt? 

Wat viel jullie op over de geluidssterkte van het orkest?

Wat betekent "Tutti"

1. een verschrikkelijk vervelend meisje
2. een olifant met een kleine slurf
3. een zak met Turks fruit
4. met z'n allen

Welke begrippen horen bij 1: Oratorium, 2: beide, 3: Opera

1: oratorium

2: beide

3: opera

recitatief

Aria

passie

ouverture

Tussenspelen

bijbelse tekst

wereldlijke tekst

emotie

Baletten

decor

kostuums

aan het hof

in de kerk

Orkesten

barokorkest

kamerorkest

Welke is het grootst?

Welk orkest is het grootst en welke het kleinst?

wat is een typisch muziekstuk voor een kamerbezetting?

wat zijn de typische werken voor een barokorkest om te spelen?

Welk woord past niet?

1. suite
2. fuga
3. menuet
4. sarabande

Welke  composities bestaan uit meerdere onderdelen, en welke maar uit één? Sleep ze naar het eerste of het tweede vak.

meerdere onderdelen

maar één onderdeel

Sonate

Sarabande

Suite

Cantate

Concerto grosso

Fuga

menuet

Concerto

Soloconcert

Opera

oratorium

Aria

Fuga

Fugare: vluchten

de stemmen zetten ná elkaar in, vluchten ahw voor elkaar

fuga bestaat uit drie onderdelen:

expositie - verwerking - slot

expositie fuga

het thema wordt tentoongesteld in de expositie. 

Alle 'stemmen' die meedoen, laten het thema even horen. Eerst op de tonica, daarna op de kwint, dan weer op de tonica en weer op de kwint. We geven dat met romeinse cijfers aan: I - V - I - V 

de I staat voor de eerste trede van de ladder, de V voor de vijfde trede van de ladder. 

fugatische inzet

Het thema klinkt in zijn geheel, dat kan over 1 maat zijn of over meer maten. Op het moment dat de tweede stem inzet is het thema klaar. Zo kun je precies de lengte van het thema zien. De expositie is afgelopen als de laatste stem het thema heeft laten horen.

Het na elkaar inzetten van stemmen noemen we fugatische inzetten. 

Tot welke compositietechniek hoort de fuga?

1. Imitatie
2. canon
3. sequens
4. versieringen

Uitleg

Imitatie: het thema wordt letterlijk herhaald (op een andere         toon)

Canon: de herhalingen zijn op dezelfde toon

Sequens: motiefje dat zich een aantal keren herhaald op een     volgende toon (hoger of lager)

Versieringen: die versieren een noot 

Hoe noemen we de lang aangehouden bastoon aan het einde van de fuga?

1. orgelpijp
2. orgelpunt
3. baspunt
4. baspijp

Wat betekent " Voortspinnen"?

1. motief dat verder 'gekneed' wordt dmv sequensen en herhalingen
2. motief dat enkele keren herhaald wordt op een dalende of stijgende toon
3. het thema wordt herhaald op de dominant
4. het thema klinkt tegelijk met een tegenmelodie

Veel succes morgen!!!