4.2 Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Leerdoelen

• Je moet de functies van voedingsstoffen en voedingsvezel in voedingsmiddelen kunnen noemen.
  
• je moet zes groepen voedingsstoffen met hun functie en kenmerken kunnen noemen.
  

Voedingsmiddel en voedingsstof

Een voedingsmiddel is alles wat je eet of drinkt.

Een voedingsstof is een nuttige stof (bruikbaar bestanddeel) in een voedingsmiddel.

Er zijn 6 voedingsstoffen !

Koolhydraten

Eiwitten

Vetten

Water

Vitaminen

Mineralen

Functies van voedingsstoffen

Bouwstof: nodig voor groei, ontwikkeling en herstel, dus om nieuwe cellen te maken.

Brandstof: levert energie bij verbranding (voor beweging of constant houden lichaamstemperatuur).

Reservestof: wordt opgeslagen (energie voor later).

Beschermende stof: om ziektes te voorkomen, versterken je afweersysteem.

Voedingsstof	Bouwstof	Brandstof	Reservestof	Beschermende stof
Eiwitten
Koolhydraten
Vetten
Water
Mineralen
Vitaminen

Voedingsstof	Bouwstof	Brandstof	Reservestof	Beschermende stof
Eiwitten	ja	ja	nee	nee
Koolhydraten	ja	ja	ja	nee
Vetten	ja	ja	ja	nee
Water	ja	nee	nee	nee
Mineralen	ja	nee	nee	ja
Vitaminen	ja	nee	nee	ja

Eiwitten

Eiwitten dienen als bouwstoffen en  brandstoffen. Ze zijn nodig voor de vorming van cytoplasma en bij de vorming van spieren.

Een teveel aan eiwit wordt omgezet naar vet en dan opgeslagen als reservestof. 

vlees, vleesvervangers, zuivel, vis, noten en eieren

Koolhydraten

Koolhydraten dienen als brandstof, maar worden soms gebruikt als bouwstof of reservestof. 

Voedingsvezels zijn ook koolhydraten

Voorbeelden: suikers zoals glucose, zetmeel en glycogeen (= opslagvorm van suiker).

Pasta, rijst, aardappelen, brood, fruit en groente

Vetten

Vetten dienen vooral als brandstof, maar worden ook gebruikt als bouwstof en worden snel opgeslagen als reservestoffen.

boter, kaas, vlees, vis en kip, noten, oliën, room, zaden en avocado.

Wat is een verschil tussen een verzadigd vet en een
onverzadigd vet?

1. Van een verzadigd vet raak je sneller "vol" als je dat eet.
2. Onverzadigde vetten zijn altijd dierlijke vetten en verzadigde vetten zijn altijd plantaardige vetten.
3. Verzadigde vetten stollen bij kamertemperatuur en onverzadigde vetten blijven dan vloeibaar.
4. Verzadigde vetten zijn gezonder voor de bloedvaten dan onverzadigde vetten.

Onverzadigde vetten	Verzadigde vetten
meestal plantaardig	meestal dierlijk
gezond	minder gezond
vloeibaar bij kamertemperatuur	vast bij kamertemperatuur
belangrijke bouwstof	vooral brandstof en reservestof
vloeibare vetten, noten en vis	vergroting kans hart-en vaatziekten

Water

Water is de belangrijkste bouwstof voor het lichaam en water speelt een belangrijke rol bij het vervoeren van andere stoffen in het lichaam.

Je lichaam bestaat voor ongeveer 60% uit water.

Dranken, fruit en groenten

Mineralen

Mineralen in ons lichaam zijn vooral bouwstoffen en beschermende stoffen. Het zijn zouten, bijvoorbeeld calcium (voor je botten), natrium, kalium, magnesium en ijzer. Mineralen zijn ook nodig voor de werking van enzymen in je lichaam.

Vitaminen

Vitaminen zijn de belangrijkste beschermende stoffen. 

Ze zorgen dus dat je gezond blijft. Sommige vitaminen zijn oplosbaar in vet (zoals A, D en E) en anderen in water (zoals B en C). Vit. K wordt gemaakt door de bacteriën die in onze dikke darmen zitten.

Voedingsvezels 

• Verzamelnaam voor plantaardige stoffen die je lichaam niet kan verteren.
• Vezels behoren tot de koolhydraten.
• Afkomstig uit de celwanden van planten (groente, fruit, peulvruchten en volkoren producten).
• Zorgen voor een verzadigd gevoel.
• Belangrijk voor een goede darmwerking (peristaltiek) om bijvoorbeeld geen verstoppingen te krijgen.

Welke voedingsstoffen horen bij de bouwstoffen?

1. Eiwitten en koolhydraten
2. Eiwitten, koolhydraten en vetten
3. Eiwitten, koolhydraten, vetten en water
4. Eiwitten, koolhydraten, vetten, water, mineralen en vitamines

Welke voedingsstoffen horen bij de beschermende stoffen?

1. Eiwitten en vetten
2. Koolhydraten en mineralen
3. Mineralen en vitamines
4. Vitamines en vetten

Hoe kom je aan vezels in je voeding?

1. zitten in plantaardige voedingsmiddelen
2. zitten in dierlijke voedingsmiddelen

Horen vezels bij de voedingsstoffen?

1. Ja, door vezels gaan je darmen goed werken
2. Ja, vezels zuiveren je bloed
3. Nee, want vezels kun je niet eten
4. Nee, vezels worden niet opgenomen in je bloed

Waar zitten weinig vezels in?

1. Bananenschil
2. Amandelen
3. Witte rijst
4. Zilvervlies rijst

Wanneer word je dik van suiker?

1. Als je er teveel van binnenkrijgt. Het wordt dan als reservestof opgeslagen
2. Als je de suiker als brandstof gebruikt
3. Als je de suiker als bouwstof gebruikt
4. Je wordt altijd dik van suiker als je dat eet

Moet WEL verteerd worden

Hoeft NIET verteerd te worden

Eiwit

Water

Zetmeel

Vetten

Glucose

Mineralen

Vitaminen

Koolhydraten kunnen functioneren als brandstof (energierijke stof), bouwstof of reservestof. Wat is een voorbeeld van een koolhydraat die dient als reservestof?

1. glucose
2. glycogeen
3. glucagon
4. suiker

Wat is geen brandstof?

1. water
2. eiwitten
3. koolhydraten
4. vetten

HUISWERK

Bestudeer 4.2

en maak 11 t/m 16