bsr 8/10 2(a)ha Spelling §4 koppelteken en weglatingsstreepje

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

§4 Koppelteken en weglatingsstreepje

2H

SPELLING

CURSUS 7:

Lezen 

Je gaat nu lezen in je (e)book. 

• Je weet waarom we koppeltekens en weglatingsstreepjes gebruiken.
• Je weet wanneer we koppeltekens en weglatingsstreepjes gebruiken.
  

Lesdoelen

§4 Het koppelteken -

blz. 254-255

Leg uit waarom je ‘anti-Amerika’ met een koppelteken, maar ‘antirookbeleid’ zonder koppelteken schrijft.

Koppelteken

De meeste samenstellingen schrijf je aan elkaar:

kassameisje, wijkagent, politiebureau, schoolkantine

Bij een klinkerbotsing (oo, aa, oe, ui) gebruik je een koppelteken:

auto-ongeluk, lente-ui, video-opname. Een klinkerbotsing is een botsing van twee klinkers die samen een klank in de Nederlandse taal vormen. 

Het koppelteken

Koppelteken:

• Bij samenstellingen
• Om uitspraak duidelijk te maken
• Als het echt nodig is 

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Het koppelteken

Uitzonderingen

Je gebruikt een koppelteken als er in het samengestelde woord cijfers voorkomen.

bijvoorbeeld:

80-jarige, 70-plusser.

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken
als er in het samengestelde
woord een afkorting voorkomt.

Bijvoorbeeld:

usb-stick, mbo-opleiding, 

A5-formaat, Sint-Nicolaas

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken bij
aardrijkskundige namen.

Bijvoorbeeld: 

Zuid + Holland = Zuid-Holland.

Zuid-Afrika, Noord-Italië, 

's-Gravenhage, West-Amerika.

Koppelteken

In samenstellingen die verkeerd gelezen kunnen worden, plaatsen we een koppelteken:

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Koppelteken?

1. drieëndertig
2. drie en dertig
3. drie-en-dertig

Koppelteken of geen koppelteken?

1. Astma-aanval
2. Astmaaanval

Wel of geen koppelteken?

Sleep naar de goede plek.

WEL een koppelteken

NIET een koppelteken

Noord Brabant

tbs kliniek

koppel teken

oud speler

   §4 Weglatingsstreepje

blz. 254-255

Neem de woorden bij a tot en met d over. Laat weg wat je mag weglaten en plaats zo nodig een weglatingsstreepje.
a brandweermannen en brandweervrouwen
b hardloopschoenen en hardloopkleding
c rode rozen en witte rozen

§4 Weglatingsstreepje

Als je een deel van een woord weglaat, mag dat met een weglatingsstreepje.

Let op: 

- als je het eind van het woord weglaat, komt het streepje bij het eerste woord aan het eind, bijv. in- en uitvoer.

- als je het begin van het woord weglaat, komt het streepje aan het begin van het tweede woord, bijv. damesjassen en -jurken.

- laat je een heel woord weg, dan gebruik je geen streepje!

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. voor- en nadelen
2. voor en na-delen
3. voor en -nadelen
4. voor en nadelen

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. in voor- en tegenspoed
2. bestuurs- en strafrecht
3. in voorspoed en tegen-
4. straf- en bestuursrecht

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. binnen en buitenkant
2. binnen- en buitenkant

Waar is het weglatingsstreepje goed gebruikt?

1. waak- en zorgzaam
2. waakzaam en zorg-
3. waak en -zorgzaam

'keelarts, neusarts en oorarts'

1. keel-, neus-, en oorarts
2. keelarts, neus- en oorarts

Gebruik een weglatingsstreepje: jongensnamen en meisjesnamen

Wat is het verschil in betekenis tussen rodewijnglazen en rode wijnglazen?

En nu..

• Kladiladi (klap die laptop dicht); 
• Pak je schrift; 
• Maak aantekeningen tijdens de uitleg.  

Tussenletters in samenstellingen

Samenstellingen

Als je twee woorden aan elkaar plakt, maak je een samenstelling: tafel + poot = tafelpoot. Soms moet je tussen die twee woorden tussenletters toevoegen: (e)n, e of s.

Hoe doe je dit? 

Als je in een samenstelling een s hoort, dan schrijf je die ook:

- onweersbui, moederskindje.

Soms begint het rechterdeel van de samenstelling met een s-klank. Dan hoor je niet of er een tussen-s moet staan. Vervang dan het rechterdeel door een woord dat niet met een s-klank begint. Schrijf de s alleen als je hem bij de vervanging hoort:

- kapperszaak, want kappersopleiding; spelerssalaris, want spelersbus.

Maar: sportschool, want sportwedstrijd.

Tussen e(n)

Zo bepaal je of je (e)n of e moet toevoegen

Als het linkerdeel van een samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op en heeft, schrijf je en of n tussen de delen:

 lampenkap, stoelendans, blindenstok, ziekenhuis.

Tussen e(n)

• Het linkerdeel heeft geen meervoud: gortepap.
  
• Het linkerdeel verwijst naar iets waar er maar één van is: zonnescherm, maneschijn.
  
• Het linkerdeel heeft (ook) een meervoud op s: horlogebandje (horloges), groentesoep (groenten/groentes).
  

Tussen e(n)

• Het linkerdeel is geen zelfstandig naamwoord: brekebeen (het linkerdeel verwijst naar een werkwoord), hogeschool, dovenetel (het linkerdeel is een bijvoeglijk naamwoord).
  
• Het linkerdeel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: reuzeleuk.

Aan de slag! 

Maak opdracht 1 t/m 5 over de tussenletters in samenstellingen. 

Je kan de opdrachten vinden op blz. 256

Opdracht 1 t/m 3 is huiswerk voor morgen.