AF TM2.2 Cellen, weefsels en organen (2)

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

M1W1

3

cellen, weefsels en organen

deel 2

 cellen, weefsels en organen

LEERDOELEN...

• Je kunt uitleggen hoe cellen  weefsels kunnen vormen
• Je noemt vier basistypen weefsel
• Je beschrijft de bouw, functies en soorten dekweefsel, bindweefsel, spierweefsel en zenuwweefsel

Wanneer na celdeling een dochtercel ontstaat, dan...

• groeit het
• zal het zijn functie doen waarvoor het bestemd is
• en zal het delen

weefsels

• jonge cellen (stamcellen) kunnen nog veel functies uitvoeren
• tijdens de groei vindt cel differentiatie plaats (de cel verandert van vorm en verfijnt zijn functies tot één functie)

weefsels

Een weefsel is groepen cellen met dezelfde bouw en één functie...

• dekweefsel
• bindweefsel
• spierweefsel
• zenuwweefsel

weefsels

 dekweefsel

• dekweefsel 
•  het bedekt, beschermt
• komt aan alle buitenkanten voor en aan binnenkant van holle organen
• cellen van klier-dekweefsel maken stoffen (zoals slijm, enzymen of hormonen)

dekweefsel

dekweefsel

klierweefsel

• cellen liggen strak tegen elkaar
• geen tussencelstof
• geen bloedvaten

kenmerken van dekweefsel

basale membraan

dekcellen

• voor méér stevigheid of bescherming kunnen dekcellen worden gestapeld
• zo ontstaan meerdere lagen

kenmerken van dekweefsel

1 bescherming bieden

• dekweefsel beschermt het weefsel wat eronder ligt
• het beschermt tegen beschadiging, ziektekiemen

Taken van dekweefsel

uitwisselen van stoffen

• dekweefsel kan stoffen opnemen (resorptie) en doorgeven aan het weefsel wat onder het epitheel ligt
• trilharen (luchtwegen) of vlokken (darmen) helpen daarbij

Taken van dekweefsel

3 afscheiden

• klier-dekweefsel bestaat uit cellen die stoffen maken en aan de omgeving geven 
• een groep klier-dekweefsel die dezelfde stof maken heet klier

Taken van dekweefsel

afscheiden

• er zijn klieren met een afvoerbuis die bv slijm, zweet, maagsap, gal, talg afscheiden.
• Er zijn ook klieren zonder afvoerbuis, die maken hormonen die worden afgegeven aan het bloed)

taken van dekweefsel

klieren

met afvoerbuis

zonder afvoerbuis

 waarnemen

• dekweefsel werkt nauw samen met zintuigen
• zintuigen nemen prikkels waar uit de omgeving en geven dit door aan het brein

taken van dekweefsel

dekweefsel is op de volgende manier gebouwd...

• uit één laag (enkellaags)
• uit meerdere lagen (meerlagig)
• met hoornstof (verhoornd) bij droge oppervlakten zoals de huid
• zonder hoornstof (niet-verhoornd) bij slijm oppervlakten (slijmvliezen binnenkant mond)

bouw van dekweefsel

 Bindweefsel

• bindweefsel verbindt, geeft vorm en biedt steun aan en tussen organen
  
• bindweefsel bestaat uit cellen, tussencelstof en vezels
• er zijn drie soorten bindweefsel

bindweefsel

• hiertoe horen kraakbeen en botweefsel

Bindweefsel dat steun geeft

kraakbeen komt voor bij botdelen die ten opzichte van elkaar moeten bewegen...

• de kraakbeencellen liggen alleen of in groepjes
• kraakbeen heeft tussencelstof wat de cellen bij elkaar houdt . We noemen het ook wel  kraakbeenlijm (chondrine)

bindweefsel dat steun geeft

kraakbeencellen

vezeldraden

matrix (chondrine)

botweefsel geeft de meeste stevigheid, het bepaalt de lichaamshouding

• botcellen liggen in ringen
• de tussenstof is van kalkzout

bindweefsel dat steun geeft

botweefsel kent twee structuren...

• compact bot ligt aan de buitenkant
• sponzig bot ligt aan de binnenkant

bindweefsel dat steun geeft

compact bot

C

sponzig bot

S

bloed, beenmerg en lymfe is vloeibaar bindweefsel, is zorgt voor vervoer.

bindweefsels met

speciale taken

vetweefsel

bindweefselcellen kunnen uitgroeien tot vetcellen...

• ze verzamelen steeds meer vetdruppels en bollen op
• vet isoleert, beschermt, vult op en bewaart energie

bindweefsels met

speciale taken

Spierweefsel

spieren hebben de taak om samen te trekken, waardoor een beweging kan ontstaan...

• spieren liggen rondom het skelet
• spieren liggen rondom holle organen
• spieren liggen in het hart

spierweefsel

skeletspieren hebben onder de microscoop overdwarse strepen, hierdoor heten ze ook wel dwarsgestreepte spieren...

• Je kunt ze omdat je dat wilt inspannen. Ze heten daarom willekeurige spieren.
• Ze zijn moe te krijgen.

spierweefsel

gladde spieren hebben onder de microscoop geen overdwarse strepen, ze liggen rondom holle organen...

• Ze doen het zonder dat je er invloed op hebt. We noemen dat  onwillekeurig inspannen.(bv de spieren die je darmen laten bewegen)
• zijn niet moe te krijgen

 spierweefsel

hartspieren komen alleen in het hart voor...

• Ze kunnen snel samentrekken
• onwillekeurig inspannen
• zijn niet moe te krijgen

hartspierweefsel

Zenuwweefsel

zenuwweefsel heeft de taak een boodschap snel door te geven...

• de meeste cellen zitten in het centrale deel
• de uitlopers zitten in het perifere deel

zenuwweefsel

een zenuwweefsel is een cel met veel vertakkingen

• korte uitlopers (dendrieten) ontvangen de boodschap
• één lange uitloper (axon) stuurt de boodschap door
• de geleiding gebeurt elektrisch (impuls)

zenuwcellen

• de ruimte tussen twee cellen heet synaps
• in dit schakelstation wordt de boodschap overgedragen via neurotransmitters

zenuwcellen

er zijn drie typen zenuwcellen...

1. gevoelszenuwcellen (sensorisch)
2. beweegzenuwcellen (motorisch)
3. schakelcel (interneuron)

zenuwcellen

1

2

3