Thema 6 basisstof 5 Aangepast gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Basisstof 5 Aangepast gedrag

Planning

Terugblik

Uitleg

Oefenen

Opdrachten maken

Controleren

1. De rode binnenkant van de bek
2. Het zien van de jongen
3. De honger van het jong
4. De aanwezigheid van een insect

Spreeuwenjongen die pas uit het ei gekomen zijn, hebben hun ogen nog dicht. Wanneer een ouder op het nest landt, sperren ze onmiddellijk hun bek open.
Wat is de uitwendige prikkel voor dit gedrag van de spreeuwenjongen?

1. Honger
2. Het bewegen van het nest
3. Het ruiken van een worm
4. Het zien van hun ouder

Leerdoelen en begrippen B5

• Je kunt leerprocessen herkennen en beschrijven
• Je kunt de functie van leren uitleggen

Begrippen: leerprocessen, inprenting, gevoelige periode, gewenning, conditionering, proefondervindelijk leren ('trial and error'), geconditioneerde reflex, Skinner-box, imitatie, inzicht

Aangeboren gedrag en leerprocessen

Aangeboren gedrag en leerprocessen

Aangeboren gedrag wordt via genen van ouders op kind doorgegeven. Dit gedrag levert een grotere overlevingskans voor dit individu op bij interne en externe prikkels. Het nadeel van erfelijk gedrag is dat het star is en in onverwachte situatie niet altijd effectief.

Door leerprocessen wordt dit aangeboren gedrag aangepast aan veranderende omstandigheden en dit gedrag is duurzaam 

Aangeboren gedrag

effectief in de situatie

Aangeboren gedrag

Niet effectief in de situatie

(Met 'effectief' Bedoelen we dat het de overlevingskans vergroot)

Maak opdracht 39

bladzijde 94

Inprenting en gewenning

• Inprenting: leren van een vaardigheid gebeurt alleen in een bepaalde, gevoelige periode.

• Gewenning: het afleren van reacties op bepaalde, ongevaarlijke gebeurtenissen in de omgeving.

Gewenning

De prikkel waar gewenning voor is gekomen is ....

De reactie die voor deze prikkel is afgeleerd is ....

Gewenning

De prikkel waar gewenning voor is gekomen is  Het geluid van het alarm

De reactie die voor deze prikkel is afgeleerd is wakker worden

Proefondervindelijk leren = conditionering onder natuurlijke omstandigheden

Pavlov 

Dopamine

Dopamine geeft een geluksgevoel. Bij dieren en bij mensen kan door beloning het meest uiteenlopende gedrag worden aangeleerd. Maar andersom geldt ook dat de frequentie van het aangeleerde gedrag afneemt als de beloning uitblijft.

Mensen kunnen echter er voor kiezen om hun gedrag niet te laten beïnvloeden door een aangeboden beloning.

Maak nu

Opdrachten 41, 44, 45, 48

Over .. minuten gaan we een kleine toets doen over gedrag

Basisstof 3, 4 en 5

Wat is ethologie?

1. Het bestuderen van gedrag
2. Het beïnvloeden van gedrag
3. Het gedrag van dieren veranderen
4. Het gedrag van mensen veranderen

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens of dier doet
2. lopen, iets pakken, lachen
3. spieren die werken
4. planten die water opnemen

In je bed lezen, is gedrag

1. Goed
2. Fout

Gedrag bij mensen kan

1. zijn aangeleerd
2. worden bepaald door erfelijke factoren

1. 1 . Waar 2. Niet waar
2. 1 . Niet waar 2. Waar
3. Beide niet waar
4. Beide waar

Wat is inprenting

1. leren door straffen en belonen
2. leren in een gevoelige periode
3. leren van soortgenoten
4. leren door trial and error

door gewenning (meerdere antwoorden mogelijk)

1. ga je minder reageren op prikkels
2. leer je door fouten te maken
3. leer je in een gevoelige periode
4. schrik je niet meer van je docent

Spreeuwenjongen die pas uit het ei gekomen zijn, hebben hun ogen nog dicht. Wanneer een ouder op het nest landt, sperren ze onmiddellijk hun bek open.

Wat is de uitwendige prikkel voor dit gedrag van de spreeuwenjongen?

1. honger
2. het bewegen van het nest
3. het ruiken van de worm
4. het zien van de ouder

Een risico van deze methode is dat de olifanten op een gegeven moment niet meer op de vlucht zullen slaan voor dit kunstmatige geluid. Welk leerproces zorgt ervoor dat ze het geluid negeren?

1. Imitatie
2. Conditionering
3. Gewenning
4. inzicht

Maxime en Zolikha kiezen één bepaalde chinchilla uit en noteren vijf minuten lang, elke vijf seconden, welk gedrag dit dier vertoont. Hun resultaten staan in tabel 2.

Hoe wordt tabel 2 genoemd?

1. ethogram
2. practicum
3. protocol

proefondervindelijk leren heet ook wel

1. gewenning
2. imitatie
3. trial and error