2022 tussenletters + aan elkaar of los?

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Aanvulling NU Nederlands

Grammatica en spelling

Tussenletters

Aan elkaar of los?

Grammatica §4.2 Tussenletters

Een samenstelling is een combinatie van twee of meer woorden:  

Verpleeghuis

Ziektebeeld

Euthanasieverklaring

Vaak staan er tussen de woorden tussenletters, maar dit is niet altijd het geval.

§4.2 Tussenletters: -en-

Schrijf -en- in een samenstelling als het eerste woord een zelfstandig naamwoord is met alleen een meervoud op -en:

• band + spanning = bandenspanning
• Gevaar + zone = gevarenzone

Uitzonderingen tussenletters (deel 1)

• Als het eerste woord in eindigt op -en én -s:
    groenten en groentes, dus: groentesoep
  
    gemeenten en gemeentes, dus: gemeenteraad
    perioden en periodes, dus: periodeplanner
• Als het eerste woord geen meervoud heeft:
  

      tarwe, dus: tarwebrood
      rijst, dus: rijstepap

Uitzonderingen tussenletters (deel 2)

• als het eerste woord iets is waarvan er maar één is:
           de zon, dus: zonneschijn, zonnebank, zonnestelsel
           de maan, dus: maneschijn
  
  

Uitzonderingen tussenletters (deel 3)

• als het eerste woord het tweede woord versterkt:
           reuzeleuk (heeft niets met reuzen te maken)
           apetrots
           beresterk
  
  

Welke spelling is juist?

Ik hoef geen geld, want dit is een ......

1. vrienddienst
2. vriendendienst
3. vriendedienst

erwt + soep =

hoogte + verschil =

Spelling: wat zijn deze dingen op het dak?
(in meervoud)

§4.2 Tussenletters: -s-

Schrijf -s-, als je die klank in andere samenstellingen ook hoort: 

• bedrijfsleven, dus ook: bedrijfssfeer, bedrijfsfeest, enz.
• geluidsinstallatie, dus ook: geluidssterkte, geluidsbox, enz.

Maar examenvrees, dus ook: examenstof, examenstress, enz.

Welke spelling is goed?

1. de Stationstraat
2. de Stationsstraat

Aan elkaar of los?

Grammatica §4.3

Aan elkaar of los? (1 van 3)

In het Nederlands schrijf je de volgende woorden aan elkaar:

• samenstellingen (ook al wordt het nieuwe woord erg lang)

• woorden met er-, hier-, daar- en waar- plus een voorzetsel: erop, hierin, daarmee, waarvan

Aan elkaar of los? (2 van 3)

Samenstellingen zijn twee woorden die samen één woord vormen:

garage + houder = garagehouder

gemeente + gids / gids van de gemeente = gemeentegids

Dus ook:

ziektekostenverzekeringspolis

arbeidsovereenkomst

(ook al wordt het nieuwe woord erg lang): garagehouder, arbeidsovereenkomst, vermogensaanwasdeling, .

woorden met er-, hier-, daar- en waar- plus een voorzetsel: erop, hierin, daarmee, waarvan.

getallen tot en met het woord duizend. De woorden duizend, miljoen en miljard schrijf je dus los: 750 = zevenhonderdvijftig; 3.510 = drieduizend vijfhonderdtien.

Aan elkaar of los?  (3 van 3)

werkwoorden die beginnen met voorzetsels

binnenlaten, opmerken, uitvinden en dus ook: 
binnengelaten, opgemerkt, uitgevonden.

opzoeken / opgezocht (= informatie bekijken in een boek)

op zoek naar ...                 (= Ik ben op zoek naar een stageplaats)

Welk woord is juist gespeld?

1. topsportcarrière
2. topsport carrière
3. top sport carrière

1. zin A
2. zin B

1. zin A
2. zin B
3. zin C

Wat zijn dit?

1. Rodewijnglazen
2. Rode wijnglazen

Koppelteken

Dit is het leesteken dat onderdelen van samenstellingen of samenkoppelingen met elkaar verbindt. Je gebruikt dit bij:

• een deel van een samenstelling bestaat uit een naam, letters, cijfers, afkorting of tekens:
  mbo-opleiding, tv-gids,  A4-formaat, het @-teken
  EHBO-cursus, een 3-jarige opleiding, de zaak-Wilders

Gebruik koppelteken

• Als het eerste deel begint met de voorvoegsels
  niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-, substituut-, chef-, kandidaat-, interim-, stagiair-, leerling-, assistent-, collega- of meester-, Sint- 

• Sint-Nicolaas, oud-burgemeester, niet-rokers, ex-vriend, non-actief, assistent-trainer.

Gebruik koppelteken

• Als de uitspraak anders onduidelijk is:
  auto-onderdelen, toe-eigenen
  

• het woord een samengestelde aardrijkskundige naam of afleiding is:
  Centraal-Europa, Zuid-Amerika,
  Noord-Hollandse ..., Oost-Europese ...

Gebruik koppelteken

• Als de woorden een vaste combinatie zijn:

        kant-en-klaarmaaltijden, kat-en-muisspel, 

        nek-aan-nekrace,  mond-op-mondbeademing

Aan het werk!