10 Sociaal gedrag

• Psychologie
• Secundair onderwijs

10 Sociaal gedrag

10.1 Wat is sociale psychologie?

De sociale psychologie bestudeert de manier waarop mensen met elkaar omgaan en elkaar beïnvloeden.

• gedrag
• persoonskenmerken
• omgevingskenmerken

10.1.1 Gedrag

• Gedrag is het geheel van acties en reacties van een mens in relatie tot zijn omgeving.
• uitwendig of inwendig
• bewust of onbewust
• aangeboren of aangeleerd
• Sociaal gedrag is gedrag dat mensen vertonen ten opzichte van elkaar.

• Sociale psychologie richt zich op hoe individuen en de samenleving op elkaar reageren, hoe groepen mensen samenleven.
•  = het begrijpen van gedrag in het bijzijn van anderen
• door werkelijke of ingebeelde interactie met anderen
• continue interactie tussen persoonskenmerken en omgevingskenmerken

10.1.2 Persoonskenmerken

• Jouw persoonlijkheid wordt gevormd stabiele elementen die jouw gedrag, gevoelens en gedachten bepalen en die jou onderscheiden van anderen.
• Persoonlijkheid uit zich in de manier waarop je ageert en reageert in uiteenlopende situaties.
• Persoonlijkheid bestaat uit temperament en karakter.

temperament

• een aangeboren patroon van reacties die jouw gedrag bepaalt
• reeds van bij de geboorte aanwezig
• blijft grotendeels onveranderd 
• basis: biologische processen
• is genetisch bepaald DUS moeilijk te veranderen
• MAAR kan wel door extreme lichamelijke verandering

karakter

• zowel aangeboren eigenschappen als aangeleerde eigenschappen, die zich in de loop van het leven ontwikkelen
• resultaat van de sociale interacties en ervaringen
• invloed van cultuur 
• De omgeving neemt het gedrag van een ander waar en spreekt het dan uit.
• niet zo stabiel als temperament

10.1.3 Omgevingskenmerken

• De druk van sociale situaties waarin mensen zich bevinden, zijn soms zo sterk dat hun persoonlijkheid en persoonskenmerken er niet tegen opgewassen zijn.
• Groepsdruk verandert het gedrag van mensen (positief en negatief).

10.2 Sociale rollen en normen

•  Mensen zijn flexibel in hun gedrag (inschatting maken en gedrag aanpassen).
• Een sociale rol wil zeggen dat je telkens een bepaalde plaats inneemt in een groep.
• Sociale normen zijn regels, waarden, normen en verwachtingen die gelden in een bepaalde groep en die jouw gedrag bewust en onbewust sturen.

10.2.1 Sociale rollen: mijn plaats ...

• De sociale positie is de positie die iemand inneemt in een bepaalde sociale situatie of relatie.
• Een positieset is het geheel van alle sociale posities.
• langdurig of zeer tijdelijk
• Een sociale rol is een set van verwachtingen die iedereen heeft ten opzichte van iemand die een bepaalde sociale positie bekleedt.

• Sociale rollen geven aan en beschrijven welke activiteiten en gedragingen mensen van ons verwachten omdat we in een bepaalde sociale positie zitten.
• Sociale status is de waardering die de leden van de samenleving hebben en uitspreken voor bepaalde sociale posities die je inneemt.

Omgaan met rollen

• Rolgedrag = je vertoont gedrag dat past bij jouw rol in een bepaalde sociale positie.
• positief sociaal gedrag
• negatief sociaal gedrag
• asociaal gedrag is een slecht functioneren in sociale rollen en wordt gekenmerkt door agressieve vormen van niet-aanpassing

Rolconflicten

• Een rolconflict ontstaat wanneer bij de verschillende sociale posities die je inneemt, verschillende rollen horen die niet met elkaar te verzoenen zijn.
• intern rolconflict
• extern rolconflict
• Een rolconflict kan spanning veroorzaken, maar de spanning hoeft niet noodzakelijk te leiden tot stress.

10.2.2 Sociale normen

• Sociale normen zijn impliciete en expliciete regels die een groep hanteert in verband met de positie die je inneemt in een groep.
• Waarden zijn ideeën, opvattingen of algemene richtlijnen die een samenleving of een bepaalde groep belangrijk vindt in het leven.
• Normen zijn concrete gedragsregels.

• Eenzelfde waarde of norm kan leiden tot verschillende verwachtingen en dus tot ander gedrag.
• Sociale controle is het geheel van alle beïnvloeding door de sociale omgeving op een persoon.
• Om het gedrag van een persoon bij te sturen, maakt de samenleving of groep gebruik van beloningen of sancties.

10.3 Sociale beïnvloeding en groepsdruk

• Sociale beïnvloeding wil zeggen dat je - gewild of ongewild, bewust of onbewust - de invloed van anderen ondergaat, maar dat jij zelf ook invloed uitoefent op anderen.
• herkenbare en minder herkenbare vormen van sociale beïnvloeding
• omgaan met beïnvloeding?

• Groepsdruk is de druk die je binnen een groep ondervindt om jouw gedrag af te stemmen op wat anderen in de groep vinden dat de groepsnorm is.
• positief of negatief?

10.3.1 Groepsnormen die het ...

• Injuctieve normen zijn moreel van aard en beschrijven wat mensen zouden moeten doen.
• bekrachtigd door vormen van beloning of straf 

• Descriptieve normen geven aan welk gedrag relevante anderen in bepaalde situaties het meest frequent stellen.
• heel effectief in de beïnvloeding van gedrag

Sociale interacties beïnvloeden normen.

• Sociaal aftoetsen is in gesprekken met anderen peilen naar elkaars meningen.
• vervult een belangrijke functie in het bepalen van de injunctieve, morele normen van een groep
• Sociale identiteit is de motor van gedragsverandering. 
• Normen ontstaan spontaan, personen in een gesprek zijn zich daar niet van bewust.

• Observatie van gedrag is een tweede manier waardoor normen kunnen ontstaan.
• Door anderen te observeren kunnen mensen afleiden wat in een bepaalde situatie verwacht wordt of wat juist niet.

10.3.2 Vormen van sociale beïnvloeding

• conformisme
• imitatie en modellering
• omstandereffect
• inwilligingstechnieken
• de-individuatie
• gehoorzamen aan autoriteit
• wederkerigheidsnorm

Presentatie sociale beïnvloeding

• definitie begrip
• experiment uitleggen
• bijkomende uitleg uit het boek verwerken

• in groepjes van twee: powerpointpresentatie
• deadline: maandag 17 maart 2025