4.1 De opstand in Europees perspectief A

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

De Tijd van ontdekkers en hervormers / Regenten en Vorsten

De opstand in Europees perspectief

Terugblik

De Contrareformatie was een poging van de katholieke kerk om de Reformatie tegen te gaan en weer religieuze eenheid in Europa te brengen.

Leg uit waarom de Contrareformatie juist bijdroeg aan een verdere verharding van de religieuze tegenstellingen

Terugblik

Om weer religieuze eenheid in Europa te brengen zette de katholieke kerk gewelddadige middelen in, zoals kerkelijke rechtbanken (de ‘inquisitie’) om ‘ketters’ (protestanten) te vervolgen en te onderdrukken. Deze pogingen tot onderdrukking leidden tot gewelddadige tegenreacties. Mede hierdoor werden de religieuze tegenstellingen in Europa juist scherper.

Terugblik

Reactie van de katholieke kerk

• Steeds meer protestanten verlieten de kerk
• Katholieke kerk organiseerde het Concilie van Trente (1545 - 1563). Dit leidde tot de contrareformatie:
  - Aflaatbrieven werden nu verboden
  - Heiligen wel vereren maar niet als goden aanbidden
  - Betere opleidingen voor geestelijken
  - Inquisitie spoorde 'ketters' op. 
  - Barok in kunst en kerk > verbinding met geloof

Luther

Naar de hemel bij oprecht geloof en berouw.

Vorst is door God geplaatst, daar mag je je niet tegen verzetten.

Drie sacramenten (Doop, Biecht, Eucharistie)

Calvijn

Pre-destinatieleer.

Wanneer een vorst zich misdraagt mag je in opstand komen.

Twee sacramenten (Doop en Eucharistie)

Terugblik

De strijd om het geloof leidde tot verschillende oorlogen.

• Protestanten luisterden niet zomaar naar katholieke bisschoppen. (Bisschoppen waren vaak betrokken bij het wereldlijk bestuur.) 
• Duitse keizers bepaalden uiteindelijk het geloof van hun onderdanen.(Cuius regio, eius religio) = plunderen kloosters
• Nederland Calvinisme
• Engeland Hendrik VIII hoofd Anglicaanse Kerk
• Vanaf 1520 veel godsdienst oorlogen

Katholiek, Lutheraans en Calvinistisch

Lesdoelen

Na het bestuderen van de paragraaf kun je: 

• uitleggen dat het geloof én de centralisatiepolitiek van vorsten een belangrijke rol speelden in de burgeroorlogen in Frankrijk en het Duitse Rijk in de 16e en 17e eeuw;
  
• beschrijven hoe die oorlogen in Frankrijk en het Duitse Rijk eindigden;

Het verhaal van Willem van Oranje

Tot 5:07

Strijd om geloof en centralisatie

Frankrijk

• In het begin van de 16e eeuw steeds meer Calvinisten in het zuiden en westen
• De vorst onderdrukte dat toen niet
• Franse adel was verdeeld in katholieken en hugenoten
• In de 16e eeuw ontstond de Parijse bloedbruiloft  (Veel hugenoten in de stad)
• 7 dagen lang werden hugenoten gelyncht

Strijd om geloof en centralisatie

Frankrijk

• Dit verspreidde naar andere steden in Frankrijk (30.000 doden)
  
• De paus liet een triomfpenning slaan en liet een lofzang zingen
  
• Een burgeroorlog van bijna 30 jaar volgde het Edict van Nantes (1598) > Gewetensvrijheid voor Hugenoten.

Strijd om geloof en centralisatie

Duitse rijk

• Duitse rijk versnipperd
• Keizer Karel V wilde centralisatie
• Karel V wilde in heel zijn rijk het katholieke geloof
• Keurvorsten en geestelijken wilden meer zelfstandigheid
• Dit leidde tot oorlogen
• Uiteindelijk godsdienstvrede van Augsburg (1555) > Iedere vorst kiest zijn eigen religie
• Gevolg: Decentrale structuur

Strijd om geloof en centralisatie

Duitse rijk

• Dertigjarige oorlog (1618)
• Katholieke Habsburgse keizers probeerden hun macht te vergroten 
• Andere katholieke en protestantse landen begonnen zich er mee te bemoeien
• Vrede van Westfalen (1648) > Keizer bleek zijn wil niet op te kunnen leggen aan de kleinere staten
• Onderdanen moesten het geloof van vorst aannemen of verhuizen 

Een anekdote:

1524 klaagden de bestuurders van de Duitse stad Leipzig bij de katholieke hertog George van Saksen over zijn gebod dat de drukkers in Leipzig alleen maar godsdienstige geschriften in het Latijn mochten drukken (waar volgens hen geen vraag naar was) en niet in het Duits (waar veel vraag naar was).

Verklaar het gebod van George van Saksen door aan te geven:

• wat de hertog wilde bereiken op godsdienstig gebied en
• dat juist dit gebod hieraan kon bijdragen.

1 pt.

Hertog George van Saksen wilde met dit gebod de reformatie een halt toeroepen / het katholieke geloof beschermen (omdat lutherse / protestantse geschriften in het Duits verschenen).

1 pt.

Juist het drukken van lutherse / protestantse geschriften droeg bij aan de snelle verspreiding van de reformatie / door het verbod op drukken van deze geschriften konden de ideeën van de reformatie minder snel worden verspreid.

Huiswerk

Je maakt paragraaf 4.1 tot en met vraag 5.