H 1.2 Politieke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Politieke stromingen

Staatsinrichting van Nederland

Laptop en boek/ schrift en pen op de tafel

Tas op de grond

Welkom

Terugblikken

Uitleg 1.2 A+B

Aan de slag

Korte pauze

Uitleg 1.2 C

Aan de slag

Afsluiten

Vandaag

...uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden 

en dat de liberalen de macht hadden.

...beschrijven dat aanhangers van de verschillende politieke stromingen niet hetzelfde dachten over bijzonder onderwijs en de sociale kwestie

...uitleggen hoe politieke stromingen zich onderling 

steeds meer gingen onderscheiden.

Aan het einde van deze les kan ik

Nederland werd in 1813 een constitutionele monarchie: een koninkrijk met een grondwet.

De ministers luisterden naar de koning, het parlement had weinig te zeggen.
Kortom: De koning had veel macht.

In 1848 kwam er een nieuwe grondwet, geschreven door Thorbecke. De koning had bijna geen macht meer:

 

De koning werd onschendbaar en er kwam ministeriële verantwoordelijkheid

Nederland werd een parlementaire democratie. 

Het werd pas duidelijk dat de koning geen macht meer had door de Luxemburgse kwestie

Terugblik

Constitutionele Monarchie

Republiek

Allebei

Koning

Stemrecht

Keizer

Alleenheerser

President

NL 1815

NL nu

Gekozen staatshoofd

Deze vraag gaat over democratie in Nederland:

Deze paragraaf gaat over het ontstaan van een parlementair stelsel en de toename van volksinvloed. Het verhaal van de aankomst in Scheveningen past hier niet zo goed bij, want:

1. Willem Frederik had aan de Britse regering gevraagd of hij Nederland mocht besturen na de verdrijving van de Fransen.
2. Willem Frederik regeerde meer dan een kwart eeuw autoritair.
3. Willem Frederik was verrast door de massale blijheid over zijn terugkeer.
4. Geen van e genoemde antwoorden is juist.

Koninkrijk met een grondwet

Staat waarin de burger via de Eerste en Tweede Kamer invloed heeft

Constitutionele monarchie

Parlementaire democratie

Na de Luxemburgse kwestie werd duidelijk dat

1. koning Willem III moeite had te leven met '1848'
2. de regering niet meer deed wat de koning wilde
3. het parlement haar zin doordreef
4. koning Willem I minder macht had

Hoofdrolspeler in de Luxemburgse kwestie was...

1. Willem I
2. Willem II
3. Willem III
4. Willem IV

Grondwet 1814

Grondwet 1848

Eerste kamer wordt gekozen door de provincies

Willem II

constitutionele monarchie 

parlementaire constitutionele monarchie

Eerste kamer wordt gekozen door de koning

Willem I

§1.2

Politieke stromingen

A

Een liberaal parlement

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden en dat de liberalen de macht hadden.

Begrippen:

liberalisme

socialisme

confessionalisme

B

Sociale kwestie en schoolstrijd

Leerdoel:

Je kan beschrijven dat aanhangers van de verschillende politieke stromingen niet hetzelfde dachten over bijzonder onderwijs en de sociale kwestie

Begrippen:

industriële revolutie

verstedelijking

sociale kwestie

C

Stromingen organiseren zich

Leerdoel:

Je kan uitleggen hoe politieke stromingen zich onderling steeds meer gingen onderscheiden.

Begrippen:

emancipatie

verzuiling

 

censuskiesrecht

algemeen kiesrecht

 

sociale wetten

schoolstrijd

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke stromingen in het parlement bestonden en dat de liberalen de macht hadden.

Begrippen:

liberalisme

socialisme

confessionalisme

§1.2

Politieke stromingen

A

DeBoze burgers

Een liberaal parlement

 

censuskiesrecht

algemeen kiesrecht

Bron 1 Doorlopen, heren!’. De rijke mannen rechts (met de hoeden) mogen het stembureau binnen gaan. De arbeiders links (met de platte petten) worden weggestuurd. (Tekening uit 1895.)

§1.2

Politieke stromingen

A

DeBoze burgers

Een liberaal parlement

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel moge lijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Gelovigen Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken De protestanten werden ook wel de kleine luyden genoemd

• Vanaf 1848: NL een parlementaire democratie. Een bestuursvorm waarin de macht ligt bij een parlement dat gekozen wordt door de burgers.
  

Maar;

• censuskiesrecht: kiesrecht waarbij alleen mensen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden, mochten stemmen
  
• Vrouwen: geen stemrecht
  
• Veel rijke mannen stemden op liberalen ->  liberalen hadden de macht in het parlement
  
• De socialisten wilden algemeen kiesrecht
  

§1.2

Politieke stromingen

A

DeBoze burgers

Een liberaal parlement

Gevolgen industriële revolutie:

• Verstedelijking
  
• De sociale kwestie

Leerdoel:

Je kan beschrijven dat aanhangers van de verschillende politieke stromingen niet hetzelfde dachten over bijzonder onderwijs en de sociale kwestie

Begrippen:

industriële revolutie

verstedelijking

sociale kwestie

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

 

sociale wetten

schoolstrijd

Protestanten, katholieken, socialisten en liberalen waren het niet eens over het censuskiesrecht. Maar zij dachten ook over andere onderwerpen heel verschillend, bijvoorbeeld armoede en onderwijs.

Gevolgen industriële revolutie:

• Verstedelijking;
• De sociale kwestie

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Verstedelijking:

• Veel arme mensen trokken naar de fabriek voor werk
• Gevolg: ontstaan steden. Dit noem je verstedelijking

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

De verslechtering van leef- en werkomstandigheden werd de sociale kwestie genoemd:

• Lage lonen
• Massale werkloosheid
• Vrouwen- en kinderarbeid
• Slechte woonomstandigheden
• Slechte werkomstandigheden

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Er waren nog weinig wetten om arme arbeiders te helpen. Dit soort wetten noem je sociale wetten.

De enige wet die er was:

armenwet 1854

• Socialisten: Maak meer sociale wetten om armen te helpen.

• Liberalen: Tegenstander van dit soort wetten. Regering moet zich niet bemoeien met burgers. 

• Confessionelen: God had rijk en arm bepaald. Wetten waren dus niet nodig.

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Schoolstrijd: conflict over onderwijs

De politieke ruzie over de vraag wie het bijzonder onderwijs moest betalen.

Twee soorten scholen

Openbaar onderwijs:

 > Betaald door de staat

 > Voor iedereen

Bijzonder (gelovig) onderwijs;

 > Niet betaald door de staat

 > voor katholieken en protestanten

Confessionelen vonden dat Bijzonder onderwijs ook betaald moest worden door de overheid

Liberalen en socialisten wilden dit niet -> gelijkheid, geloven doe je thuis

§1.2

Politieke stromingen

B

DeBoze burgers

Sociale kwestie en schoolstrijd

Aan de slag!

Tekst

Wat?           1.2  opdracht 1 t/m 10

Hoe lang? 15 minuten 

Vragen?     Kom naar me toe

Klaar?         Laat het mij zien

Welke politieke stroming past bij de uitleg?

Uitleg	Politieke stroming
Politieke groep die vind dat ieder mens zoveel mogelijk vrijheid moet hebben.
Politieke stroming die het verschil tussen arm en rijk wil verkleinen door sociale wetten.
Politieke groep waarbij mensen hun ideeën over politiek, onderwijs etc. baseren op hun godsdienst

Liberalen

Sociaaldemocraten

Confessionelen

Bekijk de print screen van 2:50.

Sleep de politieke stromingen naar de juiste plek:

Hierna: quizvraag

Confessionelen

Socialisten

Feministen

Liberalen

Situatie 2e helft 19e eeuw:

• Liberalen aan de macht. 
• Arme burgers voelen zich achtergesteld
• Burgers streven naar gelijke rechten: emancipatie

Leerdoel:

Je kan uitleggen hoe politieke stromingen zich onderling steeds meer gingen onderscheiden.

Begrippen:

emancipatie

verzuiling

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Ontstaan verzuiling:

• Protestanten gaan eigen scholen, ziekenhuizen en politieke partijen oprichten om het leven van hun groep te verbeteren.
  Zij willen achterban beschermen tegen 'verkeerde' ideeën

• Socialisten volgen. 

Zij wilden kiesrecht en sociale wetten voor arbeiders

• Katholieken volgen ook

wilden einde aan discriminatie. 

Nederland kwam in de verzuiling:

• Eigen scholen
• Eigen verenigingen
• Eigen vakbonden
• Eigen media (krant, radio van 1920)

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Om op te komen voor hun belangen, richtten de stromingen elk eigen politieke partijen op. Deze partijen moet je (her)kennen:

 Schema overnemen en invullen. Gebruik blz. 20

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten
Liberalen		nvt
Socialisten (sociaal-democraten)
Katholieken

Om op te komen voor hun belangen, richtten de stromingen elk eigen politieke partijen op. Deze partijen moet je (her)kennen:

§1.2

Politieke stromingen

C

DeBoze burgers

Stromingen organiseren zich

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Aan de slag!

Tekst

Wat?           1.2  ABC opdracht 1 t/m 16

Hoe lang? 15 minuten 

Vragen?     Kom naar me toe

Klaar?         Laat het mij zien

Je mocht in Nederland alleen stemmen als je rijk genoeg was. Dit noemen we het censuskiesrecht.
Vrouwen mochten sowieso niet stemmen.
De liberalen hadden de macht in het parlement. De socialisten wilden dit anders.
Zij wilden algemeen kiesrecht. 

De opkomst van de industriële revolutie zorgde voor veranderingen in de maatschappij: verstedelijking en de sociale kwestie. Voorbeelden zijn lage lonen, massale werkloosheid, kinderarbeid en slechte woon- en werkomstandigheden. Er waren nog maar weinig sociale wetten die de armen konden helpen.

Een belangrijk conflict tussen liberalen, socialisten en confessionelen was de schoolstrijd. 

De burgers willen in de tweede helft van de 19e eeuw meer gelijke rechten. Dit noem je emancipatie. Om dit voor elkaar te krijgen gaan burgers samenwerken. Hierdoor raakt de samenleving verdeeld in groepen: de verzuiling.

Afsluiting