4H thema 7 BS 1 + 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 7 Ecologie

Basisstof 1 Organismen

Basisstof 2 Populaties

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven wat een ecosysteem is en de kenmerken benoemen
• Je kunt biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen
  
• Je kunt de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen.
• Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en coöperatie onderscheiden

Ecologie

= Deel van de biologie dat onderzoek doet naar de relaties tussen organismen en hun milieu (omgeving).

Verschillende takken:

• Dierecologie
• Plantecologie
• Aquatische ecologie

Verschillende relaties tussen organismen en hun omgeving ...

Wat is natuur?

Dat is voor iedereen anders. 

Van Dale woordenboek: 

Natuur = alles op aarde wat niet door de mens gemaakt is, planten, dieren, bergen

Zou je nieuwe natuur kunnen creëren?

Marker wadden

In 2016 is Natuurmonumenten gestart met de aanleg van een eilanden groep in het Markermeer om kwetsbare watervogels de ruimte te geven.

Biotische en abiotische factoren

Alle omstandigheden die op een organisme invloed hebben = factoren

Biotische factoren 

= levende (en dode) factoren, zoals voedsel, soortgenoten en planten. 

Abiotische factoren 

= niet levende factoren, zoals het weer, 

de zon en aanwezigheid van water.

Organisatieniveaus van de ecologie

Vraag

Bedenk tenminste drie abiotische factoren die mogelijk verschillen tussen een bos en heidegebied

Bodemdeeltjes

In zand kunnen de wortels makkelijker doordringen en wordt zuurstof beter vastgehouden

In klei houdt de bodem beter water vast.

Verspreidingsgebied

Het verspreidingsgebied (areaal) is het  gebied op de kaart waar de soort voorkomt. Voorbeeld: verspreiding zandhagedis in Nederland.

Habitat = het leefgebied van een soort. De abiotische factoren bepalen of een gebied geschikt is als habitat.

Tolerantie

= vermogen van een organisme om schommelingen in een abiotische factor te verdragen. 

Tolerantie van vissen voor temperatuur. Een hoge of lage temperatuur is bij deze vissen de beperkende factor.

Het tolerantiegebied is het gebied tussen de minimum en maximum waarde van een abiotische factor waarbij een soort kan leven. 

Amerikaanse kreeft

• inheems of uitheems?
• exoot?
• is hier sprake van migratie?
• is er een biotische factor die de populatiegrootte beïnvloedt? 
  
• Wat zou een beperkende factor kunnen zijn voor de groei van de populatie?
  

Populaties

Relaties tussen individuen, deze kan gericht zijn op: 

Concurrentie 

• leidt tot specialisatie 

Coöperatie

• soms hebben verschillende soorten een langdurige relatie met elkaar = symbiose 

Concurrentie binnen een populatie

Bij soorten die in groepen leven en soorten die individueel leven. Redenen:

•  beschikbaarheid van bronnen: licht (planten), voedsel en ruimte
• partner

Dit heeft tot gevolg dat alleen de best aangepaste individuen zich voort kunnen planten (natuurlijk selectie).

Territorium

In het wild zorgt het hebben van een territorium ervoor dat  soortgenoten uit een gebied geweerd worden. Dit kan verschillende functies hebben:

• Veiligstellen van voedsel (territorium is dan jachtgebied). 
• Veilig groot brengen van jongen.
• Voorkomen dat andere mannetjes met je partner paren.

De grote van een territorium is soortafhankelijk, net als de hoeveelheid mannetjes die in één territorium kunnen leven.

Coöperatie

Wat zijn redenen voor organismen om samen te werken?

Denken-delen-uitwisselen

Samenwerking binnen een populatie

Samenwerking in populaties kan handig zijn omdat: 

• bescherming tegen predatoren (roofdieren)  
• bescherming tegen extreme abiotische factoren (bijv. pinguins die tegen de kou in de winter als één grote groep bij elkaar staan) 
• maakt het vangen van een prooi gemakkelijker (bijv. bij wolven). 
• paarvorming voor voortplanting

Opdracht in tweetallen

Zoek uit welke vormen van samenwerking er zijn tussen soorten en geef twee voorbeelden van elke samenwerking

Leerdoelen

• Je kunt biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen
  
• Je kunt de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen.
• Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en coöperatie onderscheiden

Huiswerk

Maak test jezelf 7.1

Lees basisstof 2

Relaties tussen soorten

Individuen van verschillende soorten kunnen langdurige relaties met elkaar onderhouden

= Symbiose

Mutualisme

Beide soorten hebben voordeel van de symbiose (samenlevingsvorm)

+/+ 

Voorbeelden:

• Korstmos: Schimmel + algen
• Impala en oxpecker
• Anemoon en clownvissen
• De bloemetjes en de bijtjes

Commensalisme

Ene individu heeft voordeel de ander geen voordeel of nadeel

+/0

Voorbeelden:

• zeepokken op een walvis
• vissen meezwemmend met een haai

Parasitisme

Ene individu heeft nadeel en de ander een voordeel

+/-

De parasiet leeft op of in de gastheer

Voorbeelden:

• mier en schimmel
• muggen en mensen
• parasitaire planten

Biologisch evenwicht

= de grootte van een populatie schommelt altijd rond een bepaalde evenwichtswaarde.

Of een populatie groeit of krimpt is afhankelijk van de abiotische en biotische factoren (afb. 10).

Huiswerk

Thema Ecologie en milieu

Lees basisstof 1 en 2

Maak opdracht 3 en 12

Draagkracht

PO Ecologie

Vlog over ecosysteem in je buurt

Individuele opdracht

Zie Classroom voor opdracht en rubric (beoordeling)

Deadline woensdag week 24

Zelf werken

Lezen

Thema 7 BS 1 (blz. 124 t/m 128)

Maken

Thema 7 BS 1 opdr. 3 en 4 (HW: 1,2,5 en 6)

Kun je:

• beargumenteren wanneer je iets natuur noemt
  
• biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen
  
• de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen.

Wat is geen biotische factor die invloed heeft op de reiger?

1. De temperatuur van het water dat koud aanvoelt
2. De vissen die als voedsel dienen
3. De grassen het water schoonmaken
4. De bodemdiertjes die als voedsel voor de vissen dienen

Takjes om een nestje te bouwen zijn een

1. biotische factor
2. abiotische factor

Merels en mussen, die leven in hetzelfde bos, behoren tot dezelfde populatie.

1. juist
2. onjuist

Een weiland is een ...

1. Individu
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Ecosysteem

Welk niveau van ecologie zie je hier?

1. Ecosysteem
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Individu

Wat is ecologie?

1. Het deel van biologie dat de opbouw van organismen onderzoekt.
2. Het deel van biologie dat gaat over voortplanting.
3. Het deel van de biologie dat relaties tussen organismen en hun milieu onderzoekt.
4. Het deel van biologie dat gedrag onderzoekt

Door klimaatverandering warmt de zee op. Voor sommige organismen wordt de temperatuur op een bepaalde plek onaangenaam. Wat verandert er voor vissen?

1. Het tolerantiegebied verschuift
2. Het verspreidingsgebied verschuift