A1 Grammatica 3 t/m 6

• Nederlands
• Middelbare school

Lesdoelen

- Je kunt zinnen redekundig en taalkundig ontleden.

- Je kunt zelf zinnen met de zinsdelen en woordsoorten maken.

- Je kent de meervouden van zelfstandige naamwoorden.

- Je kent het verschil tussen zwakke en sterke werkwoorden.

- Je weet wat je voor de toets moet kennen en kunnen.

Noem zo veel mogelijk zinsdelen.

Die nare jongen heeft mijn feestmuts zomaar verscheurd. Onderwerp?

1. die nare jongen
2. heeft
3. mijn feestmuts
4. heeft verscheurd

Die nare jongen heeft mijn feestmuts zomaar verscheurd. Persoonsvorm?

1. die nare jongen
2. heeft
3. mijn feestmuts
4. heeft verscheurd

Zinsdeel: gezegde

Werkwoordelijk gezegde: 

1. Het onderwerp doet iets

2. Alle werkwoorden in een zin

3. Er staat altijd een zelfstandig werkwoord in de zin.

4. Als de woordjes te of aan voor het werkwoord staan: ook wg

5. Soms is het wg een werkwoordelijke uitdrukking.

- Enkele eersteklassers waren op het schoolplein aan het basketballen.

-Uit vrees voor een arrestatie kozen de demonstranten het hazenpad.

De voorzitter reikt na afloop van het toernooi de prijzen uit aan de winnaars. wg?

1. reikt
2. reikt uit

De voorzitter reikt na afloop van het toernooi de prijzen uit aan de winnaars. lijdend voorwerp?

1. de voorzitter
2. na afloop van het toernooi
3. aan de winnaars
4. de prijzen

De voorzitter reikt na afloop van het toernooi de prijzen uit aan de winnaars. meewerkend voorwerp?

1. de voorzitter
2. na afloop van het toernooi
3. aan de winnaars
4. de prijzen

Bijwoordelijke bepaling

Geeft antwoord op vragen als:

Hoe? Hoelang? Hoever? Waar? Waardoor? Waarheen? Waarom?

Waarover? Waarvandaan? Waar? Wanneer?

In onze stad zijn veel winkels wegens vakantie gesloten.

Waar?                                                   Waarom?

De voorzitter reikt na afloop van het toernooi de prijzen uit aan de winnaars. bijwoordelijke bepaling?

1. de voorzitter
2. na afloop van het toernooi
3. aan de winnaars
4. de prijzen

Wat is het verschil tussen het werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde?

Naamwoordelijk gezegde

Zegt wat het onderwerp (in de zin) is/wordt/blijft/blijkt enz.

Op de 400 meter wordt Femke Bol elke week sneller.

ng= 

ww-deel: alle werkwoorden

nw-deel: zelfstandig naamwoord of bijvoeglijk naamwoord

Naamwoordelijk gezegde

Zegt wat het onderwerp (in de zin) is/wordt/blijft/blijkt enz.

ZWaBBeLS : koppelwerkwoorden

koppelt een beroep/eigenschap/toestand aan het onderwerp

Hij blijkt een dokter/ Hij blijft aardig/ Hij lijkt dronken

Het naamwoordelijk deel van het ng.
Wat betekent bet?

Robs jongere zus blijkt al jaren een goede zwemster te zijn. ng?

1. blijkt al jaren
2. blijkt te zijn
3. blijkt een goede zwemster te zijn
4. Robs jongere zus

Staat er in een zin met een ng een lijdend voorwerp?

1. ja
2. nee

In een zin met een ng staat altijd een koppelwerkwoord.

1. ja
2. nee

In een zin met een wg staat soms een koppelwerkwoord.

1. ja
2. nee
3. nooit

Robs jongere zus blijkt een goede zwemster te zijn. (blijkt?)

1. hulpwerkwoord
2. koppelwerkwoord
3. zelfstandig werkwoord

Noah schijnt later graag een bekende acteur te willen worden. (worden?)

1. hulpwerkwoord
2. koppelwerkwoord
3. zelfstandig werkwoord

Toekomstige Marsreizigers zullen veel te lijden hebben van kosmische straling. (lijden?)

1. hulpwerkwoord
2. koppelwerkwoord
3. zelfstandig werkwoord

Tom (ontleden) vandaag die vijf moeilijke zinnen.

1. persoonsvorm
2. voltooid deelwoord
3. infinitief

Belangrijke vraag

Voor een juiste werkwoordspelling, moet je altijd eerst een belangrijke vraag stellen. Namelijk:

Heb ik te maken met een persoonsvorm?

Waarom?

Deze vraag is heel belangrijk. Kijk maar:

Hier is vorige week een ongeluk gebeur... Het is een gevaarlijk kruispunt. Best kans dat er nog een ongeluk gebeur.. 

Hoe herken je de pv?   (1)

De pv verandert van tijd:             

Ik neem een Big Mac.                                 Ik smul ervan.

Ik nam een Big Mac.                                    Ik smulde ervan.

Sterk werkwoord, want                              Zwak werkwoord, want

het verandert van klank.                            het verandert niet van
                                                                          klank.

Hoe herken je de pv?    (2)

De pv past zich aan het onderwerp aan:

Ik neem een Big Mac.

Neem jij een Big Mac?

Jij neemt een Big Mac.

Hij/zij/het neemt een Big Mac.

Wij/jullie/wij nemen een Big Mac.

Er (kleven, vt) nogal wat nadelen aan Huibs plan.

Is je broer al naar zijn studentenkamer in Amsterdam (vertrekken)?

De pizza was helemaal (verbranden).

Alle werkwoordsvormen

Ik neem/nam een Bic Mac                                         PV

Ik heb een Big Mac genomen                               VD

Kwijlend nam ik een hap                                          OD

Ik heb zin om een Big Mac te nemen                    INF

Geef me eens een Big Mac!                                      GW

Ik eet mijn zojuist gekochte Big Mac                    BN

Infinitief

Is het hele werkwoord.

Verandert niet bij veranderen van tijd  (het is tenslotte geen pv!)

Vóór een infinitief kan je meestal IK KAN zetten.

Ik heb zin om een Big Mac te nemen.        (IK KAN nemen).

Gebiedende wijs

Wordt gebruikt als het om een gebod of bevel gaat.

Staat op de eerste plaats in de zin.

Heeft geen onderwerp bij zich.

Geef me een Big Mac!

Braad ze bruin, die frietjes!

Bijvoeglijk naamwoord

• Staat vóór een zelfstandig naamwoord.
• Is een VD of OD geweest.
• Schrijf je zo kort mogelijk, dus zoals het VD of OD, met een extra -e erachter. Ik eet mijn zojuist gekochte Big Mac.

                                  

• Als het VD op -en eindigt, dan blijft dat zo bij het BN: We eten vanavond gebakken vis.

Tips

Als je er niet met de voorgaande regels uitkomt, dan kun je de verlengproef gebruiken voor het VD en OD.

De weerman heeft mooi weer voorspeld => voorspelde

De weerman keek zoekend rond => zoekende

Tips

De infinitief, de gebiedende wijs en het bijvoeglijk naamwoord schrijf je zo kort mogelijk.

De  fotograaf zal deze foto vergroten

Vergroot deze foto voor mij! 

De vergrote foto ziet er mooi uit.

Vergelijk de laatste zin met deze: De fotograaf vergrootte de foto: hier is sprake van de PV- vt, dus ik-vorm + -te       

Oefenen...

Eens zien of jullie de regels goed in jullie hoofd hebben.     

De slapende kater was gemakkelijk te fotograferen.

1. OD als BN
2. VD als BN

De (aanbranden) aardappels zijn weggegooid.

1. aangebranden
2. aangebrandde
3. aanbrandende
4. aangebrande

Mijn (intapen) enkel doet nog steeds zeer.

1. Ingetapete
2. Ingetapede
3. Ingetapte
4. Ingetapde

Hij (deleten - vt) de bestanden.

1. delete
2. deletete
3. delette
4. deletette

(vinden) alsjeblieft die bankpas terug, voor er misbruik van wordt gemaakt.

1. Vond
2. Vindt
3. Vind

De stukken (kopiëren - tt) mijn secretaresse niet meer.

1. kopieert
2. kopieërt
3. kopiëren
4. kopieerde

De pas (stofzuigen) vloer lag onder de confetti.

1. stofgezogen
2. gestofzuigde
3. stofgezoge
4. stofgezuigde