Les 6 - Samenvattingles

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Steden en Staten

Samenvattingles

4.1 t/m 4.5

7.1 t/m 7.5

Welkom bij geschiedenis!

Onze afspraken

1. In onze klas mag je altijd een vraag stellen. 
2. Rust in de klas                                        - Als ik uitleg -> stilte.                          - Geconcentreerd werken -> stilte
3. Telefoon, jassen, petten en AirPods zijn niet zichtbaar zonder mijn toestemming. 
4. Vertrouwen

Lesdoelen 4.1 en 7.1

1. Ik kan uitleggen welke kenmerken de vroege middeleeuwen hadden en waarom deze periode vaak als een moeilijke tijd wordt gezien. 
2. Ik kan de drie standen van de standensamenleving benoemen en beschrijven welke rollen zij speelden in de maatschappij.

• Lesplan
• Lesdoelen
• Herhaling
• Instructie
• Opdracht(en)
• Lesdoelvragen
• Afsluiting

Wat zijn de vroege middeleeuwen?

Periode van 500 tot 1000 na Christus.

Een moeilijke tijd voor veel mensen in Europa.

In de vierde tot zesde eeuw: Grote Volksverhuizingen --> Romeinse bescherming verdween --> Invallende Germaanse en andere stammen namen de macht.

• Lesplan
• Lesdoelen
• Herhaling
• Instructie
• Opdracht(en)
• Lesdoelvragen
• Afsluiting

HAVO + VWO

Het ontstaan van koninkrijken

• Na de val van Rome (476) ontstonden kleine koninkrijken.
• Deze koninkrijken vochten om gebied en macht.
• Karel de Grote breidde een klein rijk uit tot het grote Frankische Rijk.

VMBO-T + HAVO + VWO

VMBO-T + HAVO + VWO

Leven op het platteland

• Europa was dunbevolkt en vaak onrustig.
• Steden waren klein en onbelangrijk, mensen woonden liever op het platteland.
• Reizen was gevaarlijk, vooral op de wegen.

VMBO-T + HAVO + VWO

Verspreiding van het christendom

• Het christendom was al aanwezig sinds de tijd van de Romeinen.
• In de vroege middeleeuwen verspreidde het zich over heel Europa.
• De kerk had grote invloed op het dagelijks leven van mensen.

VMBO-T + HAVO + VWO

Opkomst van de islam 

• Naast het christendom ontstond een nieuw geloof: de islam.
• De islam verspreidde zich snel en kreeg invloed in delen van Europa.
• Religie bepaalde in deze tijd het hele leven van mensen. 

VMBO-T + HAVO + VWO

Standensamenleving Middeleeuwen

1) Geestelijkheid: Mensen met functies in de kerk, zorgden ervoor dat je in de hemel kwam 

2) Adel: Hertogen, graven en ridders; hielpen met bestuur, rechtspraak en oorlog.

3) Boeren: De grootste groep; bewerkten het land en werkten voor de andere standen.

HAVO + VWO

Lesdoelen 4.2 en 7.2

1. Ik kan aan het einde van de les verschillende verbeteringen                               in de landbouw vanaf het jaar 1000 beschrijven.
2. Ik kan aan het einde van de les uitleggen hoe een stad aan stadsrechten kan komen.
3. Ik kan aan het einde van de les beschrijven welke voordelen de Hanze had voor kooplieden.
4. Ik kan aan het einde van de les de opkomst van handel en het ontstaan van steden beschrijven.

• Lesplan
• Lesdoelen
• Herhaling
• Instructie
• Opdracht(en)
• Lesdoelvragen
• Afsluiting

Landbouwvernieuwingen

Meer voedselproductie in Europa

Drieslagstelsel: grond blijft vruchtbaar.
Ontginning: bossen en moerassen geschikt maken.
IJzeren ploeg: betere grondbewerking.
Halsjuk: paarden trekken makkelijker.

--> Gevolg: Meer mensen, bevolking groeit.

HAVO + VWO

Specialisatie in beroepen

Niet iedereen moest boer blijven.

Ontstaan van ambachten:

• Bakkers
• Smeden
• Mandenmakers
• Verkoop op markten.

HAVO + VWO

Groei van handel en steden 

• Veiliger reizen na Vikingtijd.
• Markten bij rivieren, kastelen, kloosters.
• Horigen konden soms vrij wonen.
• Stadsrechten: stadsmuren bouwen.

HAVO + VWO

Opkomst van geldhandel

• Vroeger ruilhandel.
• Na 1000 steeds meer geld gebruikt.
• Overschotten verhandeld.

HAVO + VWO

Handelsverbonden

Steden werkten samen (Hanze).

Voordelen:

• Veilig reizen
• Minder belasting
• Prijsafspraken

HAVO + VWO

Gilden in de steden

Regels voor ambachten:

• Prijzen en kwaliteit
• Opleiding
• Zorg voor leden

HAVO + VWO

Samenvatting

Beter landbouw → Meer voedsel → Meer mensen.

1. Nieuwe beroepen en groei van steden.
2. Handel groeit, geld komt terug.
3. Handelsverbonden en gilden helpen economie.
4. Meer handel tussen Noord- en Zuid-Europa.

HAVO + VWO

Lesdoelen 4.3 en 7.3

1. Ik kan aan het einde van de les uitleggen hoe middeleeuwse steden werden bestuurd en welke rol stadsrechten speelden. 🏛️
2. Ik kan aan het einde van de les uitleggen welke rol de kerk speelde in het dagelijks leven van de middeleeuwse stad. ⛪
3. Ik kan aan het einde van de les beschrijven hoe handel en ambachten de economie van de stad beïnvloedden. 💰
4. Ik kan aan het einde van de les verklaren waarom ziekten zoals de pest zich zo snel verspreidden en welke gevolgen dat had. 🤢

🏰 1. Hoe werd een stad bestuurd?

• Steden kregen stadsrechten en mochten zichzelf besturen.
  
• Ze betaalden belasting aan de heer en de vorst.
  

Bestuurders:

1. Schout: de baas van de stad.
   
2. Schepenen: hielpen bij rechtspraak en het bestuur.
   

Alleen rijke burgers hadden invloed; arme mensen niet.

Strenge stadsregels (keuren) zorgden voor orde. Wie ze overtrad, kreeg straffen! ⚖️

HAVO + VWO

🏰 2. Wie had de macht?

De samenleving bestond uit drie groepen (standen):

1️⃣ Geestelijken (paus, bisschoppen, priesters) ✝️

2️⃣ Adel (ridders, graven, hertogen) 🏇

3️⃣ Boeren en burgers 👨‍🌾🏘️

De koning probeerde steeds meer macht te krijgen en minder naar edelen te luisteren.

💰 3. Handel en geld verdienen

Steden groeiden door handel. 📦
Op de markt werd gehandeld en stond de waag om spullen te wegen. ⚖️
Rijke kooplieden bouwden grote huizen. 🏠

• Gilden waren groepen ambachtslieden(bakkers, smeden, timmerlieden)
  
• Ze controleerden de kwaliteit van producten.
  
• Ze hielpen elkaar bij ziekte of nood.
  
• Je begon als leerling, werd gezel en kon meester worden. 🏅
  

🏰 4. Hoe verdedigden steden zich?

• Steden bouwden stadsmuren, grachten en poorten. 🚪
• Bij gevaar werd de ophaalbrug opgehaald. 🌉
• Schout en schepenen zorgden voor veiligheid en orde.
  

⛪ 5. De invloed van de kerk

• Bijna iedereen was christen en de kerk had veel macht. ✝️
  
• Geestelijken zorgden voor onderwijs en ziekenzorg. 🏥📖
  
• Mensen gaven geld aan de kerk om een plek in de hemel te krijgen. 💰😇
  

🤢 6. Gezondheid en ziektes

• Steden waren druk en vies. 🏘️💩
  
• Mensen moesten hun straat schoonhouden, maar afval ging vaak in de gracht. 🌊🚮
• De pest (Zwarte Dood) doodde miljoenen mensen. ☠️
• Zieken gingen naar een pesthuis of leprozerie. 🏥
  

🏙️ 7. Samenvatting

✔️ Steden groeiden en kregen meer zelfstandigheid.

✔️ De handel zorgde voor rijkdom, maar ook voor ongelijkheid.

✔️ De kerk had grote invloed op het dagelijks leven.

✔️ Ziekten zoals de pest vormden een groot gevaar.

✔️ Toch groeiden steden uit tot belangrijke handels- en machtscentra. 🏰💰

Lesdoelen 7.4🎯📚

1. Ik kan aan het einde van de les uitleggen hoe Engeland en Frankrijk in de middeleeuwen veranderden
2. Ik kan aan het einde van de les uitleggen hoe de strijd om de troon leidde tot machtsverschuivingen in Engeland en Frankrijk.
3. Ik kan aan het einde van de les uitleggen hoe nationalisme ontstond.

🏰 1. De Slag bij Hastings (1066) – Wie wordt de baas?

• Koning Engeland overlijdt; Er ontstond een oorlog tussen Engeland en Frankrijk --> wie wordt de nieuwe koning? 😮
• Harold II neemt de troon, maar Willem II (hertog van Normandië) is het daar niet mee eens ❌👑
• Beslissende gebeurtenis: Harold krijgt een pijl in zijn oog 😢🏹 → Willem wint en wordt “Willem de Veroveraar” 🎉👑

HAVO + VWO

🏰 2. Willem de Veroveraar’s hervormingen

Hervormingen: Willem II wilde centralisatie van het bestuur om zo zelf meer macht te krijgen (adel) en centrale koninklijke rechtbanken (geestelijkheid) ⚖️🏰

Gevolg: Verlies van macht voor Engelse edelen en geestelijken

Quizvraag: Waarom waren de Engelse edelen boos op Willem? 😡❓

🏰 3. De Honderdjarige Oorlog (1337-1453) – Een eeuw van strijd!

Oorzaak: 

• De Engelse koning Edward III vond dat hij recht had op de Franse troon, omdat hij een kleinzoon van de vorige koning van Frankrijk was👑➡️🇫🇷.
• Conflict om het gebied Aquitanië
• Dit gebied hadden de Engelsen van de Fransen in leen, maar de Franse koning Filips VI nam het zonder overleg terug. Dat accepteerden de Engelsen niet.

Beginfase: Engelsen winnen met lange bogen van 1,80m lang🏹

🏰 5. Gevolgen van de Strijd en Machtsverschuivingen

Engeland:

• De koning verliest macht
• Edelen en het parlement winnen aan invloed

Frankrijk:

• De overwinning versterkt de positie van de koning
• De invloed van edelen en geestelijkheid neemt af

Nationalisme:

• Mensen gaan zich sterker als ‘Frans’ of ‘Engels’ identificeren 📉📈🎉

🏰 6. De Macht van de Franse Koningen

Sterke leiderschap:

Koningen zoals Karel VII en Lodewijk XI breiden hun macht uit via een sterk leger en slimme strategieën

Lodewijk XI:

Bekend als “de spin” door zijn manipulatieve tactieken en omkopingen

🏰 7. Afsluiting en Reflectie

Reflectieve vraag:

Zou jij liever een krachtige leider zoals Willem de Veroveraar hebben of een slimme, manipulatieve leider zoals Lodewijk XI?

Klassengesprek:

Bespreek welke eigenschappen belangrijk zijn in leiderschap en hoe deze keuzes de samenleving beïnvloeden

Denk na en deel je mening: 🤔👑💭

Lesdoelen 4.4 en 7.5🎯📚

✅ Aan het einde van de les kan ik:

1️⃣ Uitleggen waarom de kruistochten begonnen, en de verschillende motieven van christenen en moslims benoemen.

2️⃣ Het verloop van de kruistochten in grote lijnen beschrijven

3️⃣ De gevolgen van de kruistochten benoemen en uitleggen hoe deze verschillend werden ervaren door christenen

🏰 2. De Achtergrond – Het Byzantijnse Rijk

📜 476: Val van het West-Romeinse Rijk

🏛️ Het Oost-Romeinse (Byzantijnse) Rijk bleef bestaan

⚔️ Aanval door de Seltsjoeken (Turken) rond 1070

🆘 De Byzantijnse keizer vroeg de paus om hulp

🏰 3. Oproep van de Paus

📅 1095: Paus Urbanus II roept op tot een kruistocht!

🔥 Redenen:

Bescherming van Byzantium

Jeruzalem terugveroveren

Zonden vergeven = plek in de hemel!

🗣️ “God wil het!” – De kreet die heel Europa bereikte

🏰 4. Wie deden er mee?

🛡️ Ridders: Zochten eer en roem

👨‍🌾 Boeren: Hoopten op een beter leven

🙏 Gelovigen: Dachten dat ze zo in de hemel kwamen

🏰 5. De Eerste Kruistocht (1096-1099)

⚔️ Massa’s Europeanen op weg naar Jeruzalem

🩸 1099: Verovering van Jeruzalem → Bloedbad!

🏰 Het christelijke koninkrijk Jeruzalem werd gesticht

🏰 6. Reactie van de Moslims – Saladin

🗡️ 1187: Saladin verslaat de kruisvaarders en verovert Jeruzalem terug!

🤝 Richard Leeuwenhart probeerde het terug te winnen, maar faalde

🕌 Jeruzalem bleef in islamitische handen

🏰 7. Meer Kruistochten & Gevolgen

📅 Tot 1272 bleven kruisvaarders proberen Jeruzalem te heroveren

📚 Meer handel en kennisuitwisseling tussen Europa en het Midden-Oosten

💰 Nieuwe producten zoals specerijen en zijde kwamen naar Europa