Paragraaf 3.1: De Verlichting (deel 1 en 2) 2024

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Paragraaf 3.1 De Verlichting (deel 1)

§3.1| De pruikentijd 

Wat is een planetarium?

Leerdoelen

Standensamenleving FR sinds ME

Eerste stand	Geestelijkheid	- Geen belasting betalen - Wel voorrechten
Tweede stand	Adel	- Geen belasting betalen - Wel voorrechten
Derde stand	Boeren en burgers	- Wel belasting betalen - Geen voorrechten

Ancien régime

• = Frans: 'het bestuur van vroeger'.

• 1e en 2e stand had allemaal:
• privileges (voorrechten).

• Zo hoefden zij geen belasting te betalen. 

Derde stand

Bovenste laag: 

rijke burgers (kooplieden, rechters en bankiers)

Onderste laag:

arme loonarbeiders & boeren

Midden:

ambachtslieden & winkeliers

Conclusie

Boeren: erg arm + rijke stedelingen: niks te vertellen in het bestuur.

Conclusie: katholieke kerk --> sterke invloed op Franse samenleving.

De Wetenschappelijke Revolutie (voorkennis)

De wetenschappelijke revolutie vond alleen plaats in de Republiek

1. Waar
2. Niet waar

Door goed te kijken, denken en meten gingen de wetenschappers op zoek naar God

1. Waar
2. Niet waar

De telescoop en de microscoop zijn uitvindingen uit de tijd van De Wetenschappelijke Revolutie

1. Waar
2. Niet waar

Waarover kreeg Galileo Galilei ruzie met de kerk?

1. Hij ontdekte dat de aarde rond was
2. Hij ontdekte dat de aarde om de zon draait
3. Hij vond dat de kerk te veel rijkdom had
4. Hij ontkende het bestaan van god

De Wetenschappelijke Revolutie

Wat deden onderzoekers?

• Men ging observeren;
• Men ging experimenteren;
• Men ging redeneren. 

Je hebt een afbeelding bekeken.
Wat doet deze onderzoeker?

1. Observeren
2. Experimenteren
3. Redeneren

Je hebt een afbeelding bekeken.
Wat doen deze onderzoekers?

1. Observeren
2. Experimenteren
3. Redeneren

Je hebt een afbeelding bekeken.
Wat doen deze scholieren?

1. Observeren
2. Experimenteren
3. Redeneren

De Verlichting

Wetenschappelijke 'feiten' uit de Middeleeuwen bleken vaak niet te kloppen.

• Als de 'feiten' niet kloppen; wat klopt er nog meer niet?
• Nadat men steeds meer ging twijfelen over de 'bestaande' wetenschap ging men ook kritisch kijken naar de maatschappij.

Welke kritiek had men op de (standen)samenleving

• Men stelde de volgende vragen;
• Waarom heeft de koning eigenlijk alle macht?
• Waarom betaalt enkel de derde stand belasting?
• Waarom bepaalt jouw geboorte de stand waarin je opgroeit?
• Moeten mensen niet allemaal dezelfde rechten hebben?

Paragraaf 3.1 De Verlichting (deel 2)

§3.1| De pruikentijd 

Leerdoelen

Kritische filosofen

Montesquiue vroeg zich af waarom één iemand de macht had over iedereen. Hij kwam met het concept; De Trias politica.

Voltaire vroeg zich af waarom de kerk zoveel macht had? 

Locke: waarom maatschappij in drie standen was verdeeld.

Volk geeft de koning macht --> mogen een slechte koning afzetten.

Trias Politica betekend scheiding van de machten;

- Wetgevende macht; parlement

- Uitvoerende macht; bestuur van een land

- Controlerende macht; rechters

Waar had Locke kritiek op?

1. Dat de aarde niet plat is
2. Dat kerk niet ons gedrag moest bepalen
3. De macht niet bij één persoon moet liggen
4. Dat mensen geen gelijke regels hebben

Wetgevende macht

Controlerende macht

Uitvoerende macht

Waar had Voltaire kritiek op?

1. Dat de aarde niet plat is
2. Dat de kerk niet het gedrag van mensen moest bepalen
3. De macht niet bij één persoon moet liggen
4. Dat mensen geen gelijke regels hebben

Aardbeving Lissabon (1755): een straf van God?

Reactie Voltaire:

''Zul jij, terwijl de stervende stemmen roepen, durven reageren op dit weerzinwekkende schouwspel van rokende as met: ''Dit is het noodzakelijke effect van de eeuwige wetten die vrijelijk door God zijn gekozen?''

Wat bedoelt Voltaire hiermee?

De Verlichters en het geloof

Verlichte denkers:

• Logisch of rationeel denken 
• Begrepen de wereld beter, kon ook de wereld verbeteren.
• God heeft de aarde gemaakt, maar grijpt niet in.
• Er is niet 1 waar geloof.
• Wees kritisch!

Voltaire. (1694-1778)

De Verlichters en het geloof

Gevolg:

• Vóór religieuze tolerantie (verdraagzaamheid).
• Tegen een grote invloed van de kerk.
• Vóór wetenschappelijke bewijzen.

Voltaire. (1694-1778)

En het ancien régime dan...?

Verlichte denkers:

• Een koning is er voor het volk.
• Volk mag een slechte koning afzetten.
• Echte macht ligt bij het volk.

Gevolg:

• Tegen absolutisme.
• Vóór democratie.

Ga aan de slag!

Maak opdracht 5 t/m 14 van paragraaf 3.1.

Na de vakantie: tekenopdracht....dus potloden mee!

De Verlichters en politiek II

John Locke (Eng. 1632-1704)

Het volk geeft de koning macht en zij mogen een slechte koning afzetten.

Charles de Montesquieu (Fr. 1689-1755)
Trias Politica, de scheiding der machten

Jean Jacques Rousseau (Fr. 1712-1778)

Volksvertegenwoordiging doet wat het volk wilt.

De Verlichters en gelijkheid

Verlichters

• Mensen zijn gelijk en vrij

Gevolg

• Tegen standenmaatschappij
• Tegen slavernij/slavenhandel (Abolitionisme)

De Franse standensamenleving

Nederland verloor zijn economische voorsprong aan Engeland, Schotland en Frankrijk.
Rond Parijs ontstonden enorme bedrijven die textiel, wapens of luxe goederen maakten. De landbouw bleef wel het grootste middel van bestaan in Frankrijk. Veel boeren gingen gebukt onder de verplichtingen van de lokale adel. Frankrijk had een standensamenleving.

Er waren enorme verschillen tussen de eerste, tweede en de derde stand (adel, geestelijkheid en boeren/burgers)

Driekwart van alle belastingen waren indirecte belastingen die voornamelijk werden betaald door de derde stand. Hierdoor leden de derde stand het meest van de hoge staatsuitgaven.

Terwijl de adel en de geestelijkheid vrijgesteld zijn van belastingen, zijn het vooral de boeren die de zwaarste lasten moeten dragen. (Ets, 18de eeuw, auteur onbekend)

Reactie koningen

Ideeën van de Verlichting verbieden

Of

Sommige ideeën overnemen, zolang de vorst alle macht houdt.

= Verlicht absolutisme

0