Par. 4.1 In Athene wordt de democratie ingevoerd.

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Oude Grieken

Leerdoelen opschrijven

1. Waardoor leidde kolonisatie tot verzet tegen de aristocratie?
2. Hoe werkte de Atheense democratie?
   
3. Wie hadden in Athene stemrecht? Wie dus niet?
4. Wat zijn de verschillen tussen het huidige democratie in Nederland en die van de Oude Grieken?

5 minuten

Zelfstandig en in stilte

Klaar? Lees "Atheners voeren de democratie in" op blz. 63.

Vorige les: 

1. Wanneer en in welke gebieden waren bloeiende vroeg-Griekse culturen? En hoe werden die culturen genoemd?
2. Welke natuurlijke omstandigheden droegen ertoe bij dat er geen grote Griekse staat ontstond?
3. Wat is een polis?
4. Wat is een staatstad?
5. Waarom stichtten de Grieken koloniën?
6. Wie was in het begin de baas in de poleis?
7. Hoe werd de macht in het begin van de poleis georganiseerd?

Vandaag

1. Uitleg par. 4.1

2. Leerdoelen antwoorden

3. Afsluiten

Tijd over? Filmpje kijken!

Programma (1hv1)

14/11: Par. 4.1 In Athene wordt de democratie ingevoerd. 

17/11: Par. 4.1 In Athene wordt de democratie ingevoerd. 

21/11: Par. 4.2 Athene als leider van de Griekse poleis

24/11: Par. 4.2 Athene als leider van de Griekse poleis

28/11: Par. 4.2 Athene als leider van de Griekse poleis

01/12: SO par. 4.1 en 4.2

05/12: SO bespreken

08/12: Par. 4.3 De Grieken, hun goden en hun bouwstijlen.

12/12: Par. 4.3 De Grieken, hun goden en hun bouwstijlen. 

15/12:  Par. 4.3 De Grieken, hun goden en hun bouwstijlen. 

19/12: Par. 4.4 Alexander de Grote verbreidt de Griekse cultuur

22/12: Par. 4.4 Alexander de Grote verbreidt de Griekse cultuur

Kerstvakantie

TOETSWEEK P2: 

HOOFDSTUK 4

Programma (1vs1)

17/11: Par. 4.1 In Athene wordt de democratie ingevoerd. 

22/11: Par. 4.2 Athene als leider van de Griekse poleis

24/11: Par. 4.2 Athene als leider van de Griekse poleis

28/11: Par. 4.2 Athene als leider van de Griekse poleis

01/12: SO par. 4.1 en 4.2

05/12: SO bespreken

08/12: Par. 4.3 De Grieken, hun goden en hun bouwstijlen.

12/12: Par. 4.3 De Grieken, hun goden en hun bouwstijlen. 

15/12:  Par. 4.3 De Grieken, hun goden en hun bouwstijlen. 

19/12: Par. 4.4 Alexander de Grote verbreidt de Griekse cultuur

22/12: Par. 4.4 Alexander de Grote verbreidt de Griekse cultuur

Kerfstvakantie

TOETSWEEK P2: 

HOOFDSTUK 4

Leerdoelen opschrijven

5. Hoe werkte de Atheense democratie?

6. Wat zijn de verschillen tussen het huidige democratie in Nederland en die van de Oude Grieken?

Vorige les:

1. Wanneer en in welke gebieden waren bloeiende vroeg-Griekse culturen? En hoe werden die culturen genoemd?

2. Wat is een stadstaat?

3. Hoe zijn de Griekse stadstaten ontstaan?

4. Waaruit bestaat een stadstaat?

Huiswerk bespreken

• Werkboek blz. 37 opdracht 6 basisvragen 1 "over de invoering van de democratie in Athene". 
• Leerdoelen beantwoorden

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

De tien tijdvakken

Tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen

(3000 voor Christus-500 na Christus)

In Egypte...

• Eerste bewoners trekken achter hun dieren aan

en komen uit langs de oevers van de Nijl.

• Hoog opbrengst van de landbouw. 
• Er worden voorraden aangelegd. 
• De opbrengst van de oogst wordt bijgehouden en opgeschreven.
• De farao ('Groot Huis'), de koning van Egypte. Hij was een alleenheerser. 

Het ontstaan van het schrift!!!

• Hiërogliefen
• 700 teken
• Een hiëroglief stelt een klank, een woord of voorwerp voor.

Tijdlijn van de Grieken

2000 v.Chr. 

1500 v.Chr. 

1000 v.Chr

500 v.Chr.

1 n. Chr. 

Minoïsche cultuur (Kreta)

Myceense cultuur

Trojaanse oorlog

Ontstaan Griekse stadstaten (Athene, Sparta)

De bloei van de Griekse stadstaten. Oorlog met Perzië en elkaar.

Alexander de Grote veroverd grote delen van Azië

133 v.Chr. Griekenland wordt veroverd door de Romeinen 

Minoïsche cultuur

• Ontstaan van de eerste steden ongeveer 2000 v. Chr op eiland Kreta.
  
• Deze Minoïsche cultuur had kennis gemaakt met de Egyptenaren.
  
• Er ontstaan steden met havens en grote paleizen, van waaruit werd bestuurd en alles werd verdeeld   centrum van de handel = paleiseconomieën
  
• Een koning (Minos woonde in een groot paleis).

De Minoïsche cultuur stortte rond 1400 in. De Myceners vielen Kreta binnen, maar het is niet duidelijk of de inval de oorzaak was van het einde van de Minoïsche cultuur. 

Myceense cultuur

• Peloponnesos rond 1600.

• Myceense cultuur is vooral bekend geworden door het verhaal over de Trojaanse oorlog (oorlog in de 12de eeuw voor Chr. om gebiedsuitbreiding).
  

• Aangevallen door de Doriërs. 

Gouden dodenmasker van een Myceense koning. 

Epos 

• Een epos is een lang verhaal in de vorm van een gedicht over mensen die heldendaden hebben verricht. 
• Twee belangrijke verhalen zijn opgeschreven door de dichter Homerus in de 8e eeuw voor Christus. 

1. De 'Illias' gaat over de Trojaanse oorlog en de held Achilles (ilias = Grieks voor Troje). Het verhaal gaat ook over goden. 
2. De 'Odyssee' gaat over de reis van Odysseus die hij maakt van Troje terug naar huis.

De opkomst van de polis (1)

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw).

• Daarom was er tussen 800 en 500 v.Chr ongeveer 700 stadstaten ontstaan.
• Een stadstaat (=polis of poleis) was een staatje met omringende omgeving.

Griekse 

stadstaten (poleis)

• "Een staatje bestaande uit een stad met omgeving". 

• De poleis werden op verschillende manieren bestuurd.

• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden.

Van het woord polis komt het woord "politiek": de manier waarop mensen de macht onder elkaar verdelen. 

Griekse

stadstaten (poleis) (1)

• Acropolis: hoge stad. Hier zochten de bevoners toevlucht in tijdens van gevaar. Er was ook een tempel.

• Agora: plein waarop de burgers elkaar ontmoeten. Heeft een politieke, een sociale en een commerciële functie. 

• Rond de acropolis en de agora ontstonden soms een stad: een grote nederzetting waar de meeste inwoners van iets anders leven dan landbouw.  

Kolonies buiten Griekenland (1)

• Omdat de grond zo rotsachtige en onvruchtbaar is, gingen de grieken op zoek naar vruchtbare grond.

• Ze organiseerde expedieties naar andere gebieden. 

• Ze stichtten poleis op overzees grondgebied. Z'n poleis noemen we een kolonie. 
• Kolonisatie

Kolonies buiten Griekenland (2)

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven.

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen.

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije.

Er ontstond een uitgebreide handel tussen de Griekse stadstaten. 

Een nieuwe bevolkingsgroep werd belangrijk: de handelaren!

Wie heeft de macht in de polis? (1)

• Eerst hadden de edelen (meervoud voor adel) in de stadstaten de macht. 
• Aristocratie: kleine groep rijke inwoners die veel macht hadden in een polis.
• De aristrocratie nam alle beslissingen in de raad van edelen. 

De adel was een groep rijke en machtige families die hun rijkdom en macht erfden van hun voorouders. 

Wie heeft de macht in de polis? (2)

In veel poleis was er ook af en toe een vergadering van alle mannen: de volksvergadering. 

Zij deed alles wat de adel wilde. 

Vorige les:

Polis / poleis/ stadstaten

De adel was in het begin de baas - Aristocratie

Volksvergadering

Kolonisatie

Opkomst van de handelaren!

Wie heeft de macht in de polis? (3)

Handelaren zijn de nieuwe belangrijke bevolkingsgroep en willen ook mee bepalen wat er in hun stadstaten gebeurd. Ze willen deelnemen aan het bestuur, maar de edelen wilden hun macht behouden. 

Er ontstonden heftige discussies...

"Hoe en door wie kon de stadstaat het best worden bestuur?"

Aristocratie (kleine groep rijke inwoners die veel macht hadden in een polis)

Athene (1)

• Kleisthenes voerde een democratische bestuur in: de directe democratie.
  

Kenmerken:

• Alle belangrijk beslissingen in de stad werden voortaan door de volksvergadering genomen.

• Alle vrije mannen boven 18 jaar mochten deelnemen aan de volksvergadering. 

Via volksvergadering werden beslissingen genomen over bijvoorbeeld: oorlog voeren, hogere belasting, ezv.

Volk (démos) + macht (kratos).

Twee vormen van democratie

• Directe democratie: beslissingen worden genomen door de volk. 
• Indirecte democratie: het voclk kiest vertegenwoordigers om beslissingen voor hun te nemen.

Welke vorm van democratie hebben we in Nederland?

Voor Nederlanders is democratie iets heel gewoons, maar in een groot deel van de wereld leven de mensen niet in een democratie. 

Democratie

Directe democratie: hierbij stemt het volk zelf over een idee/wet.

In Nederland hebben indirecte democratie: hierbij stemmen vertegenwoordigers van het volk op een idee

Direct en indirect

Direct = zonder tussenpersoon (je doet het zelf)

Indirect = met tussenpersoon (iemand doet het voor je)

Schervengericht:

•  Stembiljetten.
•  Wegstemmen van ongewenste politici, die streefden naar alleenheerschappij (autocratie, wanneer één persoon de macht heeft). 
• Deze personen werden voor een aantal jaren verbannen.

De democratie was niet voor iedereen:

• Jongeren tot 18 jaar, buitenlanders en vrouwen mochten niet stemmen. 

• Vrouwen hoorde niet in de politiek, maar thuis in het huisgezin. De vrouw moest gehoorzaam zijn aan haar vader of echtgenoot.

• Slaven hebben ook geen stemrecht.

In de 5de eeuw voor Chr. naam de handel en nijverheid sterk toe. Dat betekende werk voor meer mensen, maar er waren in Athene niet genoeg arbeiders. Er werden daarom veel slaven ingevoerd. In de 5de eeuw waren tot ongeveer 1/3 deel van de bevolking slaven.  

Kenmerken van Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen. 
• Directe democratie
  
• Volksvergadering

• Schervenrechtbank (Ostracisme) voorkomt teveel macht bij één persoon.

Leerdoelen antwoorden

1. Waardoor leidde kolonisatie tot verzet tegen de aristocratie?
   
2. Hoe werkte de Atheense democratie?
   
3. Wie hadden in Athene stemrecht? Wie dus niet?
   
4. Wat zijn de verschillen tussen het huidige democratie in Nederland en die van de Oude Grieken?

TWT bespreken

Afsluiten