H1.5 Wetenschap in de zeventiende eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

De Gouden Eeuw in Nederland

KGT 2 - Hst 1

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...weet je welke beroemde wetenschappers er in de zeventiende eeuw leefden. (R)

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

Naar school...

In elke stad was er wel een school voor kinderen tussen de 5 en 10 jaar. De schoolmeester leerde hen lezen en schrijven.

Maar...ouders moesten zelf voor de school betalen. Lang niet iedereen kon dat. Veel kinderen gingen dus niet naar school.

Bron: Schoolklas met slapende schoolmeester. - Jan Steen 1672

Naar school...

Na deze basisschool gingen rijke kinderen naar de Latijnse school. Daar leerden de kinderen Latijn, Grieks, filosofie, godsdienst en 'welsprekendheid'

Bron: Schoolklas met slapende schoolmeester. - Jan Steen 1672

Latijnse school

School in de zeventiende eeuw voor kinderen van rijke mensen. De kinderen leerden hier Latijn, Grieks, filosofie, godsdienst en 'welsprekendheid'.

filosofie

Nadenken over alle problemen die mensen kunnen tegenkomen in het leven. 

Universiteit van Leiden

De Universiteit van Leiden was al in de zeventiende eeuw een belangrijke universiteit. 

Je kon hier: medicijnen, theologie en rechtsgeleerdheid studeren.

Bron: Bibliotheek van de Universiteit in Leiden in 1610.

Universiteit van Leiden

De universiteit werd opgericht in 1575 onder leiding van (onder andere) Willem van Oranje. Tijdens de Opstand tegen Spanje konden de Nederlanders niet meer terecht bij de Universiteit in Leuven (België). Daarom had Nederland een universiteit nodig. Leiden werd gekozen, omdat deze stad hevig verzet bood tegen de Spanjaarden tijdens de Opstand. (De brief van oprichting is nog steeds te vinden in de bibliotheek van deze universiteit.)

theologie

De studie naar godsdienst en alles wat daarmee te maken heeft.

rechtsgeleerdheid

De studie naar wetten en regels in de Republiek. Deze studie bestaat nog steeds, maar heet nu 'rechten'.

Hugo de Groot (1583-1645)

Schreef boeken over de geschiedenis, wetgeving en godsdienst. Zijn belangrijkste werk ging over de zee (Mare Liberum). Hierin zei hij dat de zee van niemand was en dus van allemaal. Handel over de zee moest dus vrij zijn.

Vertaling van het Latijnse Mare Liberum.De vrije zeevaart. Dit werk is in handen van de Universiteit van Maastricht. 

Christiaan Huygens (1629-1695)

Was wiskundige, natuurkundige en sterrenkundige. Hij vond veel dingen uit (zoals de telescoop en klokken) en was de eerste schrijver van sciencefiction. 

Christiaan dacht dus ook na over buitenaards leven!

slingerklok

Ontwerp van een slingerklok door Huygens uit zijn boek Horologium (1658), gebouwd door Salomon Coster te Den Haag. De aandrijving geschiedt met twee gewichten. De slinger kan ver uithalen.

telescoop

Huygens' 66 meter lange telescoop zonder buis. Gravure uit Astroscopia Compendiaria tubi optici molimine liberata (samengestelde telescopen zonder buizen). Hij ontdekte hier onder andere een maan bij de planeet Saturnus, dat deze planeet ook ringen had en nog veel meer. 

Antoni van Leeuwenhoek 

(1632-1723)

Had een winkel in stof en garen. Omdat hij dat niet leuk vond, las hij in zijn vrije tijd veel. Zo leerde hij lenzen slijpen en maakte hij de eerste microscoop. Hij bekeek van alles: bloed, speeksel, sperma en waterdruppels. Hij ontdekte toen miljoenen kleine beestjes.

De eerste microscoop van Antoni van Leeuwenhoek.

Wetenschappelijk onderzoek

Het is belangrijk om zelf onderzoek te doen, door een proef. Zo kon je zelf zien wat er gebeurde. Dat schreef je heel precies op. Weer voer je dezelfde proef uit en bekijkt of het op dezelfde manier gebeurd. 

Zet de onderdelen van wetenschappelijk onderzoek in de juiste volgorde.

Stap	onderzoek
	Nauwkeurig kijken naar wat er gebeurd.
	Controleren of het bij een volgende proef precies weer zo gaat.
	Nadenken waarom iets gebeurd.
	Precies opschrijven wat er gebeurd.

1

2

3

4

Zet de onderdelen van wetenschappelijk onderzoek in de juiste volgorde.

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Nadenken waarom iets gebeurd.

Nauwkeurig kijken naar wat er gebeurd.

Controleren of het bij een volgende proef precies weer zo gaat.

Precies opschrijven wat er gebeurd.

Veilig voor geleerden...

In de Republiek was er meer vrijheid dan in andere landen van Europa. Dat kwam doordat de regenten zich nauwelijks bemoeiden met het geloof van de burgers. 

Spinoza (1632 - 1677)

Was een joodse filosoof. Schreef vooral boeken over politiek en geloof. Volgens hem was God geen superwezen, maar zat hij in de natuur en de mens zelf. Ook was hij een voorstander van democratie. Hij vond dat de mens zichzelf moest regeren in plaats van door almachtige (absolute) koningen.

absolutisme

Een vorm van regeren waarbij de koning alle macht heeft. 

filosofie

Nadenken over alle problemen die mensen kunnen tegenkomen in het leven. 

Personen uit deze les

• Hugo de Groot
• Christiaan Huygens
• Antoni van Leeuwenhoek
• Spinoza

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.