Paragraaf 13.4: Transplantatie en bloedgroepen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Wat gaan we doen?

HAVO:

- Herhaling paragraaf 13.3: Immuniteit

- Uitleg paragraaf 13.4: Transplantaties en bloedgroepen

- Oefenvragen toets examenboek

- Zelfstandig werken

VWO:

- Practicum afmaken/ labjournaal

- Opdrachten maken

- Oefenvragen toets examen oefenboek

- Oefen examenopdrachten op biologiepagina.nl

2e uur:

- Toetsbespreking

- Vragenuur

Wat is of zijn de reden(en) dat je zo vaak verkouden wordt?

1. je kan geen antistoffen maken tegen het verkoudheidsvirus
2. het verkoudheidsvirus verandert snel
3. er zijn heel veel verschillende verkoudheidvirussen
4. je kunt niet immuun worden voor het verkoudheidsvirus

Waarom moeten mensen elk jaar opnieuw gevaccineerd worden tegen de griep?

1. Het vaccin is na een jaar uitgewerkt.
2. Alle antistoffen zijn na een jaar afgebroken.
3. De geheugencellen raken uitgewerkt.
4. Het griepvirus verandert steeds van vorm.

Is het inspuiten van antistoffen uit paardenbloed voorbeeld van actieve, passieve, natuurlijke of kunstmatige immunisatie?

1. Passief en Kunstmatig
2. Passief en Natuurlijk
3. Actief en Kunstmatig
4. Actief en Natuurlijk

Paragraaf 4.4: Bloedtransfusies en transplantaties

Lesdoelen

1. Ik kan beschrijven welke problemen door antigenen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies.

Hoeveel mensen gaan er in Nederland elk jaar dood op de wachtlijst voor een orgaan?

Welk percentage van de familie weigert een postmortaal donatieverzoek van het ziekenhuis na het overlijden van hun familielid? (Beslissing patiënt onbekend)

Welk percentage van de familie weigert een postmortaal donatieverzoek van het ziekenhuis na het overlijden van hun familielid? (Patiënt is geregistreerd donor)

de nieuwe donorwet

Sinds 1 juli 2020 is de donorwet in werking getreden. Hierdoor is iedereen automatisch donor, tenzij je hebt aangegeven in het donorregister dat je dat niet wilt zijn. De familieleden mogen nog steeds nee zeggen.

Ben jij al geregistreerd?

Je mag ook nee zeggen,

Of ja natuurlijk, dat mag al vanaf 12 jaar, je familie kan nog steeds nee zeggen.

afstotingsreacties

Menselijke cellen hebben ook antigenen.                              (= het HLA-systeem)

Hierdoor kunnen jouw lymfocyten je lichaamseigen cellen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen (van het donororgaan). 

T-cellen: vernietigen de cellen van het donororgaan

B-cellen: acute afstoting door gevormde antistoffen

Medicijnen: onderdrukken de afstotingsreactie

Wat is HLA?

Het HLA zijn de antigenen op lichaamscellen van mensen.

Welk type HLA je hebt is erfelijk bepaald. 

Familieleden hebben dus vaak overeenkomsten.

HLA/MHC-matching

Als er een orgaantransplantatie noodzakelijk is wordt er naar veel meer gekeken dan alleen naar de bloedgroep. Er zijn ontzettend veel verschillende eiwitten aan het oppervlak van cellen die allemaal anders kunnen zijn.

Het uitgangspunt is ALLE eiwitten moeten lichaamsEIGEN zijn als er geen reactie van het immuunsysteem gewenst is.

Alle eiwitten die hierin een rol spelen worden HLA eiwitten genoemd.

Wanneer er bloed gegeven wordt aan iemand met antistoffen tegen de antigenen (bloedfactoren) van deze persoon, klonteren de rode bloedcellen samen.

Bloedgroepbepaling

Bij een bloedgroepbepaling wordt serum gebruikt.

• Serum met anti-A   ->  antistoffen tegen A
• Serum met anti-B  ->   antistoffen tegen B
• (Serum met antiresus)

Voorbeeld: 

Iemand heeft bloedgroep B. 

Deze persoon heeft dus bloedfactor B en antistoffen tegen A (anti-A). Met anti-A serum gebeurt er niets. Het anti-B serum (antistoffen tegen bloedfactor B) bindt aan de bloedcel. Bloed gaat klonteren. 

Serum

Vloeistof met antistoffen

Resusfactor

Resusfactor

Bij resuspositief bloed (Rh+) bevatten de rode bloedcellen de resusfactor

bij resusnegatief bloed (Rh-) niet.

Antiresus wordt gevormd als Rh- bloed in contact komt met Rh+ bloed

de vorming van antiresus verloopt langzaam.

Problemen bij tweede Rh+ baby, als Rh- negatieve moeder een Rh+ kind krijgt bij de eerste bevalling. Waarom?

Waarom?

- Eerste contact van Rh- bloed van moeder met Rh+ van kind

- Moeder haar afweersysteem gaat antirhesus (antistoffen tegen de rhesusfactor) 

- Geheugencellen worden aangemaakt

- Tweede kindjes met Rh+ bloed --> afweersysteem moeder 

Hoe zou je dit kunnen voorkomen? --> Na 1ste geboorte prik met antirhesus

Lesdoelencheck:

Kan ik:

-beschrijven welke problemen door antigenen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies?

Vul de onderstaande tabel in

Bloedgroep-->	A	B	AB	O
Antigeen
Antistof
Doneren
Ontvangen

Vul de onderstaande tabel in

Bloedgroep-->	A	B	AB	O
Antigeen	A	B	AB	X
Antistof	B	A	X	AB
Doneren	A/AB	B/AB	AB	Allemaal
Ontvangen	A/O	B/O	A/B/AB/O	O

AB= universele ontvanger

O= universele donor

Oefening bloedgroepbepalingen

Ga naar de volgende website en laat de patiënten in leven

https://www.bioplek.org/animaties/bloedgrbepalingx/index.html

Aan de slag!

HAVO:

Paragraaf 13.4: opdracht 52 t/m 60