Paragraaf 4.3/4.4: Immuniteit/Bloedtransfusies en transplantaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom!

Leg je spullen klaar:

• Laptop 
• Biologieboek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
• Mobiel in de kluis!

Wat gaan we doen?

• Herhaling paragraaf 4.2: Afweer

• Uitleg Paragraaf 4.3/4.4: Immuniteit/Bloedgroepen en transplantaties

• Oefenen met PO 3HV

Paragraaf 4.3: Immuniteit

Lesdoelen

1. Ik kan beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan.
   
2. Ik kan beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.

Primaire en secundaire reactie

Incubatietijd: 

De tijd tussen het binnendringen van ziekteverwekker en vertonen van ziekteverschijnselen.

Primaire reactie: vorming eerste antistoffen.

Secundaire reactie: veel antistof door antigenherkenning geheugencellen.

Immuniteit

Na de primaire reactie kan immuniteit optreden; 

 na infectie geen ziekteverschijnselen meer

Immunisatie

Actief: lichaam maakt eigen antistoffen

Passief: antistoffen worden aangeleverd.

Kunstmatig: door prikje, ook wel immunisatie.

Vaccinatie

= kunstmatig actieve immuniteit

Bij vaccinatie wordt het antigen van de ziekteverwekker ingebracht.

Dat kan op verschillende manieren.

Uitbanning van bepaalde ziekten.

Serum

= kunstmatig passieve immuniteit

Antiserum: = bloedplasma zonder stollingseiwitten (met antistoffen), afkomstig uit bloed van immuun mens of dier

Nadeel: allergische reactie op andere antistoffen in antiserum

Immuniteit

Paragraaf 4.4: Bloedtransfusies en transplantaties

Hoeveel mensen gaan er in Nederland elk jaar dood op de wachtlijst voor een orgaan?

Welk percentage van de familie weigert een postmortaal donatieverzoek van het ziekenhuis na het overlijden van hun familielid? (Beslissing patiënt onbekend)

Welk percentage van de familie weigert een postmortaal donatieverzoek van het ziekenhuis na het overlijden van hun familielid? (Patiënt is geregistreerd donor)

de nieuwe donorwet

Sinds 1 juli 2020 is de donorwet in werking getreden. Hierdoor is iedereen automatisch donor, tenzij je hebt aangegeven in het donorregister dat je dat niet wilt zijn. De familieleden mogen nog steeds nee zeggen.

Ben jij al geregistreerd?

Je mag ook nee zeggen,

Of ja natuurlijk, dat mag al vanaf 12 jaar, je familie kan nog steeds nee zeggen.

afstotingsreacties

Menselijke cellen hebben ook antigenen.                              (= het HLA-systeem)

Hierdoor kunnen jouw lymfocyten je lichaamseigen cellen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen (van het donororgaan). 

T-cellen: vernietigen de cellen van het donororgaan

B-cellen: acute afstoting door gevormde antistoffen

Medicijnen: onderdrukken de afstotingsreactie

Wat is HLA?

Het HLA zijn de antigenen op lichaamscellen van mensen.

Welk type HLA je hebt is erfelijk bepaald. 

Familieleden hebben dus vaak overeenkomsten.

HLA/MHC-matching

Als er een orgaantransplantatie noodzakelijk is wordt er naar veel meer gekeken dan alleen naar de bloedgroep. Er zijn ontzettend veel verschillende eiwitten aan het oppervlak van cellen die allemaal anders kunnen zijn.

Het uitgangspunt is ALLE eiwitten moeten lichaamsEIGEN zijn als er geen reactie van het immuunsysteem gewenst is.

Alle eiwitten die hierin een rol spelen worden HLA eiwitten genoemd.

In het bloedplasma zitten antistoffen tegen de antigenen (bloedfactoren) die bij deze persoon zelf niet op de rode bloedcellen voorkomen.

Wanneer er bloed gegeven wordt aan iemand met antistoffen tegen de antigenen (bloedfactoren) van deze persoon, klonteren de rode bloedcellen samen.

Bloedgroepbepaling

Bij een bloedgroepbepaling wordt serum gebruikt.

• Serum met anti-A   ->  antistoffen tegen A
• Serum met anti-B  ->   antistoffen tegen B
• (Serum met antiresus)

Voorbeeld: 

Iemand heeft bloedgroep B. 

Deze persoon heeft dus bloedfactor B en antistoffen tegen A (anti-A). Met anti-A serum gebeurt er niets. Het anti-B serum (antistoffen tegen bloedfactor B) bindt aan de bloedcel. Bloed gaat klonteren. 

Serum

Vloeistof met antistoffen

Resusfactor

Resusfactor

Bij resuspositief bloed (Rh+) bevatten de rode bloedcellen de resusfactor

bij resusnegatief bloed (Rh-) niet.

Antiresus wordt gevormd als Rh- bloed in contact komt met Rh+ bloed

de vorming van antiresus verloopt langzaam.

Problemen bij tweede Rh+ baby, als Rh- negatieve moeder een Rh+ kind krijgt bij de eerste bevalling. Waarom?

Waarom?

- Eerste contact van Rh- bloed van moeder met Rh+ van kind

- Moeder haar afweersysteem gaat antirhesus (antistoffen tegen de rhesusfactor) 

- Geheugencellen worden aangemaakt

- Tweede kindjes met Rh+ bloed --> afweersysteem moeder 

Hoe zou je dit kunnen voorkomen? --> Na 1ste geboorte prik met antirhesus

Lesdoelencheck:

Kan ik:

- beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan?

- beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt?

PO bloedgroepbepaling 3HV

Aan de slag!

Paragraaf 4.3: opdrachten 20 t/m 28

Paragraaf 4.4: opdrachten 31 t/m 38

Klaar? Maak een samenvatting en begrippenlijst voor paragraaf 4.3 en 4.4

Extra oefen? Kijk op de volgende slide om nog even te oefenen met de bloedgroepen

Extra verdieping? Ga naar Biologiepagina.nl en maak de examenvragen die bij de afweer horen

Oefening bloedgroepbepalingen

Ga naar de volgende website en laat de patiënten in leven

https://www.bioplek.org/animaties/bloedgrbepalingx/index.html

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!