This lesson contains 24 slides, with text slides and 1 video.
Lesson duration is: 50 min
Items in this lesson
De Middeleeuwen
6.4 en 6.5 Strijd om de macht
woensdag 24 mei 2023
Slide 1 - Slide
Lesopzet
1. Wat hebben we de vorige les besproken?
2. Uitleg par. 6.4 en 6.5
3. Opdrachten maken
4. Afsluiting
Slide 2 - Slide
Leerdoel
1. Welke wereldlijke macht had de bisschop?
2. Waardoor verzwakte de macht van de bisschop?
3. Hoe ziet de investituurstrijd eruit?
Slide 3 - Slide
De Nederlanden
Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen.
Er waren veel kleine gebieden (zeventien gewesten), die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.
In die gebieden was een heer, edelman, (bijv. graaf of hertog) de baas. Hij maakte de wetten.
De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.
Slide 4 - Slide
De bisschop wordt leenman
Geestelijken mogen niet trouwen en/of kinderen krijgen = celibaat
Dat kwam goed uit voor keizer Otto I, want de bisschoppen waren ook leenmannen. De keizer leende liever zijn gebied aan kinderloze bisschoppen.
Als de bisschop stierf, keerde het gebied terug naar de leenheer en hij koos zelf een opvolger.
Slide 5 - Slide
Bisschop van Utrecht
Een van de zeven katholieke bisdommen van de Nederlandse rooms-katholieke kerkprovincie.
De aartsbisschop van Utrecht staat als aan het hoofd van de Nederlandse kerkprovincie.
De bisschop van Utrecht kreeg wereldijke macht: bestuursmacht over een gebied.
Dit gebied wordt ook wel het Sticht genoemd.
Slide 6 - Slide
Wereldijke macht
In 1024 werd de bisschop graaf van Drenthe. De graven en hertogen in het Sticht waren voortaan leenmannen van de bisschop.
Slide 7 - Slide
Sticht Utrecht wordt opgesplitst:
Niet alle edelmannen waren blij met de macht van de bisschop, ze kwamen in opstand
Holland, Gelre, Friesland en Groningen scheiden zich af
Sticht = Utrecht
Oversticht = Drenthe en Overijssel
Slide 8 - Slide
Investituur
Investituur: een plechtige benoeming
Om de macht te vergroten, benoemden Duitse keizers vanaf de 10e eeuw bisschoppen als leenman.
Meer trouwer aan de keizer en geen gevaar van erfzonen (vanwege het celibaat)
Slide 9 - Slide
Investituurstrijd
Slide 10 - Slide
Keizer / koning
Benoemt bisschoppen obv. vriendjespolitiek
Paus
Wil de bisschoppen kunnen benoemen als leider van de kerk.
botst
Hendrik IV (van DU) stuurt brief naar de Paus, roept op om Paus af te zetten en benoemd een tegenpaus. Paus is woedend en doet Hendrik in de ban
Slide 11 - Slide
Investituurstrijd
De keizer had niet langer de macht om bisschoppen te benoemen.
Slide 12 - Slide
Stadsrechten
Utrecht kreeg zijn stadsrecht in 1122 van keizer Hendrik V. Dit verzwakte de macht van de bisschop.
Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (deschout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer
De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)
In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen.
Slide 13 - Slide
Schout, schepenen en burgermeester
- Eigen bestuur
- Schout = Baas van de "politie"
- Schepenen = Rechtbank die advies kreeg van een raad
- Burgermeester = voorzitter van de raad
- Bestuurden samen de stad
- Werden gekozen uit rijke burgers
Slide 14 - Slide
Wie is de baas?
De schout is de plaatsvervanger van de heer in de stad bij de rechtspraak
Samen met de schepenen bepaalde hij de straf.
Ze kregen advies van een raad.
De burgemeester (soms meer dan één) was de baas van de raad.
Schout, schepenen en burgemeester(s) heten ook wel: magistraten
Slide 15 - Slide
Slide 16 - Video
Gilden
Een organisatie voor ieder beroep
Bakkers, smeden, spinners, schoenmakers etc.
Slide 17 - Slide
Stedelingen krijgen meer invloed
De hertogen en graven probeerden de benoeming van een bisschop met geld of geweld te beïnvloeden.
In 1274 hadden de gilden daar genoeg van. Ze grepen de macht in de stad en benoemden hun gildeleiders tot bestuurders!
Helaas werd de opstand neergeslagen...
In 1375 gingen de geestelijkheid, de adel en de belangrijkste steden mee gingen beslissen in het Sticht.
Slide 18 - Slide
Opdrachten maken
Maak de opdrachten van par. 6.4 in je werkboek
Opdracht 52/53/59
Slide 19 - Slide
Edelen willen niet meet steunen
Slide 20 - Slide
Aangezien het volk altijd de godsdienst van de vorst had.... raakte veel mensen in paniek.
De edelen wilden Hendrik niet meer steunen.
Hendrik voelde zich genoodzaakt om vergiffenis aan de Paus te gaan vragen in een poging de ban ongedaan te maken.
Slide 21 - Slide
Gang naar Canossa (1075)
Slide 22 - Slide
Deze strijd was gewonnen door de Paus. Maar het was niet het laatste gevecht...