6.4 Strijd om de macht

De Middeleeuwen
6.4 en 6.5 Strijd om de macht
woensdag 24 mei 2023
1 / 24
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 2

This lesson contains 24 slides, with text slides and 1 video.

time-iconLesson duration is: 50 min

Items in this lesson

De Middeleeuwen
6.4 en 6.5 Strijd om de macht
woensdag 24 mei 2023

Slide 1 - Slide

Lesopzet
1. Wat hebben we de vorige les besproken?
2. Uitleg par. 6.4 en 6.5
3. Opdrachten maken 
4. Afsluiting

Slide 2 - Slide

Leerdoel
1. Welke wereldlijke macht had de bisschop?
2. Waardoor verzwakte de macht van de bisschop?
3. Hoe ziet de investituurstrijd eruit?

Slide 3 - Slide

De Nederlanden

  • Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen. 

  • Er waren veel kleine gebieden (zeventien gewesten), die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

  • In die gebieden was een heer, edelman, (bijv. graaf of hertog) de baas. Hij maakte de wetten.
De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Slide 4 - Slide

De bisschop wordt leenman
  • Geestelijken mogen niet trouwen en/of kinderen krijgen = celibaat
  • Dat kwam goed uit voor keizer Otto I, want de bisschoppen waren ook leenmannen. De keizer leende liever zijn gebied aan kinderloze bisschoppen. 
  • Als de bisschop stierf, keerde het gebied terug naar de leenheer en hij koos zelf een opvolger.

Slide 5 - Slide

Bisschop van Utrecht
Een van de zeven katholieke bisdommen van de Nederlandse rooms-katholieke kerkprovincie.
 
 De aartsbisschop van Utrecht staat als aan het hoofd van de Nederlandse kerkprovincie.

De bisschop van Utrecht kreeg wereldijke macht: bestuursmacht over een gebied.
Dit gebied wordt ook wel het Sticht genoemd.

Slide 6 - Slide

Wereldijke macht
In 1024 werd de bisschop graaf van Drenthe. De graven en hertogen in het Sticht waren voortaan leenmannen van de bisschop.

Slide 7 - Slide

Sticht Utrecht wordt opgesplitst:
  • Niet alle edelmannen waren blij met de macht van de bisschop, ze kwamen in opstand
  • Holland, Gelre, Friesland en Groningen scheiden zich af
  • Sticht = Utrecht
  • Oversticht = Drenthe en Overijssel

Slide 8 - Slide

Investituur
  • Investituur: een plechtige benoeming
  • Om de macht te vergroten, benoemden Duitse keizers vanaf de 10e eeuw bisschoppen als leenman.
  • Meer trouwer aan de keizer en geen gevaar van erfzonen (vanwege het celibaat)

Slide 9 - Slide

Investituurstrijd

Slide 10 - Slide

Keizer / koning
Benoemt bisschoppen obv. vriendjespolitiek
Paus
Wil de bisschoppen kunnen benoemen als leider van de kerk.


botst
Hendrik IV (van DU) stuurt brief naar de Paus, roept op om Paus af te zetten en benoemd een tegenpaus. Paus is woedend en doet Hendrik in de ban

Slide 11 - Slide

Investituurstrijd
De keizer had niet langer de macht om bisschoppen te benoemen. 


Slide 12 - Slide

Stadsrechten
  • Utrecht kreeg zijn stadsrecht in 1122 van keizer Hendrik V. Dit verzwakte de macht van de bisschop.
  • Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
  • De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer
  • De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)
  • In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen. 

Slide 13 - Slide

Schout, schepenen en burgermeester
- Eigen bestuur 
- Schout = Baas van de "politie"
- Schepenen = Rechtbank die advies kreeg van een raad
- Burgermeester = voorzitter van de raad
- Bestuurden samen de stad
- Werden gekozen uit rijke burgers

Slide 14 - Slide


Wie is de baas?
  • De schout is de plaatsvervanger van de heer in de stad bij de rechtspraak
  • Samen met de schepenen bepaalde hij de straf.
  • Ze kregen advies van een raad.
  • De burgemeester (soms meer dan één) was de baas van de raad.
  • Schout, schepenen en burgemeester(s) heten ook wel: magistraten

Slide 15 - Slide

Slide 16 - Video

Gilden
Een organisatie voor ieder beroep

Bakkers, smeden, spinners, schoenmakers etc.

Slide 17 - Slide

Stedelingen krijgen meer invloed
  • De hertogen en graven probeerden de benoeming van een bisschop met geld of geweld te beïnvloeden. 
  • In 1274 hadden de gilden daar genoeg van. Ze grepen de macht in de stad en benoemden hun gildeleiders tot bestuurders!
  • Helaas werd de opstand neergeslagen...
  • In 1375 gingen de geestelijkheid, de adel en de belangrijkste steden mee gingen beslissen in het Sticht.

Slide 18 - Slide

Opdrachten maken
Maak de opdrachten van par. 6.4 in je werkboek
Opdracht  52/53/59


Slide 19 - Slide

Edelen willen niet meet steunen

Slide 20 - Slide

  • Aangezien het volk altijd de godsdienst van de vorst had.... raakte veel mensen in paniek. 
  • De edelen wilden Hendrik niet meer steunen. 
  • Hendrik voelde zich genoodzaakt om vergiffenis aan de Paus te gaan vragen in een poging de ban ongedaan te maken. 

Slide 21 - Slide

Gang naar Canossa (1075)

Slide 22 - Slide

Deze strijd was gewonnen door de Paus. Maar het was niet het laatste gevecht...


Slide 23 - Slide

Concordaat van Worms (1122)

Slide 24 - Slide