6.1 en 6.2 BK/KGT_Ecologie & voedselrelaties

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Ecologie en duurzaamheid

Thema 6

In dit thema leer je hoe de omgeving invloed heeft op alle organismen.

Aan het einde van de les kun je:

• Je weet dat organismen en hun milieu elkaar beïnvloeden.
• vertellen wat een voedselketen is
• vertellen wat een voedselweb is

Wat gaan we vandaag doen?

Lesdoelen

Vooruitblikken

Wat weten we al van ecologie?

Uitleg basisstof 1 

Aan de slag! (met het huiswerk)

Huiswerk/De volgende keer af: basisstof 6.1

Milieu

De omgeving waarin je leeft =

leefomgeving

Ecologie

Het bestuderen van relaties tussen organismen en hun milieu

Organismen en hun omgeving hebben invloed op elkaar. 

Het milieu heeft invloed op organismen. Maar organismen hebben

ook invloed op hun milieu. 

Een konijn heeft in zijn omgeving water, voedsel en zuurstof nodig om

te blijven leven. 

Planten geven bijvoorbeeld zuurstof af aan de lucht, en

regenwormen maken gangen waardoor de bodem luchtiger wordt.

De invloeden uit het milieu kun je indelen in twee groepen: 

abiotisch = invloeden van levenloze natuur 

biotisch= invloeden van levende natuur

De invloeden zijn afkomstig van andere organismen. Een vogeltje wordt bijvoorbeeld beïnvloed door de insecten die hij kan vangen en de roofdieren die hij moet ontwijken. 

Een vogeltje wordt ook beïnvloed door de temperatuur, de hoeveelheid licht, de wind en de regen.

Niveaus in de ecologie

Individu = 1 organisme van een soort

Individu

Populatie = groep individuen van dezelfde soort

Levensgemeenschap = Alle populaties (groepen van soorten) samen in een gebied.

Ecosysteem = abiotische factoren en de levensgemeenschap samen. Het is een gebied waarin de biotische en de abiotische factoren een eenheid vormen. 

bv: de Savanne, de duinen, het bos, een sloot

Voedselketen = Elke soort is voedsel voor een andere soort

Tussen soorten in een gebied bestaan voedselrelaties.

Je ziet in een weiland een konijn van een paardenbloem eten. Konijnen zijn dus planteneters. Je ziet ook een wezel. Wezels vangen konijnen en eten ze op. Wezels zijn vleeseters. Een voedselketen is een reeks soorten waarbij elke soort voedsel is voor de volgende soort. Elke soort is een schakel in de

voedselketen. De pijl betekent: wordt gegeten door.

Voedselweb = tekening van verschillende voedselrelaties in een gebied.

In een gebied zijn er altijd meerdere voedselketens.  De voedselketens lopen door elkaar heen.

In een voedselweb kunnen dieren voorkomen die zowel planten als dieren eten. Deze dieren noem je alleseters. De merel bijvoorbeeld eet zowel bessen als lieveheersbeestjes. 

Wij mensen zijn ook alleseters.

De merel is een alleseter

De merel eet zowel besjes als insecten

Let op: een voedselketen of voedselweb heeft als eerste schakel (begint altijd met) een plant! 

Elke voedselketen begint met een plant. Planten maken voedsel voor mensen en dieren door fotosynthese. Daarom noem je planten producenten. Planten produceren voedsel doordat in de bladgroenkorrels fotosynthese plaatsvindt. Bij fotosynthese maken planten glucose.

Op welk plaatje zie je een voedselketen?

1. 
2. 
3. 

In de voedselketen is aangegeven wie door wie opgegeten wordt. Wie staat er aan het eind van de voedselketen?

1. algen
2. kikker
3. vis
4. reiger

Voedselweb of voedselketen?

1. Voedselweb
2. Voedselketen

Voedselweb of voedselketen?

1. Voedselweb
2. Voedselketen

Aan de slag!

Kader: Maak van basisstof 6.1 de vragen 1 t/m 8+

Basis: Maak van basisstof 6.1 de vragen 1 t/m 8

& van 6.7 extra stof 1 t/m 5

Les 2

Vervolg basisstof 6.1/6.2

Thema 6 BvJ

Aan het einde van de les kun je:

• Je weet dat organismen en hun milieu elkaar beïnvloeden.
• vertellen wat een voedselketen is
• vertellen wat een voedselweb is
• je kunt een kringloop van stoffen maken

Producenten, consumenten en reducenten

Dieren eten (consumeren) de energierijke stoffen die door planten zijn gemaakt. Dieren

noem je daarom consumenten.

Dieren vind je in de tweede en volgende schakels van een voedselketen.

Dieren in de tweede schakel zijn planteneters. De dieren in de derde en volgende

schakels zijn vleeseters. Alleseters kunnen voorkomen in de tweede schakel of hoger.

consumenten 

1ste orde (schakel) = planteneters

Consumenten 

2e orde (schakel) = vleeseters

Afvaleters

Niet alle planten en dieren worden gegeten. Ze kunnen ook gewoon doodgaan.

De dode resten van planten en dieren worden dan als voedsel gebruikt door

afvaleters. 

Een voorbeeld van een afvaleter is een regenworm. Afvaleters horen niet bij een voedselweb, omdat een voedselweb bestaat uit levende organismen.

Reducenten = bacterien

schimmels

Reducenten

De resten worden verder afgebroken door bacteriën en schimmels (= reduceren). Je noemt bacteriën en schimmels daarom reducenten.

Reducenten breken de dode resten van organismen af. Sommige stoffen nemen ze

op als voedsel. Andere stoffen geven ze af aan de lucht en aan de bodem. Dit zijn

koolstofdioxide, mineralen (voedingsstoffen voor planten) en water. 

Planten nemen deze stoffen weer op en gebruiken bijvoorbeeld koolstofdioxide en water bij de

fotosynthese. Zo worden de stoffen in de natuur steeds opnieuw gebruikt. 

Stoffen van planten komen via dieren, afvaleters en reducenten uiteindelijk weer bij planten terecht. In de natuur maken alle stoffen een kringloop door.

Biologisch afbreekbaar afval

Bacteriën en schimmels breken het afval van planten en dieren af. Daarom noem

je het afval van planten en dieren biologisch afbreekbaar afval.

Bijvoorbeeld broodkorsten, schillen

en vleesresten. Dit afval is ook biologisch afbreekbaar, omdat schimmels

en bacteriën (reducenten) dit afval kunnen afbreken. 

Niet-biologisch afbreekbaar afval

Hier zie je nog meer afval van mensen. Dit afval bestaat niet uit resten van organismen. Schimmels en bacteriën (reducenten) kunnen dit afval niet afbreken. Daardoor blijft het lang in het milieu liggen en daarom noem je dit afval niet-biologisch afbreekbaar afval. 

Bv: glas, blik, peuken en plastic. 

Een voedselketen begint ALTIJD met een :

1. dier
2. schimmel
3. bacterie
4. plant

Een voedselketen is :

1. rij organismen die elkaar eten
2. aantal voedselketens die met elkaar verbonden zijn.
3. een rij organismen waarin je ziet wie door wie wordt opgegeten

Wat is de juiste voedselketen?

1. Mens --> Koe --> Gras
2. Mens - Koe - Gras
3. Gras - Koe - Mens
4. Gras --> Koe --> Mens

Tot welk niveau van de ecologie behoort een hert?

1. individu
2. populatie
3. levensgemeenschap
4. ecosysteem

Welk organisatieniveau uit de ecologie is zichtbaar op de afbeelding?

1. Individu
2. Populatie
3. Levensgemeenschap
4. Ecosysteem

Wat zijn de vier niveaus van de ecologie van klein naar groot?

1. individu - populatie - levensgemeenschap - ecosystemen
2. levensgemeenschap - ecosystemen - individu - populatie
3. populatie - individu - levensgemeenschap - ecosystemen
4. ecosystemen - levensgemeenschap - populatie - individu

Wat is ecologie?

1. De studie naar relaties tussen organismen en hun milieu
2. De studie naar behoud van de natuur
3. De studie van economische factoren in de biologie
4. De studie naar een ecologisch verantwoord milieu

Tot welk niveau van de ecologie behoren alle organismen in een bos samen?

1. Ecosysteem
2. Individu
3. Levensgemeenschap
4. Populatie

Aan de slag!

Maak van basisstof 6.2 de vragen:

Kader: 1 t/m 9+

Basis: 1 t/m 6 en 8