Actieve en passieve zinnen, het handelend voorwerp

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Nederlands

Taalverzorging: actieve en passieve zinnen

Lesdoelen

Aan het einde van deze les kan je ...

1. actieve en passieve zinnen van elkaar onderscheiden.
2. actieve zinnen omzetten naar passieve zinnen.
3. passieve zinnen omzetten naar actieve zinnen.
4. het handelend voorwerp aanduiden in een zin.

Deel 1

Actieve en passieve zinnen

Kenmerken van een actieve zin

Het onderwerp is actief!

Voorbeeld: De man maakt een foto.

Kenmerken van een actieve zin

In actieve zinnen voert het onderwerp van de zin de handeling uit. Dit kan zowel een persoon als een voorwerp zijn.

Voorbeeld: De man maakt een foto.

--> 'De man' = onderwerp

--> 'De man' = voert de handeling (= foto maken) uit.

Waarom gebruik je actieve zinnen?

 Ze zijn makkelijker te lezen.

Ze zijn duidelijker.

Meestal zijn ze ook korter.

Ze zijn overtuigender.

Kenmerken van een passieve zin

Het onderwerp is passief: het ondergaat de handeling.

De PV is altijd een vorm van worden/zijn (hulpww.).

Er staat een voltooid deelwoord in.

Er staat (vaak) een zinsdeel in met 'door'.

Voorbeeld: De foto wordt door de man gemaakt.

Extra voorbeelden: passieve zin

Het hemd wordt gestreken door de man.

'Het hemd' is het onderwerp, maar 'de man' voert de handeling (strijken) uit.

De hemden zijn opgevouwen door zijn vrouw.

'De hemden' is het onderwerp, maar 'zijn vrouw' heeft de handeling (opvouwen) uitgevoerd.

Let op: Als je een lange tekst schrijft, gebruik je 't best niet te veel passieve zinnen. Die maken je tekst namelijk heel zwaar en afstandelijk voor de lezer.st

Dus:

Actief =

De man maakt een foto. 

Passief =

De foto wordt door de man gemaakt.

Is de zin actief of passief?

De winkeliers richten hun etalage in.

1. Actief
2. Passief

De tickets worden door veel mensen gekocht.

1. Actief
2. Passief

Grootouders geven veel cadeaus.

1. Actief
2. Passief

Zij vinden Valentijnsdag onzin.

1. Actief
2. Passief

Kaartjes en berichten worden wel door jongeren gestuurd.

1. Actief
2. Passief

De 14de februari wordt vooral door winkeliers gewaardeerd.

1. Actief
2. Passief

Ik heb de evaluatie goed gemaakt.

1. Actief
2. Passief

Door alle leerlingen is de evaluatie goed gemaakt.

1. Actief
2. Passief

Alle evaluaties zijn goed nagekeken door de leerkracht.

1. Actief
2. Passief

De leerkracht heeft alle taken beoordeeld.

1. Actief
2. Passief

Zet actief om naar passief:
De jongens stelen de bal.

Zet actief om naar passief:
Klas 2A maakt de nieuwe opdracht.

Zet actief om naar passief:
Annabel onderstreept de fouten.

Zet de passieve zin om naar een actieve:
Een liedje wordt door hem gezongen.

Zet de passieve zin om naar een actieve:
De zware boekentas werd gedragen door Yara.

Aan de slag!

Ga naar '4.1.2 Actieve en passieve zinnen' (DM).

Maak de basisoefeningen 1 + 2 + 3 + 4.

Deel 2

Het handelend voorwerp (HV)

Het handelend voorwerp

In passieve zinnen kan er een handelend voorwerp voorkomen om duidelijk te maken wie of wat de handeling uitvoert. Opgelet: niet elke passieve zin heeft een HV!

De klas werd 's avonds afgesloten door de leraar. (= HV)

De klas werd 's avonds afgesloten. (= zonder HV)

Kenmerken van het HV

- Het begint altijd met het voorzetsel 'door'.

- Het komt alleen maar voor in een passieve zin.

- Het maakt duidelijk wie/wat de handeling uitvoert.

- Het HV van de passieve zin is het onderwerp van de actieve zin.

Voorbeeld:

De foto's worden gemaakt door de man. (= passieve zin)
 --> De man maakt de foto's. (= actieve zin)

Hoe vind je het HV?

Stel in een passieve zin de vraag:

Door wie/wat + o + wwg?

Voorbeeld:

Door wie/ wat werd de klas afgesloten?

door de leraar (= hv)

Aan de slag!

Ga naar '4.6.2 Het handelend voorwerp' (DM).

Maak de basisoefeningen 2 + 3.

Heb je de leerstof begrepen?

😒🙁😐🙂😃

Herhaling: de voorwerpen in een zin

Wat is het lijdend voorwerp in deze zin?

Ik kan nu het lijdend voorwerp uit een zin halen.

1. Ik
2. kan
3. het lijdend voorwerp
4. uit een zin

Wat is een lijdend voorwerp?

1. iets dat ontbrekende info over de handeling geeft
2. iets of iemand die de handeling uitvoert
3. het voorwerp dat meewerkt met het onderwerp
4. het lijdend voorwerp bestaat niet

Hoe vind je het lijdend voorwerp?

Het lijdend voorwerp is het antwoord op de vraag:

1. Wie /wat + WWG + O?
2. Wie/wat + persoonsvorm?
3. Wie/wat + onderwerp?
4. Wie/wat + WWG?

Een lijdend voorwerp ...

1. ... kan met een voorzetsel beginnen.
2. ... begint nooit met een voorzetsel.

Herhaling: Het lijdend voorwerp (LV)

• Het lijdend voorwerp (LV) is een zinsdeel dat ontbrekende informatie over de handeling geeft.
• Je kan het niet weglaten zonder de betekenis van de zin te veranderen.
• Een LV komt alleen voor bij een WWG, niet bij een NWG.

Hoe vind je het LV?

• Je kan het LV in de zin vinden door de vraag te stellen: Wie/Wat + WWG + O?
  De dierenverzorger brengt de leeuw een stuk vlees.
  --> Wie/Wat brengt de dierenverzorger?
  
  
• Let op: een LV kan nooit beginnen met een voorzetsel zoals op, in, tegen, naast, onder, ...
  

Wat is het meewerkend voorwerp?

“Wat is het moedigste dat je ooit hebt gezegd?”, vroeg de jongen aan het paard.

Wat is het meewerkend voorwerp?

1. het moedigste
2. dat je ooit hebt gezegd
3. aan het paard
4. vroeg de jongen aan het paard

Hoe vind ik het meewerkend voorwerp in een zin?

1. Wie/wat + O + WWG
2. Aan/voor wie + WWG + O + LV
3. Aan/voor wie + WWG + LV?

Herhaling: Het meewerkend voorwerp (MV)

Het meewerkend voorwerp (MV)

• In sommige zinnen vormt het MV een aanvulling bij het O, het WWG en het LV.
• Het MV duidt aan voor wie/wat of aan wie/wat de handeling bedoeld is.

Hoe vind je het MV?

• Aan wie/wat + wwg + o + lv?
• Voor wie/wat + wwg + o + lv?
  
  

Voorbeelden:

De dierenverzorger geeft een vers stuk vlees aan de leeuw.
--> Voor wie/wat brengt de dierenverzorger een vers stuk vlees?

Het meewerkend voorwerp (MV)

• Het begint vaak met het voorzetsel aan of voor.
• Het kan ook zonder voorzetsel voorkomen, maar je kan het dan wel in gedachten toevoegen.

De dierenverzorger brengt de leeuw een stuk vlees.
--> De dierenverzorger brengt een stuk vlees voor de leeuw.

Wat is het voorzetselvoorwerp in de volgende zin?

Ik waarschuwde haar voor de gevolgen.

1. haar
2. voor
3. voor de gevolgen
4. Er zit geen voorzetselvoorwerp in.

Welke kenmerken heeft een voorzetselvoorwerp (VZV) ?

1. Het begint met een vast vz en wordt letterlijk gebruikt.
2. Het is een zinsdeel dat begint met een vz.
3. Het begint met een vast vz en wordt figuurlijk gebruikt.

Voorzetselvoorwerp (VZV)

Het vzv is een noodzakelijk zinsdeel voor de betekenis van de zin. Het begint met een vast (figuurlijk) voorzetsel bij een werkwoord of naamwoord. 

Ik reken op je komst.

'rekenen op' is een vaste combinatie

op je komst = voorzetselvoorwerp

Wat is het handelend voorwerp?

De 14de februari wordt vooral door winkeliers gewaardeerd.

1. De 14de februari
2. vooral
3. door winkeliers
4. wordt gewaardeerd

Wat is het handelend voorwerp?

Alle evaluaties zijn goed nagekeken door de leerkracht.

1. Alle evaluaties
2. zijn nagekeken
3. door de leerkracht

Kenmerken van het HV

- Het begint altijd met het voorzetsel 'door'.

- Het komt alleen maar voor in een passieve zin.

- Het maakt duidelijk wie/wat de handeling uitvoert.

- Het HV van de passieve zin is het onderwerp van de actieve zin.

Voorbeeld:

De foto's worden gemaakt door de man. (= passieve zin)
 --> De man maakt de foto's. (= actieve zin)

Hoe vind je het HV?

Stel in een passieve zin de vraag:

Door wie/wat + o + wwg?

Voorbeeld:

Door wie/ wat werd de klas afgesloten?

door de leraar (= hv)