Herhalen h9

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom allemaal!

Zoek een plekje

Pak alvast je boek,

schrift en etui

Wat gaan we doen?

Alle stof herhalen

Aan de slag!

Lesdoel:

Je hebt alle stof herhaalt

Herhalen p1

Wat beïnvloedt je gezondheid:

-leefstijl: je gewoontes 

-omgeving: woonplaats/sociaal

-gezondheidszorg: ziekenhuis/arts

-(aangeboren) ziektes

Herhalen p1

Genotsmiddelen: producten 

waardoor je je beter voelt

Verslavend (kan niet zonder):

-lichamelijk afhankelijk: 

  ontwenningsverschijnselen

-geestelijk afhankelijk: je voelt

  je niet prettig zonder

-sociaal afhankelijk: je mist het

  contact van toen je het gebruikte

Herhalen p1

-Blowen=roken cannabis (hasj, wiet), versterkt emoties (positief en negatief)

-Stoned (verdovend) of high (stimulerend)

Soort drugs	Actie	Voorbeeld
Verdovend	Hersenen trager, minder pijn, angst	wiet, alcohol, heroïne, slaapmiddelen
Stimulerend	Hersenen sneller, actiever	nicotine, cocaïne, cafeïne, speed, xtc
Bewustzijnsveranderend	Hersenen anders	paddo's, lsd, wiet

Herhalen p1

Roken (sigaretten/waterpijp/vapen):

-nicotine: verslavend, vernauwd bloedvaten

-koolstofmono-oxide (CO): bindt aan 

  hemoglobine en verstoot zuurstof

-teer: beschadigd slijmvlies

-COPD: chronische bronchitis (ontstoken

  bronchiën), longemfyseem (longblaasjes

  knappen) 

-longkanker

Herhalen p1

Alcohol: verdovend

-1 glas afgebroken door lever

  per anderhalf uur

-aangeschoten-> dronken ->

  kater

-teveel: comazuipen/binge-

  drinking/alcoholvergiftiging

Herhalen p2

Om je lichaam constant 

te houden moet je stoffen

uitscheiden

Deze organen noem je de

uitscheidingsorganen

Herhalen p2

Je hebt een goede 

hoeveelheid glucose nodig:

-insuline en glucagon uit de

  alvleesklier

     -hormonen zoals insuline regelen

       processen in het lichaam

Herhalen p2

-je eet

-glucose door de dunne darm

-meet veel glucose in bloed

-insuline zet glucose om in 

  glycogeen

-glycogeen wordt opgeslagen 

  in de lever en spieren

-glucoseniveau daalt

Herhalen p2

-glucose wordt gebruikt 

  voor verbranding

-glucoseniveau daalt

-glucagon zet glycogeen 

  om in glucose

-glucoseniveau stijgt

Herhalen p2

Diabetes/suikerziekte is

wanneer insuline niet goed

werkt

-meet te weinig glucose: eten

-meet te veel glucose: insuline 

  spuiten

Herhalen p2

Twee soorten diabetes:

-type 1: aangeboren, de

  cellen van de alvleesklier

  maken niet genoeg insuline

-type 2: leefstijl, je lichaam

  raakt ongevoelig voor 

  insuline

Herhalen p2

De lever zorgt voor opbouw,

omzetting, afbraak, opslag en

vervoer van stoffen

Aanvoer via leverslagader 

(lichaam) en poortader (darmen)

Afvoer via leverader

Herhalen p2

Opbouw en omzetten:

-aminozuren/eiwitten

-cholesterol/vet/glucose

Afbreken:

-aminozuren naar ureum

-gifstoffen/medicijnen/alcohol

Herhalen p2

Afvoer

-Afvalstoffen zoals bilirubine 

  via gal

    -milt breekt rode bloedcellen 

      af tot bilirubine

Opslag

-glucose als glycogeen

-ijzer uit afgebroken rode bc.

Herhalen p2

Aanvoer van nierslagader

-giftige stoffen/afbraakstoffen

  uit de lever (bijv. ureum)

-overtollige zouten en

  vitaminen

-overbodige stoffen zoals

  kleurstoffen

Herhalen p3

De huid is ons grootste

orgaan: 2 m2

-opperhuid: hoornlaag

  en kiemlaag

-lederhuid: spieren, klieren,

  bloedvaten, zintuigen, haarvaten

-bindweefsel: bloedvaten, vet

  en zenuwen

Herhalen p3

Functies huid:

-temperatuur houden

-beschermen tegen vuil

  en ziekteverwekkers

-beschermen tegen de zon

Herhalen p3

Temperatuur regelen:

Warmer maken:

-bloedvaten vernauwen en poriën dicht

-rillen/kippenvel

Kouder maken:

-bloedvaten verwijden en poriën open

-zweten

Herhalen p3

Je huid houdt vuil en

ziekteverwekkers tegen

behalve bij een wondje:

-bloedvat vernauwen

-prop maken

-bloedplaatjes open

-fibrinedraden vormen

Herhalen p3

In de zon komt uv op

je huid

-> je maakt pigment

     in de kiemlaag

-> uv kan dan minder

      doordringen

-> te lang: verbranden

Herhalen p3

Beschadig je je kiemlaag

te vaak: huidkanker

-cellen delen te snel

-gezwel of tumor

-cellen beschadigen

  weefsels of komen in

  het bloed: uitzaaiing

Herhalen p4

Ziekteverwekkers maken je ziek:

-bacteriën: giftige stoffen/

  ontstekingen

-schimmels: giftige stoffen

-virussen: vermeerderen tot 

  de cel kapot is

Ziekteverwekkers zijn micro-organismen

Herhalen p4

Besmetting/infectie:

-ziekteverwekker is langs de slijm-

  vliezen of door de huid binnen

Het duurt even voor er genoeg 

ziekteverwekkers zijn om er last 

van te hebben:

-incubatietijd

-daarna beginnen symptomen

Herhalen p4

Witte bloedcellen maken afweer:

-vreetcellen: dood na actie -> pus

-antistofcellen: 

  -lichaam herkent antigen

  -lichaam maakt antistoffen

  -antistof klikt ziekteverwekkers

    aan elkaar en zet ze uit

  -vreetcel eet de uitgeschakelde

    ziekteverwekker op

Herhalen p4

Wat doet je lichaam nog meer:

-Koorts: de hypothalamus zet

  de kachel aan (van 37 graden

  naar tot wel 42 graden)

    -bij deze warmte gaan je bloed

      sneller, heb je sneller anti-

      stoffen en gaan ziekteverwekkers

      sneller dood, maar maak je ook je

      enzymen kapot

      

Herhalen p4

Na een besmetting 

onthoud je lichaam 

welke antistoffen je

nodig had -> sneller

beter -> immuun

Actieve immunisatie

Herhalen p4

Met vaccineren wil je hetzelfde 

bereiken

Stukjes antigenen of verzwakte 

ziekteverwekkers activeren 

antistoffen

Actieve immunisatie

Herhalen p4

Soms is vaccineren te laat

-> seruminjectie met 

      antistoffen

Korte immunisatie

Passieve immunisatie

Herhalen p4

Soms wil je juist geen afweer

-orgaantransplantatie

-Lichaam vindt deze organen 

  "vreemd" en probeert ze af 

  te breken -> orgaanafstoting

-Orgaan dat zo goed mogelijk

  past en afweerremmers

Aan de slag!

Je maakt de samenvatting

in je boek

Klaar? Maak op je laptop

de test jezelf of oefentoets