KERN blz. 142/145 - samengestelde zinnen en voegwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Kern grammatica H5

• Samengestelde zinnen : hoofd- en bijzinnen 
• Voegwoorden

Huiswerk morgen

Huiswerkcheck

Nieuw Nederlands planning:

Lesdoel:

Na de les:

• weet je wat een hoofdzin en bijzin  is 
• kan je de voegwoorden herkennen
• kan je de voegwoorden toepassen en samengestelde zinnen maken

Voegwoorden

Voegwoorden 'voegen' zinnen samen.

Dat kunnen nevenschikkende en/of

onderschikkende voegwoorden zijn. 

Dat zijn moeilijke begrippen, maar dit ga je leren! Misschien ken je al een paar voegwoorden (woordweb).

Ken jij al een paar voegwoorden?

Zinnen

Het is eerst belangrijk om te weten wat samengestelde zinnen zijn.

Er volgt hier een (korte) uitleg over.

Maar, hoe vind je de persoonsvorm ook alweer?

Twee soorten zinnen

Enkelvoudige zin (1 pv):

De docent roept de leerlingen.

De leerlingen stoppen met praten.

Samengestelde zin (meer dan 1 pv):

De docent roept de leerlingen en de leerlingen stoppen met praten.

Hoofdzinnen en bijzinnen

Een samengestelde zin kan bestaan uit:

- twee hoofdzinnen

- een hoofdzin en bijzin(nen)

Hoofdzin

Een hoofdzin is een zin die ook op zichzelf kan staan.

Als er twee hoofdzinnen worden samengesteld, staat er altijd een nevenschikkend voegwoord (signaalwoord) tussen. Dat zijn de woorden:

en, of, maar, want, dus

De docent roept de leerlingen, dus stoppen zij met praten.

Voegwoorden

- nevenschikkende voegwoorden: 

deze verbinden twee hoofdzinnen met elkaar. 

Er zijn er maar 5: 

 dus,  en,     want,   of,    maar,      (DEWOM)              

Voorbeeld nevenschikkend

De ijsberen zijn in gevaar, want de poolkappen smelten sneller dan verwacht.

Dit is nevenschikkend:

- Persoonsvorm en onderwerp staan naast elkaar en er kan niks tussen. De informatie is even belangrijk.

 

Bijzin

Een bijzin is een zin die niet op zichzelf kan staan.

Een bijzin wordt altijd gekoppeld aan een hoofdzin met een onderschikkend voegwoord (signaalwoord). Daarvan zijn er veel meer: wanneer, als, terwijl, zodra, voordat, voor, nu, toen, nadat, zolang als, totdat, sinds, doordat, zodat, waardoor, omdat, opdat, indien, mits, tenzij, hoewel, ofschoon, ondanks dat, zoals, alsof, dat, of .....

De docent roept de leerlingen dus stoppen zij met praten.

Voegwoorden

- onderschikkende voegwoorden: 

deze verbinden een hoofdzin en bijzin. 

aangezien, als, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, of, ofschoon, omdat, zodat, opdat, terwijl, toen, zodra.

Voorbeeld onderschikkend

De ijsberen zijn in gevaar, omdat de poolkappen sneller smelten dan verwacht.

Onderschikkend (hoofdzin + bijzin):

- Onderwerp staat in de bijzin niet naast de pv.

- Of daar kan iets tussengeplaatst worden.

Kenmerken hoofdzin:

• O en PV staan naast elkaar.
• PV staat op plek 1 of 2 in de zin.
• Elke samengestelde zin heeft een HZ.
• Een samengestelde zin kan 2 HZ hebben.

Kenmerken bijzin:

• O en PV staan niet naast elkaar/ je kunt het woordje 'niet'ertussen zetten.
• PV staat op de laatste of een na laatste plek in de zin.
• Niet elke samengestelde zin heeft een BZ.
• BZ kan vooraan of achteraan staan.

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofd- en bijzinnen:

1. Maak de zin vragend; dan vind je de PV van de hoofdzin.

2. Verander de zin van tijd; dan vind je alle PV's.

3. Zoek van de zinnen alle PV's en O's.

4. Probeer of je tussen de PV en O een woord kunt invoegen.

      - Dat lukt niet: hoofdzin.

      - Dat lukt wel: bijzin.

Hoofd- en bijzinnen

Er zijn dus een paar combinaties mogelijk:

1. {hoofdzin} + {hoofdzin} nevenschikking

Hij zwaait opa en oma uit, want die gaan een grote reis maken.

2. {hoofdzin} + (bijzin) onderschikking

Hij hoopt dat hij opa en oma kan uitzwaaien.

3. (bijzin)+  {hoofdzin} onderschikking

Omdat opa en oma op reis gaan, zwaait hij ze uit.

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Annet is zenuwachtig, want......

Hoofdzin

Bijzin

ze heeft nog nooit eerder opgetreden.

morgen moet ze naar de tandarts.

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Mijn pianoleraar vond dat ik erg goed had gespeeld,

Hoofdzin

Bijzin

hoewel ik veel foutjes maakte. 

want ik maakte geen foutjes.

Maak van Kern opdracht 1 (blz. 143)

(Online les? Nieuw Nederlands H5 voegwoord)

Antwoorden

Ik vertrouw die politicus niet, omdat hij al vaak gelogen heeft.

1. Hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin

Jan ziet Elly achter het raam en Wieke ziet Jan op de fiets.

1. hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin

De tuin is nat, doordat het regent.

1. hoofdzin + hoofzin
2. hoofdzin + bijzin

Ik weet nu wat samengestelde zinnen zijn (nevenschikkend/ onderschikkend)

😒🙁😐🙂😃

Voegwoorden

Met voegwoorden verbind je zinnen aan elkaar (nevenschikkend/ onderschikkend)

Maar, ze laten ook een (tekst)verband zien

Nevenschikkend

Aaneenschakeling	en, noch, zowel...als
Tegenstelling	Maar, hetzij, of
Gevolg	dus
Reden	want

Onderschikkend

Sommige zijn een beetje 'ouderwets'

Tijd	terwijl, nadat, toen, wanneer, als, voordat
Reden	omdat, aangezien, nu, daar
Toegeving	hoewel, ofschoon, ook al
Oorzaak	doordag
Gevolg	zodat
Voorwaarde	als, indien, wanneer, mits, tenzij
Doel	opdat, om te, met de bedoeling dat
Neutraal	dat

Onderschikkend

Nevenschikkend

dus

en

maar

of

als

want

dat

doordat

dan

omdat

toen

wanneer

Het meisje slaat haar zusje en zij stompt haar broertje, omdat ze stom doen.

1. hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. hoofdzin + bijzin + bijzin

Ik zwem in de zee en daarna lig ik op het strand.

'en' is een nevenschikkend voegwoord en voegt

1. een hoofdzin en een bijzin aan elkaar
2. een hoofdzin en een hoofdzin aan elkaar

Voegwoorden die een hoofdzin en een bijzin aan elkaar voegen zijn

1. nevenschikkende voegwoorden
2. onderschikkende voegwoorden

Opdracht deze les

- Nederlands Online

H5 Voegwoorden

Klaar?

Kopietje KERN opdr. 2+3 maken

Maak van Kern opdracht 4, 5, 6 en 7

Pagina 145 

Huiswerk

Kern blz. 142 t/m 145

Opdracht 1, 4, 5, 6 en 7

Nieuw Nederlands 

Grammatica H5 - voegwoorden: 

Opdracht 1 en 2

Antwoorden