Panegyricus herhaling

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Raadspelletje.

Augustus

Tiberius

Caligula

Claudius

Nero

Galba

Otho

Vitellius

Hoeveel keizers zijn vermoord?

Vespasianus

Titus

Domitianus

(Nerva)

Trajanus

(Hadrianus)

(Antoninus Pius)

(Marcus Aurelius - :DDD)

7

3. PLINIUS BEGINT ZIJN DANKREDE (Pan. 1)

a. Een gebed is gepast bij mijn dankbetuigingen (1, 1-3)

1 Bene ac sapienter, patres conscripti, 

maiores instituerunt

 ut rerum agendarum, 

ita dicendi initium 

a precationibus capere, 

quod 

nihil rite, nihil providenter 

homines 

sine deorum immortalium ope, consilio, honore auspicarentur.

3. PLINIUS BEGINT ZIJN DANKREDE (Pan. 1)

a. Een gebed is gepast bij mijn dankbetuigingen (1, 1-3)

Qui mos

cui potius, quam consuli 

aut quando magis 

usurpandus
colendusque est, 

quam cum imperio senatus, auctoritate rei publicae, 

ad agendas optimo principi gratias

 excitamur? 

3. PLINIUS BEGINT ZIJN DANKREDE (Pan. 1)

a. Een gebed is gepast bij mijn dankbetuigingen (1, 1-3)

Quod  

 enim praestabilius est aut pulchrius

 munus deorum, 

quam 

castus

 et sanctus

 et dis simillimus

 princeps?

Pan 4-6 - 3b

1. Ac si 

adhuc dubium fuisset 

[utrum/an] forte [fuisset]

 casuque 

rectores 

terris 

an aliquo numine darentur, 

principem tamen nostrum liqueret

 divinitus constitutum [esse]

Pan 4-6 - 3b

Non enim

 occulta potestate fatorum, 

sed

 ab Iove ipso

 coram ac palam

 repertus [est] [et] electus est:

Pan 4-6 -3b

quippe inter aras et altaria, 

eodemque loci, quem

 deus ille tam manifestus ac praesens 

quam caelum ac sidera insedit.

Pan 4-6

Quo magis aptum piumque est te, 

Iuppiter optime, 

antea conditorem, nunc conservatorem imperii nostri, 

precari, 

Pan 4-6

ut mihi 

digna consule, digna senatu, digna principe 

contingat oratio, 

utque omnibus  

quae dicentur a me, 

libertas fides veritas constet, 

[ut] tantumque a
specie adulationis absit gratiarum actio mea, 

quantum abest a necessitate. 

a. U, Trajanus, bent tevreden met een enkel bronzen standbeeld (52, 1-3)

1 Horum unum si praestitisset alius, iam dudum illi radiatum

caput et media inter deos sedes auro staret aut ebore,

augustioribusque aris et grandioribus victimis invocaretur.

a. U, Trajanus, bent tevreden met een enkel bronzen standbeeld (52, 1-3)

Tu delubra non nisi adoraturus intras, tibi maximus honor

5 excubare pro templis postibusque praetexi. Sic fit, ut di <tibi>

summum inter homines fastigium servent, cum deorum ipse

non adpetas. Itaque tuam statuam in vestibulo Iovis Optimi

Maximi unam alteramve et hanc aeream cernimus.

5B

[homines] iuvabat

illidere solo superbissimos vultus,

instare ferro,

saevire securibus,

          ut si singulos ictus sanguis dolorque sequeretur.

laatste deel 5B

Nemo tam temperans gaudii seraeque laetitiae, 

quin instar ultionis videretur cernere

 laceros artus, truncata membra, postremo truces horrendasque imagines, 

obiectas excoctasque flammis, 

ut ex illo terrore et minis

 in usum hominum ac voluptates

 ignibus mutarentur. 

5C

1 Simili reverentia, Caesar,

non apud Genium tuum

bonitati tuae gratias agi,

sed apud numen Iovis Optimi Maximi

pateris:

illi debere nos, 

quidquid tibi debeamus,

illius, quod bene facias, muneris esse,

qui te dedit. 

met gelijke eerbied, Caesar,

[staat u] niet [toe] [dat er] bij uw Genius

voor uw goedheid dank wordt betuigd

maar bij de goddelijke macht van J. O. M.

staat u toe

[ u meent dat wij aan hem... ] 

aan hem hebben wij te danken, 

alles dat wij aan u te danken hebben

van hem, alles dat u goed doet, een geschenk is

dat hij u heeft gegeven.

Ante quidem ingentes hostiarum 5 greges 

per Capitolinum iter,

magna sui parte velut intercepti,

devertere via cogebantur,

cum saevissimi domini atrocissima effigies

tanto victimarum cruore coleretur,

quantum ipse humani sanguinis profundebat. 

Vroeger echter werden enorme kuddes (van) offerdieren 

over de weg naar het Capitool 

voor een groot deel ervan als het ware onderschept/tegengehouden

gedwongen de weg te verlaten, 

omdat het zeer gruwelijke beeld van de zeer wrede meester

 door zoveel bloed van offerdieren werd vereerd, 

als hij zelf aan menselijk bloed vergoot. 

1 Omnia, patres conscripti, 

quae de aliis principibus a me 

aut dicuntur aut dicta sunt, 

eo pertinent, 

ut ostendam, 

quam longa consuetudine

 corruptos depravatosque mores principatus

 parens noster reformet et corrigat. 

Alioqui nihil non parum 5 grate sine comparatione laudatur.

Alle dingen, heren senatoren, 

die over andere keizers door mij

 of worden gezegd of gezegd zijn, 

dienen hiervoor

 om aan te tonen / opdat ik aantoon, 

door een hoe lange gewoonte

het  karakter,  (na)dat het is geschonden en bedorven) van het principaat

(het karakter dat) onze vader (nom!) verbetert en herstelt.

Overigens wordt niets zeer dankbaar zonder vergelijking geprezen.

Praeterea hoc primum

 erga optimum imperatorem 

piorum civium 

officium est, 

insequi dissimiles; 

neque enim satis amarit bonos principes, 

qui malos satis non oderit. 

Bovendien is dit de eerste (plicht) 

 jegens de beste keizer 

van trouwe burgers

de plicht 

om (totaal) verschillende (keizers) te bekritiseren; 

en niet zal iemand immers goede keizers voldoende bemind hebben, 

[hij] die slechte keizers niet voldoende zal haten [PF WOORD].

 

Adice, 

quod imperatoris nostri 

non aliud amplius ac diffusius meritum est, 

quam quod insectari malos 10 principes tutum est. 

Voeg eraan toe,

 dat van onze keizer 

geen andere verdienste grootser en populairder is, 

dan dat het veilig is slechte keizers te bekristeren. 

An excidit dolori nostro modo 

vindicatus Nero? 

Permitteret, credo, 

famam vitamque eius carpi, 

qui mortem ulciscebatur, 

nec ut in se dicta interpretaretur, 

quae de simillimo dicerentur.

Of is uit de herinnering van onze verontwaardiging de wraak van kortgeleden voor (de dood van) Nero verdwenen ?

Zou hij, denk ik, toestaan dat

 de reputatie en het leven/de levenswandel van hem werd bespot,

die voor zijn dood wraak nam, 

en zou hij niet de gezegde [dingen] opvatten als op hemzelf slaand, 

[de dingen] die over een zeer gelijkende keizer worden gezegd. 

Quare erga te, Caesar, 

muneribus [omnibus] tuis omnibus comparo, multis antepono, 

quod licet nobis

 et in praeteritum 

de malis imperatoribus cotidie vindicari, 

et  futuros [imperatores]

sub exemplo praemonere, 

nullum locum, nullum esse tempus, 

quo 5 funestorum principum manes 

a posterorum exsecrationibus

conquiescant.

(en) daarom in uw geval, Caesar, 

vergelijk ik met al uw geschenken, 

verkies ik boven uw vele geschenken,

 (het feit) dat het ons geoorloofd is

 én uit het verleden

op de slechte keizers dagelijks zich te wreken   én toekomstige keizers

 bij wijze van voorbeeld  te waarschuwen, 

dat er geen plaats is, dat er geen tijd is, waar(in) van bezoedelde keizers de schimmen

door vervloekingen van het nageslacht

rust krijgen.

Quo constantius, 

patres conscripti, 

et dolores nostros et gaudia proferamus; 

laetemur his, 

quibus fruimur,

ingemiscamus illis, 

quae patiebamur;

 simul utrumque faciendum est 

sub bono principe. 

des te volhardener, 

heren senatoren,  

én onze grieven én onze vreugdes laten we bekend maken;

 laten wij blij zijn met deze dingen, 

waarvan wij genieten, 

laten we klagen om die dingen, 

die wij doorstonden;

 tegelijk moeten beide worden gedaan

 onder een goede keizer.  

. Hoc secreta nostra, 

hoc 10 sermones, 

hoc ipsae gratiarum actiones 

agant, 

meminerintque

sic maxime laudari incolumem imperatorem, 

si priores [principes] secus meriti reprehendantur. 

 Nam cum <de> malo principe posteri

tacent,

manifestum est eadem facere praesentem.

dit  onze privégesprekken, 

dit onze openbare gesprekken, 

dit de dankbetuigingen zelf 

laten zij dit behandelen

 en laten zij niet vergeten

 dat zo het meest een keizer tijdens zijn leven wordt geprezen, 

als de eerdere keizers die zich niet goed verdienstelijk hebben gemaakt worden bekritiseerd. 

 Want wanneer over een slechte keizer het nageslacht zwijgt ,

is het duidelijk dat de aanwezige/huidige keizer hetzelfde doet. 

Jupiter, wij smeken u om het welzijn van Trajanus

1 In fine orationis 

praesides custodesque imperii 

divos 

ego consul 

pro rebus humanis, 

ac te praecipue, Capitoline Iuppiter, 

precor, 

ut beneficiis tuis faveas, 

tantisque muneribus addas perpetuitatem.

Aan het eind van mijn redevoering

 als beschermers en bewakers van het rijk

 de goden

 ik als consul

 ten behoeve van/voor de menselijke zaken 

en vooral u, Capitolijnse Jupiter, 

smeek ik, 

opdat u met uw weldaden ons goedgezind bent,

en [opdat] u aan uw zo grote weldaden toevoegt bestendigheid/eeuwigheid. 

 Audisti, 

quae malo principi precabamur;

5 exaudi, 

quae pro dissimillimo optamus. 

Non te distringimus votis; 

non enim pacem, 

non concordiam, 

non securitatem, 

non opes oramus, 

non honores: 

simplex 

cunctaque ista complexum 

omnium votum est, 

salus principis. 

Jij/u hebt gehoord 

de dingen die wij een slechte keizertoewensen

verhoor

de dingen die voor een verschillende (keizer) wij wensen

Niet jij overstelpen wij met mensen; 

niet immers vrede, niet eendracht, niet veiligheid, niet rijkdom vragen wij, niet (ere)ambten:

simpel

en (terwijl het) al deze dingen omvat(tend)

van allen is de wens

behoud van de keizer

 Nec vero novam tibi iniungimus curam. 

Tu enim iam tunc illum in tutelam 10 recepisti, 

cum praedonis avidissimi faucibus eripuisti; 

neque enim sine auxilio tuo, 

cum altissima quaeque quaterentur, 

hic,

qui omnibus excelsior erat, 

inconcussus stetit: 

praeteritus est a pessimo principe, 

qui praeteriri ab optimo non poterat.

en niet, werkelijk, een nieuwe [zorg] voor jou leggen wij op [zorg].

Jij immers al toen hem onder je hoede genomen heb jij,

toen jij van de zeer hebzuchtige keizer uit de bek [hem] hebt weggerukt

en immers niet zonder jouw hulp,

toen de allerhoogsten werden verbrijzeld,

hij,

die verhevener was dan allen,

onwrikbaar bleef hij staan:

hij werd vergeten door de slechtste keizer,

die vergeten worden door de beste niet kon.