BSR 26/02 2ha Spelling §4 en §5

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, t
• Leerjaar 2

Open je boek op blz. 248-249.
Log alvast in op LessonUp
(de code staat  linksonder in beeld).

§4 Koppelteken en weglatingsstreepje

§5 Aan elkaar of los?

Voordat we beginnen:

2HA

SPELLING

CURSUS 7:

• Je kunt het koppelteken en weglatingsstreepje op de correcte manier gebruiken.
• Je kunt samenstellingen met en zonder tussenletters op de juiste manier spellen.

Lesdoelen

In deze les gaan we:

• De planning doornemen.
• Verder met Cursus 7: Spelling.
• Oefenen in LessonUp.
• Kiezen hoe je gaat aantonen dat je de lesdoelen hebt behaald.
• Afronden.

§4 Het koppelteken -

blz. 254-255

Het koppelteken

Koppelteken:

• Bij samenstellingen
• Om uitspraak duidelijk te maken
• Als het echt nodig is 

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Koppelteken

De meeste samenstellingen schrijf je aan elkaar:

kassameisje, wijkagent, politiebureau, schoolkantine

Bij een klinkerbotsing (oo, aa, oe, ui) gebruik je een koppelteken:

auto-ongeluk, lente-ui, video-opname. Een klinkerbotsing is een botsing van twee klinkers die samen een klank in de Nederlandse taal vormen. 

Het koppelteken

Uitzonderingen

Je gebruikt een koppelteken als er in het samengestelde woord cijfers voorkomen.

bijvoorbeeld:

80-jarige, 70-plusser.

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken
als er in het samengestelde
woord een afkorting voorkomt.

Bijvoorbeeld:

usb-stick, mbo-opleiding, 

A5-formaat, Sint-Nicolaas

Koppelteken

Je gebruikt een koppelteken bij
aardrijkskundige namen.

Bijvoorbeeld: 

Zuid + Holland = Zuid-Holland.

Zuid-Afrika, Noord-Italië, 

's-Gravenhage, West-Amerika.

Koppelteken

In samenstellingen die verkeerd gelezen kunnen worden, plaatsen we een koppelteken:

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen.

Koppelteken?

1. drieëndertig
2. drie en dertig
3. drie-en-dertig

Koppelteken of geen koppelteken?

1. Astma-aanval
2. Astmaaanval

Wel of geen koppelteken?

Sleep naar de goede plek.

WEL een koppelteken

NIET een koppelteken

Noord Brabant

tbs kliniek

koppel teken

oud speler

   §4 Weglatingsstreepje

blz. 254-255

§4 Weglatingsstreepje

Als je een deel van een woord weglaat, mag dat met een weglatingsstreepje.

Let op: 

- als je het eind van het woord weglaat, komt het streepje bij het eerste woord aan het eind, bijv. in- en uitvoer.

- als je het begin van het woord weglaat, komt het streepje aan het begin van het tweede woord, bijv. damesjassen en -jurken.

- laat je een heel woord weg, dan gebruik je geen streepje.

Uitlegfilmpje!

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. voor- en nadelen
2. voor en na-delen
3. voor en -nadelen
4. voor en nadelen

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. in voor- en tegenspoed
2. bestuurs- en strafrecht
3. in voorspoed en tegen-
4. straf- en bestuursrecht

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. binnen en buitenkant
2. binnen- en buitenkant

Waar is het weglatingsstreepje goed gebruikt?

1. waak- en zorgzaam
2. waakzaam en zorg-
3. waak en -zorgzaam

'keelarts, neusarts en oorarts'

1. keel-, neus-, en oorarts
2. keelarts, neus- en oorarts

Gebruik een weglatingsstreepje: jongensnamen en meisjesnamen

Samenstellingen zijn woorden gemaakt van twee of meerdere woorden. Voorbeelden zijn paardenbloem, deurbel, broodmes. 

Soms moet je tussen die woorden een tussenletter toevoegen:

-en-, -e-, -s-

§5 Samenstellingen

§5 Tussenletters in samenstellingen

blz. 256-257.

Zo bepaal je of je een -s- moet tussenvoegen.

• Als je in een samenstellingen een -s- hoort, dan schrijf je die ook (meningsverschil).
• Soms begint het tweede deel van een samenstelling met een -s- (lievelingsschrijver). Schrijf in zo'n geval alleen de tussenletter als je 'm bij vervanging hoort.

Samenstellingen

Zo bepaal je of je een -e- of -en- moet tussenvoegen.

• Als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord (mens, dier of ding) is dat alleen een meervoud op -en heeft, schrijf je die ook.
  paardenbloem, berenvel.

Samenstellingen

Wat is een samenstelling?

Geef twee voorbeelden van een samenstelling die je (bijna) dagelijks tegenkomt.

Wel een tussen -s-

Geen tussen -s-

stad+centrum

onweer+bui

hoofd+stad

gevoel+temperatuur

Hoe schrijf je de samenstelling?
Er hangt hier een heerlijke ...

1. Benzinelucht
2. Benzinenlucht
3. Benzineslucht

Hoe schrijf je de samenstelling?
identiteit+kaart

1. Identiteitenkaart
2. identiteitkaart
3. identiteitskaart

Aan het werk

Optie A	Optie B	Optie C
Oefenen in de trainer (online leeromgeving via Magister leermiddelen). Cursus 7: Spelling, §5 Tussenletters in samenstellingen.	Maken: Cursus 7: Spelling, §5 Tussenletters in samenstellingen. Opdracht 1 t/m 5.	Maak een samenvatting van spelling §4 en §5 of maak een Powerpoint (of ander soort presentatie ) over de theorie van spelling. Gebruik voorbeelden uit het boek.

• Je kunt het koppelteken en weglatingsstreepje op de correcte manier gebruiken.
• Je kunt samenstellingen met en zonder tussenletters op de juiste manier spellen.

Lesdoelen

Wie heeft nog een vraag over grammatica zinsdelen?

Aan elkaar met koppelteken.

Aan elkaar zonder koppelteken.

theorie examen

milieu invloed

Zuid Holland

auto alarm

operatie assistent

interieur verzorger

met koppelteken

zonder koppelteken

(aan elkaar)

oud voetballer

vwo diploma

amateur speler

non stop

& teken

Zuid Afrikaans

kippen hok

mee eten

stage plaats

niet officieel

Aan elkaar met koppelteken.

Aan elkaar zonder koppelteken.

theorie examen

foto etalage

Zuid Holland

auto aandelen

operatie assistent

interieur verzorger

Koppelteken is nodig vanwege het tweede deel van de samenstelling met een hoofdletter.

Fout beschreven. Geen koppelteken nodig.

Koppelteken is nodig vanwege het voorvoegsel.

Koppelteken is nodig vanwege klinkerbotsing.

havo-opleiding

mini-jurk

ex-man

studie-avond

pro-Amerikaans

met koppelteken

zonder koppelteken

(aan elkaar)

fiets ketting

havo leerling

boek verslag

zo even

carnavals hit

bagage afdeling

auto ongeluk

non stop

ultra links

pin code

Met koppelteken

Zonder koppelteken

80 jarige

licht blauw

Midden Oosten 

Sri Lanka

close up

ex voorzitter

IQ test

lucht ballon