Genotypen, Fenotypen en Erfelijkheid

Genotypen, Fenotypen en Erfelijkheid

Leerdoelen

- Je kunt omschrijven wat een genotype, fenotype en gen is.
- Je kunt beschrijven hoe organismen erfelijke eigenschappen overdragen via chromosomen.
- Je kunt uitleggen wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Wat weet je al over genotypen, fenotypen en erfelijkheid?

Wat is een genotype?

Een genotype is de verzameling van alle genen die een organisme heeft.

Wat is een fenotype?

Een fenotype is de waarneembare eigenschap van een organisme, zoals de kleur van de ogen.

Wat is een gen?

Een gen is een stukje DNA dat codeert voor een specifieke eigenschap, zoals haarkleur.

Overdracht van erfelijke eigenschappen

Organismen dragen erfelijke eigenschappen over aan hun nakomelingen via chromosomen.

Homozygoot en heterozygoot

Homozygoot betekent dat beide allelen voor een eigenschap hetzelfde zijn, terwijl heterozygoot betekent dat de allelen verschillend zijn.

Dominante en recessieve fenotypen

Een dominant fenotype komt tot uiting wanneer het bijbehorende allel aanwezig is, terwijl een recessief fenotype alleen tot uiting komt wanneer beide allelen recessief zijn.

Intermediair fenotype

Een intermediair fenotype ontstaat wanneer beide allelen een gemengd effect hebben, zoals roze bloemen bij het kruisen van rode en witte bloemen.

Kruisingsschema

Een kruisingsschema is een diagram dat laat zien welke genotypen en fenotypen mogelijk zijn bij een kruising.

Genotypen en fenotypen afleiden

Bij een gegeven kruising kun je genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.

Genotypen in stambomen

Uit een gegeven stamboom kun je afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben.

Dominante en recessieve allelen in stambomen

In een stamboom kun je ook bepalen welk allel dominant is en welk allel recessief.

Variatie in genotypen

Geslachtelijke voortplanting zorgt voor variatie in genotypen.

Wat is een mutatie?

Een mutatie is een verandering in het DNA die kan leiden tot een nieuwe eigenschap.

Ontstaan van kanker

Kanker ontstaat als er ongecontroleerde celgroei en deling plaatsvindt als gevolg van mutaties in het DNA.

Wanneer behoren organismen tot dezelfde soort?

Organismen behoren tot dezelfde soort als ze zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.

De evolutietheorie

De evolutietheorie stelt dat nieuwe rassen en soorten ontstaan door geslachtelijke voortplanting, mutatie en natuurlijke selectie.

Fossielen en de evolutietheorie

Fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie door het tonen van overgangsvormen en het bewijs van uitgestorven soorten.

Overeenkomsten in bouw en samenstelling

Overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.

DNA-technieken in biotechnologie

Er zijn verschillende DNA-technieken in de biotechnologie, zoals PCR en DNA-sequencing, die worden gebruikt voor onderzoek en toepassingen.

Vachtkleur bij katten

Katten geven informatie over vachtkleur door via de geslachtschromosomen.

Klonen van organismen

Er zijn verschillende methoden om organismen te klonen, zoals somatische celkerntransplantatie, en de functie van klonen kan variëren, bijvoorbeeld voor behoud van bedreigde diersoorten.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.