laatste les

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Welkom

VMBO-tl 

Economie 

Marktvorm

Er zijn verschillende marktvormen.

• Hoeveel aanbieders zijn er?
• Hoeveel vragers zijn er?
• Zijn de producten verschillend of hetzelfde?

Marktvorm:

Hoeveel macht heeft de producent.

Hoeveel macht heeft de consument.

Concurrentiepositie

Verbeteren internationale concurrentiepositie:

• Beter en/of goedkoper produceren
• Onderwijs
• Gezondheidszorg
• Infrastructuur
• Investeringen in innovaties

concurrentiepositie

Verschillen in de ondernemingsvormen

Tijdens de schaatsmarathon is het prachtig weer. Het sportevenement wordt goed bezocht, waardoor de vraag naar broodjes worst hoger is dan Wilma had verwacht.

 Verschuift hierdoor de vraaglijn en zo ja, hoe?

 A De vraaglijn verschuift naar links.

 B De vraaglijn verschuift naar rechts.

 C De vraaglijn verschuift niet.

B

Sociale voorzieningen

Sociale voorzieningen zijn uitkeringen die de overheid betaalt met belastinggeld.

Bekende voorbeelden zijn de kinderbijslag en de bijstand.

Werknemersverzekering

WIA

Ziektewet

WW 

WWZ

Werknemersverzekeringen:

WW = voor werlozen

WIA = voor arbeidsongeschikten

Premies volksverzekeringen

 loonkosten

brutoloon + vakantiegeld+ eventuele eindejaarsuitkering/bonus + sociale lasten

Kartel

Verboden prijsafspraken = kartel

Reden → onderlinge concurrentie beperken

Kartel

Arbeidsmarkt

In een land zijn veel verschillende plekken waar je kunt werken. Er zijn ook veel verschillende mensen, met ieder hun eigen talenten en interesses. De bedrijven en overheid vragen voortdurend om zich heen of er mensen bij hen willen werken. De verschillende mensen bieden aan om bij bedrijven of de overheid te werken. 

Alle plekken waar je kunt werken en alle mensen die werk hebben of willen werken, noemen we de arbeidsmarkt. Op de arbeidsmarkt hebben we een vraagkant (de bedrijven vragen naar werknemers) en een aanbodkant (personen bieden hun werk en hun tijd aan).

Krappe arbeidsmarkt

Ruime arbeidsmarkt

Geregistreerde werkloosheid

Alle werklozen die ingeschreven staan bij het UWV.

Verborgen werkloosheid

Werklozen die niet ingeschreven staan bij het UWV.

Formele productie

Betaalde baan → formele sector

Informele sector

Grijs werk: vrijwilligers werk of werk in huishouding → (ONBETAALD)

Zwart werk: niet geregistreerd, geen belasting + sociale premies, strafbaar → (BETAALD)

Vrijemarkteconomie

Planeconomie

Collectieve goederen

privatiseren

Activiteiten overhevelen van de collectieve sector naar de particuliere sector.

Voordelen:
Minder kosten en organisatie voor de overheid.
Prijzen kunnen lager worden door marktwerking.

Nadelen:
Overheid verliest inspraak.
Sommige activiteiten kunnen ophouden met bestaan.

Profijtbeginsel/draagkrachtbeginsel

Draagkracht: De sterkste schouders

dragen de zwaarste lasten 

(vb inkomstenbelasting)

Profijtbeginsel: De gebruiker betaalt. 

(vb: Hondenbelasting, parkeerheffing)

Begrotingstekort

Als de overheid meer uitgaven dan inkomsten verwacht, heeft ze een begrotingstekort.

Tegenovergestelde is een 

begrotingsoverschot. 

Directe belastingen

Voorbeelden van directe belastingen zijn:

• Loon/inkomstenbelasting
• Vennootschapsbelasting

Indirecte belastingen

Belangrijkste indirecte belastingen:

• BTW (belasting toegevoegde waarde)
• Accijnzen
  
• Overige indirecte belastingen
  

Staatschuld? 

De overheid leent geld

Gevolg = De staatsschuld stijgt
--> De overheid is elk jaar extra geld kwijt aan rente en aflossing om de schulden af te betalen.

BBP = Bruto Binnenlands Product

= De totale waarde van de productie van een land

•  Een stijging van het BBP = economische groei
  
•  Een daling van het BBP = economische krimp

Toegevoegde waarde

Toegevoegde waarde

Toegevoegde waarde

____ +