3 vmbo-pm 8.3 Gedrag: aangeboren en aangeleerd gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

wat gaan we vandaag doen?

korte herhaling vorige les: oorzaken van gedrag

bespreken opdrachten

leerdoelen vandaag

nieuwe theorie: aangeboren en aangeleerd gedrag

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

8.2 Oorzaken van gedrag

Gedrag wordt veroorzaakt door:

1. inwendige prikkels: honger, dorst, angst

wordt ook vaak de motivatie genoemd: dit bepaald of bepaald gedrag wel of niet wordt uitgevoerd

2. uitwendige prikkels: eten zien en ruiken

Gedrag komt vaak tot stand door een combinatie van inwendige en uitwendige prikkels.

8.2 Oorzaken van gedrag

sleutelprikkel:

- een prikkel die een bepalende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag

- wekken bij een dier sterker een bepaald gedrag op dan andere soortgelijke prikkels

- veroorzaakt altijd hetzelfde gedrag

- bijv. snavel met rode vlek bij meeuwen

8.2 Oorzaken van gedrag

supranormale prikkel:

- een prikkel die een sterkere respons veroorzaakt dan de normale sleutelprikkel

- kunstmatige prikkel: vaak gemaakt door mensen

8.2 Oorzaken van gedrag

Mensen zijn ook gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels.

Mensen kijken naar elkaars uiterlijk en letten daarbij op bepaalde eigenschappen: rode lippen, lange benen.

Mensen kunnen de prikkels sterker maken door bepaalde kenmerken te benadrukken: rode lippenstift, hoge hakken. Dit zijn voorbeelden van supranormale prikkels.

8.2 Oorzaken van gedrag

consumentengedrag:

- = het gedrag van mensen die producten kopen

- in reclame wordt veel gebruik gemaakt van sleutelprikkels en supranormale prikkels

- bepaalde eigenschappen van producten worden benadrukt of overdreven

- deze prikkels kunnen ervoor zorgen dat mensen deze producten gaan kopen

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je uitleggen wat aangeleerd en aangeboren gedrag is

- kan je uitleggen wat er wordt bedoeld met instinct

- kan je uitleggen wat wordt bedoeld met gewenning, inprenting, trial and error en conditionering en kan je voorbeelden hiervan noemen

biologie met Joost

https://www.youtube.com/watch?v=KzSQmFS6Oqc

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

aangeboren gedrag = instinct:

- bij de geboorte aanwezig

- wordt bepaald door erfelijke factoren

- voorbeeld: zuigreflex baby's

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

aangeleerd gedrag:

- ontstaat door leren

Er zijn verschillende vormen van leren:

- gewenning

- inprenting

- trial and error

- conditionering

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

gewenning:

- een bepaalde reactie op een prikkel wordt afgeleerd of aangeleerd door de prikkel vaak te herhalen

- voorbeeld: trainen politiepaarden

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

inprenting:

- iets kan alleen worden geleerd gedurende een korte periode in het leven (gevoelige periode)

- het leren kennen van ouders of soortgenoten

- voorbeeld: jonge ganzen

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

trial and error:

- het leren uit ervaringen

- proefondervindelijk

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

conditionering:

- het aanleren van gedrag door beloning of straf

Pavlov

VRAGEN??

zelf aan de slag

opdracht 18, 19 en 22 maken

 herhalen leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je uitleggen wat aangeleerd en aangeboren gedrag is

- kan je uitleggen wat er wordt bedoeld met instinct

- kan je uitleggen wat wordt bedoeld met gewenning, inprenting, trial and error en conditionering en kan je voorbeelden hiervan noemen

Normen en waarden

Waarden: een opvatting over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken.

Soms botsen normen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en geen discriminatie.

Normen en waarden

Deze veranderen met de tijd. 

Communicatie

• Is bij mensen ver ontwikkeld. 
• Uitgebreide taal. 
• Ook muziek, schrijven, film gelaatsuitdrukkingen. 
• Gebaren en omgangsvormen

Rolgedrag en rolpatroon

Gedrag dat bij een bepaalde rol hoort = rolpatroon

Sleutelprikkels 

Supranormale prikkels

Rond gezicht

Bolle wangen

Hoog voorhoofd

Grote ogen

Wipneus

Kleine mond

Groot hoofd

Mollig lichaam

Overeenkomsten	Verschillen
- Beide worden bepaald door erfelijke factoren en aangeleerd gedrag - Beide zijn gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels - Beide vertonen territoriumgedrag, imponeergedrag en dreiggedrag	- Het gedrag bij mensen wordt sterker bepaald door leerprocessen - Mensen kunnen hun gedrag beter beoordelen aan de hand van normen en waarden

Menselijk en dierlijk gedrag