H2 par. 2.3 Burgers aan de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Memo havo 2

H2. De tijd van regenten en vorsten

De Gouden Eeuw

par. 2.3 Burgers aan de macht

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe andere Europese landen in de zeventiende eeuw bestuurd werden.
• Je kunt uitleggen hoe de Republiek bestuurd werd.
• Je kunt uitleggen dat het bestuur in de Republiek bijzonder was voor die tijd. 
• Je kunt uitleggen dat de stadhouder en de regenten soms verschillende belangen hadden.
  
• Je kunt uitleggen wat de oorzaken en gevolgen waren van het Rampjaar.
  
• Ken je de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

Absolutisme

In de 17e eeuw waren meeste landen in Europa een monarchie.

• Staat die door een koning bestuurd wordt.
• Koningschap is erfelijk.

Karel X (Zweden)

Absolutisme

In de 17e eeuw weten Lodewijk XIV en andere koningen de macht van de adel te verkleinen en zelf steeds meer macht in handen te krijgen.

Absolutisme 

Vorm van bestuur waarbij de koning alle macht heeft.

Lodewijk XIV (Frankrijk)

Absolutisme

Volgens het absolutisme is de macht van de koning door God gegeven.

Goddelijk recht maakte de koning onaantastbaar.

Karel I (Engeland)

Bestuur van de Republiek

In de Republiek regeerden geen koningen of vorsten.

Kleine groep rijke burgers had het voor het zeggen in de stadsbesturen en Gewestelijke Staten: regenten.

Bestuur van de Republiek

Gewesten beslisten zoveel mogelijk zelf. Hadden hun eigen wetten.

Staten-Generaal

• Alleen buitenlandse politiek, verdediging van het land en bestuur van de kolonies en generaliteitslanden.
• Elk gewest had één stem, maar in de praktijk was Holland het machtigst (rijkste gewest, betaalde het meest aan leger en vloot).

Bestuur van de Republiek

Belangrijkste bestuurders

• Stadhouder ('Hollandse tak')

Hoogste legeraanvoerder en benoemde in een aantal steden leden van het stadsbestuur

• Raadpensionaris van Holland

Hoogste ambtenaar van Holland, adviseerde Staten-Generaal over de buitenlandse politiek van de Republiek en onderhield contacten met andere landen.

Regenten en stadhouder

Tijdens de Opstand hadden stadhouders, zoals Maurits en Frederik Hendrik, veel aanzien en macht.

In 1648 kwam er vrede met Spanje. Veel regenten wilden vrede, omdat oorlog duur en slecht voor de handel was. Daarbij wilden ze de macht van de stadhouder beperken.

In 1650 werd het leger door de regenten verkleind. 

Regenten en stadhouder

Stadhouder Willem II had door willen vechten en er ontstond ruzie toen de regenten het leger verkleinden.  

Toen Willem II in 1650 plotseling stierf werd er door de regenten geen nieuwe stadhouder benoemd (Eerste Stadhouderloze Tijdperk).

Het Rampjaar

In het Rampjaar 1672 wordt de Republiek tegelijkertijd aangevallen door Engeland, Frankrijk, Münster en Keulen.

Het Rampjaar

Oorzaken:

• Engeland wilde de winstgevende handel van de Republiek overnemen; 
• Frankrijk wilde zijn grondgebied uitbreiden tot de Rijn;
• Beide landen wilden ook de macht van de Republiek breken.

Verloop:

• Op zee won admiraal Michiel de Ruyter van de Engelsen;
• Op het land bezetten Frankrijk en Duitse bondgenoten groot deel van de Republiek. Opmars stopte pas bij de Waterlinie.

Het Rampjaar

Gevolgen: 

• Willem III werd stadhouder;
• Johan de Witt nam ontslag als raadpensionaris (en werd vermoord);
• Betekende het einde van de Gouden Eeuw voor de Republiek doordat Frankrijk en Engeland oorlogen bleven voeren. Ging ten koste van de handel. Ook waren er hogere belastingen nodig om het leger van te betalen.

De lijken van de gebroeders de Witt

Bloeiperiode van de Republiek tussen 1588-1672.

Holland (Amsterdam) werd centrum wereldhandel.

• economische bloei
• culturele bloei (kunst en wetenschap)

Wat hoort bij de Republiek?

1. centraal bestuur
2. bestuur door burgers
3. bestuur in handen van een keizer
4. bestuur in handen van een koning

Hoe noemen we de rijke mannen die in de Republiek het dagelijks bestuur van de gewesten en steden vormden?

1. regenten
2. stadhouders

De naam van het dagelijks bestuur van een gewest in de Republiek.

1. Gewestelijke Staten
2. vertegenwoordigers
3. stadhouders
4. Staten-Generaal

Welk antwoord hoort er niet bij?
Elk gewest had ...

1. een dagelijks bestuur
2. eigen munten, wetten en belastingen
3. een Gewestelijke Staten
4. Staten-Generaal

Het dagelijks bestuur van het gewest Zeeland was in handen van de ....

1. Gewestelijke Staten
2. Staten-Generaal

Hoe noemen we de bijeenkomst waar gewesten samenwerkten aan grotere politieke kwesties, zoals buitenlandse politiek, oorlogen en de verdediging van het land?

1. Gewestelijke Staten
2. Staten-Generaal

Hoe noemen we de regenten die door de Gewestelijke Staten naar de Staten-Generaal werden gestuurd?

1. stadhouders
2. vertegenwoordigers

Aan de slag

Wat? Zie whiteboard.

Hoe? Alleen 

Hulp? Bij je buurman/buurvrouw. Kom je er samen niet uit? Dan bij je docent. 

Tijd? Tot het einde van de les. 

Klaar? Leer begrippen en jaartallen. Vraag docent.