Romantiek en Realisme: vlucht uit het alledaagse door...

De vlucht uit het alledaagse door....
1 / 43
next
Slide 1: Slide
kuaMiddelbare schoolvwoLeerjaar 6

This lesson contains 43 slides, with interactive quizzes, text slides and 8 videos.

time-iconLesson duration is: 60 min

Items in this lesson

De vlucht uit het alledaagse door....

Slide 1 - Slide

doel van de les
  • Je kunt de romantische thema's benoemen en herkennen in schilderijen
  • Je kunt uitleggen wat de status is van de kunstenaar in de 19e eeuw.
  • Je kunt horen en beschrijven hoe muzikanten en beeldend kunstenaars verschillende romantische onderwerpen verklanken/verbeelden in de muziek en de beeldende kunst.

Slide 2 - Slide

Slide 3 - Video

De romantische kunstenaar 
blz 138 en 139 tekstboek
Tijdens de Romantiek lag de nadruk op originaliteit, de geniale persoonlijkheid van de kunstenaar. (individualisme)
Goethe: "Het genie moet zich niet storen aan voorbeelden of regels, niet de vleugels van anderen gebruiken, maar zelf vliegen."
De kunstenaar wordt een bohemien, die zich niet hoeft te houden aan allerlei burgerlijke regels

Slide 4 - Slide

Voorbeeld van een bohemien
Italiaanse violist en componist: Paganini 
(blz 156 en 157 tekstboek)


- 19e eeuw: interesse individu
- kunstenaar wordt gezien als individu
- met zijn vioolspel trekt Paganini volle zalen in Europa
- Er wordt gefluisterd dat hij door de duivel bezeten is, mensen beweren dat ze Satan achter hem gezien hebben. 


Slide 5 - Slide

- Paganini vind het best en vergroot zijn imago: draagt zwarte lange cape

- schrijft solopartij van Eerste vioolconcert (1817) alleen in grote lijnen uit om concurrentie te voorkomen

- Bij de dood wordt Paganini zijn imago fataal, hij wordt door de kerk beoordeeld als ketter en krijgt geen christelijke begrafenis. 

Slide 6 - Slide

0

Slide 7 - Video

Onderwerpkeuze in de Romantiek

Hoe te vluchten uit het alledaagse?

Slide 8 - Slide

Exotisme:
Door de komst van de trein, de stoomschepen en het kolonialisme, kwamen verre exotische werelden ineens dichtbij. 

Slide 9 - Slide

Nationalisme
De romantiek maakte nationalistische gevoelens los, 
waarin het eigen land, de eigen taal
en geschiedenis en de
traditionele normen en waarden werden verheerlijkt

Slide 10 - Slide

Natuur als bron van inspiratie      blz 140 en 141

De natuur is onbedorven en puur, dat vinden veel kunstenaars een fijne tegenhanger voor het rationalisme uit de 18e eeuw. In de natuur speelt het gevoel vaak een belangrijke rol, een rol die niet logisch te beredeneren valt. In de natuur wordt de mens vaak een nietig, onbeduidend wezen

Slide 11 - Slide

Natuur als bron van inspiratie
De natuur als inspiratiebron was niet nieuw. Ook in de 18e eeuw werden schilderijen gemaakt van de natuur, maar het landschap was niet vaak een zelfstandig schilderij waard. Het landschap werd gebruikt als achtergrond of als behang.
In de romantiek draait het om het uitdrukken van een gevoel, een persoonlijke visie. Zelfs in een landschap. Er volgen een paar voorbeelden

Slide 12 - Slide

Caspar David Friedrich


Der Wanderer über dem Nebelmeer (1818)

Slide 13 - Slide

Bekijk de bron. In dit schilderij staat de verhouding tussen de wandelaar en de natuur centraal. Van een eenheid tussen wandelaar en natuur is geen sprake. Noem 2 aspecten waaruit dit blijkt.
                                           Casper David Friedrich - Wandelaar boven de zee 

Slide 14 - Open question

Natuurgeweld!
De natuur is het onderwerp geworden, ipv een historisch onderwerp zoals voorgeschreven door de academische tradities.
Met een grove schildertoets ipv gedetailleerd.  

Slide 15 - Slide

Gericault - Het vlot van de Medusa (1819)

Slide 16 - Slide

bekijk het volgende fragment waarin dit doek uitgebreid wordt besproken

Slide 17 - Slide

Slide 18 - Video

Het vlot van de Medusa oogt als een realistisch tafereel.
Leg aan de hand van 3 aspecten uit waarom dit toch een romantisch schilderij genoemd kan worden

Slide 19 - Open question

Géricault versus Turner
Bij Géricault was de natuur nog een onderdeel van het gehele schilderij. Bij de schilder Turner werd de natuur hét onderwerp van het schilderij. Daarmee ging hij in tegen alle schilderkunstige tradities. Hoewel er op het volgende schilderij wel een schip staat afgebeeld, maar dit is zo klein dat het volledig wordt overweldigd door de natuur

Slide 20 - Slide

Turner - Sneeuwstorm, stoomboot voor de havenmond (1842)

Slide 21 - Slide

Vergelijk het schilderij van Turner met het schilderij van Géricault.
Je zou kunnen zeggen dat het schilderij van Turner nog romantischer is dan het schilderij van Géricault. Leg dit uit aan de hand van verschillen tussen beide schilderijen

Slide 22 - Open question

Eigen geschiedenis
Exotische reizen
Ongerepte natuur

Dromen/nachtmerries


Slide 23 - Drag question

De natuur in de muziek
Niet alleen schilders gebruikten de natuur en hun persoonlijke emotie in hun werken. Ook componisten wilden de natuur (en het bijbehorende gevoel) verklanken. Zoals bijvoorbeeld bij de componist Richard Strauss. Hij vertaalt de opkomst van de zon naar muziek. 
In het fragment zie je de dat de muziek ondersteund wordt door romantische landschapschilderijen.

Slide 24 - Slide

Slide 25 - Video

Programmamuziek

De openingsfanfare van Also sprach Zarathustra is een voorbeeld van programmamuziek.
Programmamuziek - muziek die een verhaal uitbeeldt of een gevoel tot uitdrukking brengt.

Abstracte (absolute)muziek

Het tegenovergestelde van programmamuziek:
Muziek zonder onderwerp, het drukt meer een fijn gevoel van evenwicht/harmonie uit.
Er wordt geen gebruik gemaakt van gezongen woorden
Deze muziek houdt vast aan de gangbare klassieke vormen

Slide 26 - Slide

Franz Schubert
Als componist wil hij buiten alle regels, in volledige vrijheid muziek kunnen maken. 

Gevolg: grote armoede en miskenning. 

Slide 27 - Slide

Liederencyclus 
blz 138 en 139 tekstboek

liederencyclus - een reeks op muziek gezette gedichten of proza stukken met een centraal thema. 
Schubert componeert een liederencyclus, Winterreise, gebaseerd op de gedichten van W. Müller. In deze cyclus wordt een jongeman afgewezen door een vrouw, waarna hij op reis gaat. In de liederen bezingt hij zijn wanhoop. Schubert componeert de muziek niet als achtergrond. De pianopartij heeft een enorme uitdrukkingskracht, de emoties van de jongeman worden vertaald naar de muziek.  

Slide 28 - Slide

Der Lindenbaum een deel van een liederencyclus van Schubert. In dit stuk wisselen stemmingen elkaar af. Luister naar bron 1 (volgende dia) en lees de (vertaling van) de tekst. (zie ook kopie) Beschrijf de wisseling van stemming of sfeer van het tweede naar het derde couplet en geef aan hoe de pianobegeleiding hierop inspeelt

Slide 29 - Open question

Slide 30 - Video

Vertaling 
Bij de fontein vóór 't poorthuis, 
Daar staat een lindenboom. 
Ik droomde in zijn schaduw 
Zo vaak een zoete droom. 
 Ik sneed verliefde woorden, 
Zo vele, in zijn bast. 
In goed' en kwade tijden 
Was ik daar vaste gast. 
Ook nu moest ik er langs gaan 
In 't holste van de nacht, 
Ik heb er nog in 't donker 
Met ogen dicht gewacht. 
En al zijn takken ruisten,
Als riepen zij mij toe: ‘Kom hier maar, beste makker,
Hier word je nooit meer moe!’
De koude winden kwamen Mij in 't gezicht gewaaid; 
De hoed vloog mij van 't hoofd af, 
Ik ben niet omgedraaid. 
 Nu ben ik vele uren 
Ver van die plaats vandaan 
En steeds nog hoor ik 't ruisen: 
‘Daar kon je rusten gaan!

Slide 31 - Slide

Wagner (1813-1883)
- Schrijft 26 jaar lang aan operacyclus: Der Ring des Nibelungen
-  4 opera's (15 uur)
- inspiratie uit het bovennatuurlijke
 - Gebaseerd op Germaanse mythologie en Noorse sagen

Slide 32 - Slide

Der ring des Nibelungen
Verhaal van oppergod Wotan die zijn macht voorgoed wil veiligstellen door een ring van Rijngoud te bemachtigen.
De ring is echter vervloekt en wisselt steeds van eigenaar.
Wotan slaagt er niet in om de ring te veroveren en verliest alles. Ring verdwijnt opnieuw in de Rijn: de orde is hersteld. 

Slide 33 - Slide

Slide 34 - Video

Gesamtkunstwerk (totaalkunstwerk)
poëzie, decor, mise-en-scène, handeling en muziek vormen een eenheid.
Door de samenwerking ontstaat een complete toneelbeleving waarbij toeschouwers enkel nog aandacht hebben voor het podium. 
Het stuk bestaan niet meer uit losse aria's (coupletten) en recitatieven (eenstemmig zing-spreken), maar is een vloeiend geheel.
Daarbij krijgt ieder personage  een leidmotief.

Slide 35 - Slide

Festspielhause
Bayreuth
theater speciaal ontworpen voor de Ringcyclus van Wagner
belangrijke aanpassingen:
  • orkestbak die half verscholen gaat onder podium
  • voorstelling zonder zaallicht
citaat Wagner: 'Net als papegaaienn zwijgt ook het publiek als men het in het donker zet'
Doordat het orkest niet meer zichtbaar is voor het publiek, kan het publiek nog meer opgaan in het verhaal

Slide 36 - Slide

Wagner wilde geen apart loges, dus het publiek kan alleen plaatsnemen in de zaal 
Festspielhause, Bayreuth

Slide 37 - Slide

Hierna volgt een fragment over het laatste deel van de Ring cyclus van Wagner, de Götterdämmerung. De goden gaan in dit deel ten onder. We zien de overgang naar de laatste scène, waarin Brünnhilde de ring in de Rijn gooit en zich in een groot vuur stort, om met haar geliefde te worden herenigd. De Rijn treedt buiten zijn oevers: een reiniging die nieuw leven mogelijk maakt.

Slide 38 - Slide

Slide 39 - Video

Slide 40 - Video

Leidmotief
Programmamuziek
Idee fix
Absolute muziek
Muziek wat een verhaal aanhoudt
Muziek om de muziek
Melodie wat gekoppeld wordt aan een bepaalde gedachte en persoon
Een gedachte, angst of gevoel waarbij iemand volledig beheerst wordt, en deze niet van zich af kan zetten

Slide 41 - Drag question

absolute muziek: muziek om de muziek (classicisme)
programmamuziek: muziek dat een programma volgt (romantiek)

idee fixe = een gedachte, angst of gevoel waardoor iemand volledig beheerst wordt en dat iemand niet van zich af kan zetten
(voorloper leidmotief = melodie dat gekoppeld wordt aan een bepaalde gedachte van een bepaalde persoon

Slide 42 - Slide

Huiswerk voor 8 maart
Afmaken lesson-up les
Maken vraag 43 t/m 54 en nakijken
Lezen blz 144 en 145
Lezen blz 146 en 147
Lezen blz 150 en 151
Lezen blz 152 en 153
Lezen blz 160 en 161

Slide 43 - Slide