Th4 - BS 4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4 - Transport

BS4 - het bloed

begrippen BS4

bloedplasma

rode beenmerg

rode bloedcellen

hemoglobine

bloedarmoede

fibrinogeen

stollingsfactoren

fibrine

bloedserum

witte bloedcellen

leerdoelen bs 4

na deze les kun je

• de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies
• het proces van bloedstolling beschrijven en verklaren

Belangrijke woorden

Bloed bestaat uit:

- Bloedplasma: vervoert de volgende stoffen:

    - plasma - eiwitten, water, zouten, zuurstof,   voedingsstoffen,    

      koolstofdioxide, afvalstoffen

- Vaste bestanddelen van het bloed: (ontstaan in rode beenmerg):

    - Rode bloedcellen: zuurstof vervoeren, aanmaak door EPO

            + Hemoglobine

            + Bloedarmoede 

    - Witte bloedcellen (etter, pus)

    - Bloedplaatjes: bloed laten stollen

            + Fibrine

            + Trombose

55% bloedplasma                       45 % vaste 

Bloedplasma

Water met opgeloste stoffen en plasma-eiwitten:

- 7% plasma-eiwitten

Bijvoorbeeld fibrinogeen, wat helpt bij het stollen van je bloed

- 2% opgeloste stoffen

Klein beetje zuurstof, voedingsstoffen, hormonen, enzymen, antistoffen, koolstofdioxide en andere afvalstoffen

- 91% water

Ook: Temperatuur, pH, osmotische waarde bloed constant houden.

De vaste bestanddelen van bloed zijn:

- Rode bloedcellen

- Witte bloedcellen

- Bloedplaatjes

We gaan nu verder met de bouw en functie van elk vast bestanddeel.

De vaste bestanddelen van bloed ontstaan allemaal in het beenmerg, uit stamcellen. Zie BINAS 84i

- Rode bloedcellen

- Witte bloedcellen

- Bloedplaatjes

We gaan nu verder met de bouw en functie van elk vast bestanddeel

Rode bloedcellen

- Per mm3 bloed 1.000.000 rode bloedcellen

- Geen celkern, daardoor 4 maanden in leven

- Bevatten hemoglobine

- Aanmaak van rbc in rode beenmerg gestimuleerd door hormoon EPO

EPO

Erytropoëtine is een hormoon dat wordt gemaakt door de nieren. Afhankelijk van de hoeveelheid zuurstof in de nieren maken ze meer op minder EPO. Dit zet het rode beenmerg aan tot het maken van rbc.

Hemoglobine

- Eiwitmolecuul in rbc, geeft de rode kleur aan het bloed

- Hemoglobine bevat kleine ijzerdeeltjes

- Hemoglobine vervoert zuurstof en CO2

- Bloedarmoede: onvoldoende hemoglobine in het bloed

In een bloedvat om een longblaasje heen, wordt zuurstof door hemoglobine opgenomen

Bloedarmoede

- Te weinig hemoglobine in je bloed, door ijzertekort

- Moe

- Hoofdpijn

- Kortademig

- Flauwvallen

sikkelcel anemie

puntmutatie

hemoglobine gen

-> rode bloedcel kan minder

zuurstof vervoeren

-> rode bloedcel kan vast komen

te zitten in de haarvaten

Witte bloedcellen

- Per mm3 bloed 7000 witte bloedcellen

- Hebben een celkern

- Kunnen van vorm veranderen

- Betrokken bij de afweer tegen ziekten.

- fagocytose -> pacman 

In de afbeelding hierboven zie je veel rode en twee witte bloedcellen (paarse celkern)

Witte bloedcel

- Maken ziekteverwekkers onschadelijk

- Eén type witte bloedcel sluit ziekteverwekkers in

- Ze doden bijvoorbeeld bacteriën en gaan daarbij zelf dood: pus/etter

We gaan verder op de wbc's en hun rol in het immuunsysteem in Thema 6 'Afweer'.

Een witte bloedcel gaat uit het bloedvat en sluit een bacterie in

Bloedstolling

Bij de bloedstolling is uit het bloedplasma het eiwit Fibrinogeen en stollingsfactoren (o.a. calciumionen) betrokken. 

Fibrinogeen wordt omgezet in fibrine, wat een netwerk van draden vormt, zoals je in de vorige slide kon zien.

https:

Bloedplaatjes

- Per mm3 bloed 300.000 bloedplaatjes

- Geen celkern, want het zijn stukjes uit elkaar gevallen cellen

- Spelen een rol bij de bloedstolling, 

Zie de volgende slide om de stappen van de bloedstolling te doorlopen in bioplek.nl

Trombose

- Bloed stolt binnen een bloedvat

- Er ontstaat een bloedprop in het bloedvat, soms sluit deze het bloedvat af

- Als de bloedprop loskomt sluit het ergens anders een bloedvat af

Uitleg over de sleepvragen

In de volgende twee slides staan twee sleepvragen. 

Je gaat in de eerste vraag de onderdelen slepen om goed op een rijtje te zetten wat de onderdelen van bloedplasma zijn en waar deze weer uit bestaan.

De tweede sleepvraag geeft een overzicht van de verschillen tussen rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes.

Bloedplasma

Afvalstoffen

Plasma-eiwitten

Water

Opgeloste stoffen

Zouten

Zuurstof

Voedingsstoffen

Koolstofdioxide

	Rode bloedcellen	Witte bloedcellen	Bloedplaatjes
1. Hebben ze een celkern?
2. Wat is hun functie?
3. Hoeveel zitten er gemiddeld in 1mm3 bloed?

5.000.000

7000

300.000

Nee

Nee

Jal

Zuurstoftransport

Bloedstolling

Ziekteverwekkers bestrijden

..... is het hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert, ...... is het eiwit wat meehelpt in de bloedstolling.

1. EPO - Hemoglobine
2. Fibrinogeen - Ijzeratomen
3. Rode beenmerg - EPO
4. EPO - Fibrinogeen

Voorkennis: Bevat je hart zuurstofrijk bloed, zuurstofarm bloed, of beide?

1. Alleen zuurstofrijk
2. Alleen zuurstofarm
3. Beide
4. Eerlijk waar geen idee

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Waar in het lichaam worden rode bloedcellen gemaakt?

1. lever
2. hart
3. ruggenmerg
4. beenmerg

Wat is ONJUIST over witte bloedcellen?

1. Gemaakt in beenmerg
2. Kunnen niet van vorm veranderen
3. Doen aan fagocytose
4. Kunnen uit de haarvaten

Wat is de belangrijkste taak van de witte bloedcellen?

1. Zuurstof vervoeren
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen
4. Voedingsstoffen vervoeren

Het transport van zuurstof naar het bloed gaat sneller als het bloed

1. veel hemoglobine bevat
2. weinig hemoglobine bevat

Rode bloedcellen hebben als functie het vervoeren van voedingsstoffen.

1. Juist
2. Onjuist

wat klopt over rode bloedcellen?

1. Geen celkern vervoert zuurstof
2. Geen vaste vorm vervoert zuurstof
3. Wel celkern vervoert CO2
4. Wel vaste vorm vervoert CO2

huiswerk

maak opdracht 44 t/m 50

lees bs 5