Les 4 - 5 vwo - periode 3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom!

Als de timer is afgelopen heb je...

• Webcam aan;
• Aantekeningenschrift bij de hand.

Vandaag

- Opfrissen geheugen endogene

& exogene processen (Kahootje);

- Herhalingsvragen;

- Uitleg & oefenen §2.10.

Herhalingsvragen

Wat is de motor van de hydrologische kringloop? (waterkringloop)

1. de zon
2. verdamping
3. condensatie
4. wind

Bekijk de monding van de rivier Orinoco in de afbeelding.
Welke uitspraak is juist?

1. De monding is een delta. Een delta wordt gevormd bij een klein verschil tussen eb en vloed.
2. De monding is een delta. Een delta wordt gevormd bij een groot verschil tussen eb en vloed.
3. De monding is een estuarium. Een estuarium wordt gevormd bij een klein verschil tussen eb en vloed.
4. De monding is een estuarium. Een estuarium wordt gevormd bij een groot verschil tussen eb en vloed.

Leg in het kort de werking van de hydrologische kringloop uit.

Leg in het kort de werking van de gesteentekringloop uit.

Pak je aantekeningenschrift erbij

= aantekeningen maken

§2.10 Systeem aarde

§2.10

• Welke directe- en indirecte invloed heeft de hydrologische kringloop op de gesteentekringloop?

• Welke invloed heeft de koolstofkringloop op aarde?

Systeem aarde

De aarde is een groot dynamisch systeem waarin alle componenten met elkaar in interactie zijn.

De aarde is materieel gesloten er gaat nauwelijks tastbaar spul in of uit. Dit betekent dat alles rond blijft gaan, niets gaat verloren.

Bijvoorbeeld in de verschillende kringlopen.

Systeem aarde

De sferen

beïnvloeden elkaar over en weer.

Systeem aarde:

• Klimaatsysteem: de aarde wordt verwarmd
• Platentektonieksysteem: de aarde moet zijn warmte kwijt
• Geodynamosysteem: een natuurlijke kerncentrale

Systeem aarde

De ‘sferen’ waar de mens direct mee te maken heeft beïnvloeden elkaar over en weer en worden beïnvloed door diepere ‘sferen’.

Koppel de omschrijvingen aan het goede deel van "systeem aarde"

De aarde probeert warmte kwijt te raken

Verwarming lucht en water

Een natuurlijke kerncentrale

De kringlopen

Overgang tussen de verschillende sferen.

Welke kringlopen zijn er?

Waar worden ze door aangestuurd?

Hydrologische kringloop (1)

Gesteentekringloop (2)

Koolstofkringloop (3)

Koolstofkringloop 

Behalve een kringloop van het water (hydrologische kringloop) en een gesteentekringloop is er nog een derde kringloop die essentieel is voor het begrijpen van het "systeem aarde":

de koolstofkringloop

Koolstofkringloop 

Koolstof zit in alle "sferen", maar steeds in een andere vorm

In water opgeloste CO2

CO2 in de lucht

Steenkool, kalksteen, marmer, veen, marmer: verbindingen met koolstof

Organisch materiaal

Koolstofkringloop 

Koolstofkringloop 

Processen:

1. Oceaan neemt CO₂ op
2. Vorming van veenlagen
3. Fotosynthese
4. Algen en schelpdieren sedimenteren 
5. Kalk verdwijnt naar mantel door subductie
6. Vulkanisme

Waar is alle koolstof uit de verdwenen CO2 gebleven?

Veen          >>>>     Bruinkool            >>>>     Steenkool

Bij de vorming van kalksteen en steenkool zijn grote hoeveelheden koolstof opgeslagen in de lithosfeer.

0

De koolstofkringloop

Koolstof zit opgeslagen in de atmosfeer, de lithosfeer, de biosfeer en de hydrosfeer.

De koolstof in de atmosfeer draagt bij aan het broeikaseffect van de aarde. 

Maar alle andere sferen zorgen juist dat dat broeikaseffect niet te sterk wordt. 

Volgende les afhebben: §2.10. Opdr. 1,2,3,5.