2.10 Systeem aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.10 Systeem aarde

H2 Endogene en exogene processen

Domein Aarde

V5

Lesdoel

• Je begrijpt de directe en indirecte invloed van de hydrologische kringloop op de gesteentekringloop.
  
• Je begrijpt hoe de koolstofkringloop werkt en welke gevolgen deze heeft voor de aarde.

De sferen

beïnvloeden elkaar over en weer.

Systeem aarde:

• Klimaatsysteem: de aarde wordt verwarmd
• Platentektonieksysteem: de aarde moet zijn warmte kwijt
• Geodynamosysteem: een natuurlijke kerncentrale

Systeem aarde

De aarde is een groot dynamisch systeem waarin alle componenten met elkaar in interactie zijn.

De aarde is materieel gesloten er gaat nauwelijks tastbaar spul in of uit. Dit betekent dat alles rond blijft gaan, niets gaat verloren.

Bijvoorbeeld in de verschillende kringlopen.

De kringlopen

Overgang tussen de verschillende sferen.

Welke kringlopen zijn er?

Waar worden ze door aangestuurd?

Hydrologische kringloop

In welke kringloop gaan uiteindelijk de meeste watermoleculen verloren?
I. Korte waterkringloop
II. Lange Waterkringloop

1. Bij I
2. Bij II
3. Bij beiden
4. Bij geen van beiden

De waterkringloop is voornamelijk belangrijk voor...

1. Endogene processen
2. Exogene processen

Gesteentekringloop

Het gesteente dat ontstaat als magma heel langzaam stolt heet ... ?

1. Basalt
2. Marmer
3. Metamorf
4. Graniet

Koolstofkringloop

De koolstofkringloop

Welke uitspraken horen op welke plek?

De koolstofkringloop

0

Kijk nog een keer naar de combinaties die je hebt gemaakt.

Klopt het?

Koolstofkringloop

1. Fotosynthese 
   
2. Vorming van veenlagen 
   
3. Vulkanisme 
   
4. Oceaan neemt CO₂ op 
   
5. Algen en schelpdieren sedimenteren 
   
6. Kalk verdwijnt naar mantel door subductie 
   

De koolstofkringloop

Koolstof zit opgeslagen in de atmosfeer, de lithosfeer, de biosfeer en de hydrosfeer.

De koolstof in de atmosfeer draagt bij aan het broeikaseffect van de aarde. 

Maar alle andere sferen zorgen juist dat dat broeikaseffect niet te sterk wordt. 

Op welke wijze nemen levende mensen en dieren dagelijks deel aan de koolstofkringloop

Op welke wijze nemen levende planten deel aan de koolstofkringloop?

Leg uit dat de samenstelling van de atmosfeer indirect wordt beïnvloed door de ligging van de platen.

continenten rond de evenaar en gematigde zones zorgen voor grote (regen)wouden, die veel CO2 opnemen en O2 uitstoten.

Continenten die alleen rond polen liggen en/of rond 30' hogedrukgebieden zouden leiden tot minder vegetatie.

Het broeikaseffect

1. De zonne-intensiteit is met 25% toegenomen
   
2. De concentratie CO₂ in de atmosfeer is afgenomen             van >90% naar 0,035%
3. De aarde is leefbaar gebleven door de opslag van CO₂ in de sferen. Voorbeeld?
4. De kringloop houdt zichzelf en systeem aarde in evenwicht

Het versterkte broeikaseffect

Toegenomen CO₂ concentratie in de atmosfeer sinds de industriele revolutie. 

Maar had meer moeten zijn gezien de grote hoeveelheid geproduceerde CO₂ -> weer opgeslagen in de biosfeer / hydrosfeer / lithosfeer. 

De vraag blijft in hoeverre de mens de koolstofkringloop verstoord. 

Vlak na het ontstaan van de atmosfeer was het broeikaseffect vele malen sterker

1. juist
2. onjuist

Noem een proces waardoor het CO2 gehalte van de atmosfeer toeneemt en een waarbij deze afneemt.

C. geodynamosysteem >> platentektonieksysteem

B. platentektoniek >> klimaatsysteem

A. Klimaatsysteem >> platentektoniek

Verwarming van de mantel

Aswolken vulkaanuitbarsting

Verwering zorgt voor afbraak van gebergten

Lithosfeer <> atmosfeer

Atmosfeer <> hydrosfeer

Atmosfeer <>biosfeer

Biosfeer <> lithosfeer

Hydrosfeer <> lithosfeer

Lithosfeer <> lithosfeer

A. Aswolken vulkaanuitbarsting

B. Metamorfose

C. Sedimentatie van de resten van algen en schelpen

D. Verwering

E. Subductie

F. Verdampen

G. Opname CO2 door oceaanwater

H Fotosynthese

I. Compactie van plantenresten

Oefenen met paragraaf 2.10

Hierna maken we samen de eerste vier opdrachten van paragraaf 2.10