§2.10 systeem aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

startactiviteit 

‘gewoon’ steen bestaat niet. Dit zijn allemaal stenen die je tegenkomt bij de

(van links naar rechts) intratuin, xenos, een museum, Rome.

Welke steensoorten (her)ken je?

§2.10 Systeem aarde

Herhalingsvragen

Welke uitspraak is juist?

1. Bij convergerende plaatranden wordt een continent kleiner als gevolg van een botsing.
2. De gebergten die je in de schilden aantreft, zijn ontstaan tijdens de laatste fase van gebergtevorming.
3. Bij divergerende plaatranden verdwijnt continent door middel van subductie
4. Dankzij subductie groeit het continent

Beredeneer of het Andesgebergte op de foto dicht bij een plaat grens ligt of er juist ver vandaan ligt.

Endogene krachten

Exogene krachten

Gebergteafbraak

Platentektoniek

Sedimentatie

Subductie

Aardbevingen

Vulkanisme

Hydrologische kringloop

Gebergtevorming

Erosie

Speelt de hydrologische kringloop vooral een rol bij endogene processen of bij exogene processen?

Leerdoelen

Je begrijpt de directe en indirecte invloed van de hydrologische kringloop op de gesteentekringloop.

Je begrijpt hoe de koolstofkringloop werkt en welke gevolgen deze heeft voor de aarde.

Waarom verliest de mens het van de natuur op IJsland?

01:09

Een bekende uitspraak: “God created the world, but the dutch created the Netherlands”. Waarom is zo’n uitspraak niet van toepassing op de situatie in IJsland?

02:32

Waarom komt IJsland als eiland, in tegenstelling tot de rest van de Mid-Atlantische rug, juist boven zeeniveau uit?

05:43

IJsland heeft een eigen kringloop die lijkt op de hydrologische kringloop. Geef in eigen woorden in stappen aan hoe deze kringloop werkt. Gebruik in je antwoord de woorden: Zee, verdamping, vulkaan, opbouw sneeuw.

06:50

In het noorden van IJsland bestaat een waterval in een basalt gebied waar een soort canyon is gevormd. Beschrijf kort hoe deze canyon is ontstaan.

07:16

In IJsland is het veel moeilijker om je aan te passen aan de natuur. Leg uit waarom weg-infrastructurele projecten zo moeilijk zijn om daar goed te realiseren.

08:53

Een fumarole is een snelkookpan. Waarom kom je deze fumarolen tegen op breuklijnen?

Systeem aarde

De aarde is een groot dynamisch systeem waarin alle componenten met elkaar in interactie zijn.

De aarde is materieel gesloten er gaat nauwelijks tastbaar spul in of uit. Dit betekent dat alles rond blijft gaan, niets gaat verloren.

Bijvoorbeeld in de verschillende kringlopen.

De sferen

beïnvloeden elkaar over en weer.

Systeem aarde:

• Klimaatsysteem: de aarde wordt verwarmd
• Platentektonieksysteem: de aarde moet zijn warmte kwijt
• Geodynamosysteem: een natuurlijke kerncentrale

De kringlopen

Overgang tussen de verschillende sferen.

Welke kringlopen zijn er?

Waar worden ze door aangestuurd?

Hydrologische kringloop

Gesteentekringloop

Koolstofkringloop

De koolstofkringloop

Zet de begrippen op de juiste plek

0

Koolstofkringloop

1. Fotosynthese 
   
2. Vorming van veenlagen 
   
3. Vulkanisme 
   
4. Oceaan neemt CO₂ op 
   
5. Algen en schelpdieren sedimenteren 
   
6. Kalk verdwijnt naar mantel door subductie 
   

De koolstofkringloop

Koolstof zit opgeslagen in de atmosfeer, de lithosfeer, de biosfeer en de hydrosfeer.

De koolstof in de atmosfeer draagt bij aan het broeikaseffect van de aarde. 

Maar alle andere sferen zorgen juist dat dat broeikaseffect niet te sterk wordt. 

Het broeikaseffect

1. De zonne-intensiteit is met 25% toegenomen
   
2. De concentratie CO₂ in de atmosfeer is afgenomen             van >90% naar 0,035%
3. De aarde is leefbaar gebleven door de opslag van CO₂ in de sferen. Voorbeeld?
4. De kringloop houdt zichzelf en systeem aarde in evenwicht

Het versterkte broeikaseffect

Toegenomen CO₂ concentratie in de atmosfeer sinds de industriele revolutie. 

Maar had meer moeten zijn gezien de grote hoeveelheid geproduceerde CO₂ -> weer opgeslagen in de biosfeer. 

De vraag blijft in hoeverre de mens de koolstofkringloop verstoord. 

Dat was alle stof van dit hoofdstuk! 

Oefenen met paragraaf 2.10

Hierna maken we samen de verkorte leerroute van paragraaf 2.10. Opdracht 1 - 2 - 5

1a.
Op welke wijze nemen levende mensen en dieren dagelijks deel aan de koolstofkringloop

1b
Op welke wijze nemen levende planten deel aan de koolstofkringloop?

Alles heeft met alles te maken

1. juist
2. onjuist

De samenstelling van de atmosfeer wordt indirect beïnvloed door platentektoniek

1. juist
2. onjuist

Het broeikaseffect bestaat niet

1. juist
2. onjuist

In de kern van de aarde zit een thermostaat

1. juist
2. onjuist

Levende organismen beïnvloeden de temperatuur van de aarde

1. juist
2. onjuist

C. geodynamosysteem >> platentektonieksysteem

D. platentektonieksysteem >> geodynamosysteem

B. platentektoniek >> klimaatsysteem

A. Klimaatsysteem >> platentektoniek

1. Afvoer van warmte

2. Verwarming van de mantel

3. Samenstelling van de atmosfeer

4. Afbraak van gebergten

2c.
Leg uit op welke wijze het systeem van platentektoniek het klimaatsysteem beïnvloedt. Je uitleg moet een oorzaak - gevolg relatie bevatten

Lithosfeer <> atmosfeer

Atmosfeer <> hydrosfeer

Atmosfeer <>biosfeer

Biosfeer <> lithosfeer

Hydrosfeer <> lithosfeer

Lithosfeer <> lithosfeer

A. samenpersen

B. Vulkanisme

C. Metamorfose

D. Sedimentatie van de resten van algen en schelpen

E. Verwering

F. Subductie

G. Verdampen

H. opname door oceaanwater

I Fotosynthese

J Verrotten van planten

K. Wegzakken

5b.
Door welke 3 processen raakt de atmosfeer CO2 kwijt?

5c
Welke vier processen zorgen ervoor dat het CO2 gehalte van de atmosfeer toeneemt?

Welke vragen over paragraaf 2.10 heb je nog?