Week van de Poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Les 1

In 2024 vieren we de twaalfde editie van Poëzieweek, het grootste poëziefeest van Vlaanderen en Nederland. Van 25 tot 31 januari is er overal poëzie: in de boekhandel, bibliotheek en ook in de klas. Het thema van deze Poëzieweek is ‘thuis’.

Waaraan denk je bij het woord poëzie?

Poëzie

* veel gedichten rijmen, maar niet alle

* vaak gaan gedichten over gevoelens, maar niet altijd

Er is één overduidelijk en zeer opvallend verschil tussen een gedicht en een verhaal: de wijze waarop de bladzijde is gevuld.

Kenmerk proza/poëzie

Proza – doorlopende, verhalende tekst; een nieuwe regel begint als de volgende tekst vol is.

Poëzie – de regelscheiding is bewust aangebracht; deel van de tekst. 

Een dichtvorm is al heel oud. In vroege tijden (middeleeuwen) gaven rondtrekkende verhalenvertellers en liedjeszangers (troubadours) hun verhalen door op rijm. Een verhaal in de vorm van een gedicht konden zij, maar ook jij beter onthouden. 

Poëzietatoeages - doelen

* een reminder aan een levensmotto bij je dragen

* een identiteit uitdragen

* een herinnering meedragen

Voor welke tatoeage zou jij kiezen?

Strofes en versvormen

Gedichten bestaan uit versregels.  Daartussen staat een regel wit. Bij verhalen spreken we van alinea's, bij liedjes van coupletten en bij gedichten van strofes. Er gelden geen regels waar dichters zich aan moeten houden. Gedichten kunnen dus een vrije vorm hebben. 

Elfje - elf woorden (1, 2, 3, 4, 1)

elfjes                                                          1 woord

ze bestaan                                               2 woorden

kijk maar goed                                        3 woorden

overal om je heen                                  4 woorden

mysterieus                                                1 woord

Aan de slag:

- Schrijf een elfje over het thema 'thuis'. 

- Hiervoor heb je 8 minuten. 

Elfje - elf woorden (1, 2, 3, 4, 1)

Haiku - afkomstig uit Japan

Drieregelig gedicht met een strakke vorm. In totaal heeft de haiku zeventien lettergrepen. De verdelen over de versregels is vijf, zeven, vijf. 

Het taalgebruik is eenvoudig:

Ik schepte de maan

in mijn schotel, en goot hem

weg met het water

Limerick - komt uit Engeland

Vijf regels; de eerste regel eindigt meestal op een plaatsnaam, de laatste regel eindigt vaak humoristisch. Het rijmschema is AABBA. De eerste twee regels en de laatste regel hebben ieder negen lettergrepen, regel drie en vier hebben beide vijf lettergrepen.

Er was eens een vrouw uit Abcoude            9 lettergrepen  A

Die graag op wat kattenvoer kauwde.         9 lettergrepen  A

Maar o wat een lol,                                                5 lettergrepen  B

Na zes blikken vol,                                                 5 lettergrepen B

Ze praatte niet meer, maar miauwde!          9 lettergrepen  A

Naamdicht - Acrostichon

Wie weet hiervan een voorbeeld?

Rijmsoorten - alliteratie

De beginletters kunnen worden herhaald.

*zeven zoete zuurtjes zaten in een fles

Rijmsoorten - assonantie

De klinkers kunnen worden herhaald. 

Raam en staan

Wil en stil

Rijmsoorten - eindrijm

Wij dronken, onderweg in Portugal

per dag ten minste één fles Vinho Verde

maar meestal twee en doorgaans nog een derde,

want drie is toch zo'n heerlijk rond getal.

Maak voor de volgende les een acrostichon

Schrijf de letters van je voornaam onder elkaar op. 

Maak van elke letter een woord dat met jou als persoon te maken heeft. Denk hierbij aan eigenschappen, hobby’s, familie, lievelingseten, uiterlijk, sport. De regels hoeven niet te rijmen, maar het mag wel! 

Inleveren via de inleverknop op SOM.

Inleveren via de inleverknop op SOM.

Blokuur: les 2 + 3

Leerlingen laten elkaar hun eigengemaakte acrostichon lezen. 

Docent vraagt sommigen hun acrostichon voor te lezen. 

Thema poëzieweek 2024

THUIS

VOOR HET LEZEN - Wat herinner je je nog van toen je een jaar of tien was?

- wie was je idool?

- waar speelde je vaak mee?

- welke mensen waren belangrijk voor je?

- wie zag je op televisie?

Noteer één herinnering.

Gedicht

- Vind je dat dit eruitziet als een typisch gedicht?

- Versregels noch strofes zijn even lang en er staat best veel

   tekst.

- De cijfers vallen bovendien al snel op.

- Let op de bladspiegel.

NA HET LEZEN

- Onderstreep de belangrijkste klanken met een verschillende kleur

- De eerste strofe bestaat uit korte springerige zinnen met veel 'i'-klanken. Welke sfeer roept dit

   bij je op?

- in de tweede en de derde strofe worden veel meer lange klanken en meer 'o'-klanken gebruikt.

   Welk effect heeft dit? Kijk ook nog eens naar de titel.

- In de laatste strofe vertraagt het ritme, terwijl er tekstueel een soort ongeduld uitspreekt. 

   De dichter komt hier tot een conclusie. Welke?

Lees het gedicht individueel in stilte

- Ken je alle woorden of gebeurtenissen die genoemd worden?

- Van de Vendel gebruikt wel zes keer het woord eekhoorns .

   Vind je dit storend of was je dit nog niet opgevallen? 

   Waarom zou de dichter dit doen?

Opdracht - hw voor maandag

Schrijf in een tweetal een gedicht (2 strofes)dat je heimwee naar je kindertijd weergeeft. Je kunt ook inspiratie opdoen door te denken aan Maaike Ouboter - Dat ik je mis of 

Blof - Zoutelande en Heimwee.