Les 9: Ethiek technologie

• Technologie binnen zorg en welzijn
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3,4

Technologie binnen Zorg en Welzijn 

Hoofdstuk 4 

Zorgtechnologie: Mens en Maatschappij.

Vooraf klaarzetten

Mindmap: papier en stiften

Kringgesprek: casussen en robotkat

Afsluiting: Just dance online en VR-brillen

Camera laten zien. Mag je zomaar iemand filmen in de zorg? Vraag verschillende leerlingen. Technologische hulpmiddelen gebruiken in de zorg kunnen voor zowel positieve als negatieve gevolgen zorgen. 

Vertel waar de les overgaat.

Inleiding

Er verandert veel, onder andere door technologische veranderingen.

Kunnen mensen zich steeds weer aanpassen?

Welke gevolgen heeft dit voor het werk in zorg en welzijn?

Hoe ver kun je gaan met veranderingen?

Is elke verandering goed voor de kwaliteit van leven?

Is een verandering een kans of een bedreiging?

Dit alles staat centraal in dit hoofdstuk.

Aan het einde van de les weet je meer over de...

 
- manier waarop deze de kwaliteit van leven verbeteren;

- ethische gevolgen voor zowel mens als maatschappij;

- economische gevolgen van de inzet ervan;

- (mogelijke) gevolgen van de inzet ervan voor de inhoud van zorg en beroepen in 2030;

 - inzet van deze hulpmiddelen in de zorg. Hierover kun je een mening vormen en deze met argumenten en actuele voorbeelden toelichten.

Aan de slag 

Maak opdracht 4.01

Belangrijke ontwikkelingen, waarin zorgtechnologie een rol kan spelen

• Vergrijzing
• Stijgende zorguitgaven
• Langer thuis
• Complexe zorg
• Tekort aan personeel
• Mondige en minder mondige zorgvragers
• Zelfredzaamheid, veiligheid en gezonde leefstijl
• Eigen regie
• Economische en politieke doelstellingen
• Werkdruk van zorgverleners

Je hebt verschillende belangrijke ontwikkelingen, waarin zorgtechnologie een rol kan spelen. Benoem voorbeelden bij de begrippen.

Aan de slag 

Maak de volgende opdrachten: 

4.02 t/m 4.08

Zorgtechnologie en de economische gevolgen

Economische gevolgen is de invloed op de werkgelegenheid, het inkomen van mensen en op de zorgbedrijven.

Zorgtechnologie en de economische gevolgen

Werkgelegenheid: 

• werk wordt door computers en apparaten overgenomen, meer tijd voor contact van mens tot mens.
  Ontstaan nieuwe banen , voor gebruik van nieuwe apparaten en robots, ook voor onderhoud.

Zorgtechnologie en de economische gevolgen

Zorgbedrijven: 

• Managers zullen het werk anders gaan organiseren. Medewerkers zullen opgeleid moeten worden. Denk hierbij ook aan nascholing, want technologie staat nooit stil.

Zorgtechnologie en de economische gevolgen

Inkomen van mensen: 

• het inkomen van mensen kan door de technologisering veranderen, denk aan banen die belangrijker worden, maar ook banen die minder belangrijk worden.

Aan de slag 

Maak de volgende opdrachten: 

4.09 en 4.10 

Aan de slag 

Maak opdracht 4.11 aan de hand van deze video: 

Aan de slag 

Maak de opdrachten: 

4.12 t/m 4.14 

Begrippenlijst 

Hoe ervaart iemand zijn of haar leven?

Lichamelijk 

Psychisch 

Sociaal 

Hoe kun je met technologie de kwaliteit van leven verbeteren op het gebied van:

Het lichamelijke?

• meer mobiliteit, betekent verplaatsing en bewegelijkheid
  
  

Het psychische?

• VR-bril, beeldbellen psychiater/psycholoog
  
  

Sociaal?

• beeldbellen, social robot, apps smartphone/tablet

Ethiek

• Ethiek: nadenken over het handelen van mensen
• Waarden: dingen die je belangrijk vindt
• Normen: ongeschreven regel over hoe je je hoort te gedragen
• Moraal: geheel van normen en waarden

Ethiek klinkt misschien als een ingewikkeld begrip, maar in feite is iedereen er voortdurend mee bezig. Ethiek is het nadenken over het handelen van mensen, met als vraag of dat handelen uiteindelijk goed is voor jezelf en voor de ander. Bijvoorbeeld:

• Kun je voor jezelf opkomen, zonder anderen tekort te doen?
• Hoe moet je je gedragen bij een kennismaking?
• Mag je in elke situatie je mening geven?

Waarden en normen worden vaak als één begrip genoemd; toch zijn het twee verschillende dingen.

• Waarden zijn de dingen die je belangrijk en waardevol vindt als persoon of als groep.
• Normen zijn ongeschreven regels over hoe je je hoort te gedragen. Normen komen voort uit de waarden die belangrijk worden gevonden.

Moraal is het geheel van waarden en normen: wat vinden we belangrijk en hoe gedragen we ons? Ethiek in de gezondheidszorg betekent dat er goed wordt nagedacht over moraal.

Gezelschapsrobot 

Welke voordelen zie je bij Alice de gezelschapsrobot?

Vier belangrijkste waarden: 

1. Autonomie (eigen regie/zelfstandigheid client)
2. Niet schaden (client geen schade toedoen) 

3. Weldoen (bijdragen aan welzijn client)

4. Rechtvaardigheid (gelijke behandeling) 

Stappenplan

Stappenplan voorbeeld

• Verkennen: wat is er aan de hand? ...
  
• Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? ...
  
• Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. ...
  
• Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.

Wat was ook alweer een moreel/ethisch dilemma?

• Bij een moreel (of ethisch) dilemma is altijd sprake van een botsing van verschillende waarden. Daarom kent zo’n dilemma geen ‘juiste’ oplossing: wat je ook doet, je zult altijd een of meer waarden schenden. Maar dat er geen juiste oplossing is, wil niet zeggen dat er geen gesprek over mogelijk is, of dat er geen ‘betere’ en ‘slechtere’ oplossingen zijn. Voer je zo’n gesprek of ga je individueel op zoek naar de beste oplossing, dan kan een stappenplan helpen. Zo’n plan biedt je handvatten om het dilemma uit te pluizen en de argumenten te ordenen en af te wegen. 

Technologie in de zorg en ethiek

Ethiek: Dit betekent dat je je steeds afvraagt of, wat je doet goed of slecht is.

Ethiek is belangrijk, zeker nu er steeds meer mogelijk is.

Daarnaast zijn belangrijk:

Waarden: Dit zijn de dingen die jij belangrijk vindt in het leven.

Normen: Dit zijn de ongeschreven regels over hoe je je hoort te gedragen.

Één van de moeilijkste ethische dillema's 

Bedenk voor de volgende situaties of je het ethisch vindt

Een DNA onderzoek kan in de toekomst voorspellen welke ziektes je waarschijnlijk in je leven zult krijgen.

Als je in de toekomst ongezond leeft dan heb je minder recht op zorg

Mensen kunnen in de toekomst zien of ze zwanger worden van een jongen of een meisje

Dit is een situatie of probleem waarbij je moet kiezen uit twee of meer oplossingen.

  De oplossingen zijn niet aantrekkelijk of ze zijn lastig om er een uit te kiezen.

Hoe los je een dilemma op?

Stappenplan:

1. Omschrijf het dilemma.

2. Beschrijf de waarden en normen.

3. Bedenk alternatieven.

4. Kom tot een oplossing.