Gesprekstechnieken

• onderwijswetenschappen
• HBO
• Studiejaar 3

Hoorcollege: Gesprekstechnieken

Wat voor 'soort' gesprekken voer je als docent allemaal (geef meerdere antwoorden)?

Laten zien dat je binnen het onderwijs veel verschillende gesprekken houdt. Verschillende gesprekspartners en inhouden. 

Het 'waarom' en 'nut' van deze les toelichten en plaatsen in kader. 

Gespreksvormen

Inhoud

Gesprekspartner

Aantal deelnemers aan gesprek

Manier van communicatie 

Gesprekspartners

Leerlingen 

Ouders

Collega's 

Gespreksvormen

Voorbeelden:

• Slechtnieuwsgesprek
• Conflictoplossingsgesprek
• Coachingsgesprek
• Oudergesprek 
• Functioneringsgesprek
• Onderwijsleergesprek
• Leerlingvergadering
• Sectieoverleg
• Informeel gesprek met collega's
• Intervisie

Programma

Hoorcollege

• Leerdoelen
• Opbouw van een gesprek
• Niveau's binnen gespreksvoering
• Gespreksinterventies 
• Vragen
• Afsluiting

Werkcollege I

Wercollege II

Leerdoelen

De student kan aan het einde van het college:

• verschillende fasen in een gesprek herkennen en terug laten komen in begeleidingsgesprekken. 
• een gesprek analyseren op basis van de 4 gespreksniveaus.  
• gespreksinterventies toelichten en plaatsen binnen het gesprekscontinuüm. 
• de 5 vaardigheden voor het stellen van vragen toelichten. 

Opbouw van een gesprek

1. Opening (contact maken - aanleiding - algemene zaken zoals tijd)
2. Oriëntatie (aanleiding toelichten)
3. Uitdieping (informatie uitwisselen)
4. Conclusie 
5. Afronding (terugblik gesprek - afspraken doornemen)

Niveaus in een gesprek

Inhoud - is het onderwerp. Valkuil: er steeds meer thema’s bij en verdwijnt het oorspronkelijke onderwerp.

Procedure* - Algemene zaken betreft de procedure 

Interactie* - Hoe wordt er op elkaar gereageerd 

Emoties* -  Gevoel en het herkennen en erkennen van ze

* Staan ten dienste van de inhoud. 

Casuïstiek

Drietallen:

• Docent - Jij hebt een leerling uitgenodigd voor een kort gesprek. Hij/zij heeft een onvoldoende  voor het laatste proefwerk terwijl hij/zij  altijd hoge cijfers haalt. 
• Leerling - Bepaal zelf de reden waarom je een onvoldoende hebt gehaald (de reden niet voor het gesprek vertellen). 
• Observant - Let op: niveaus en opbouw. Maak ook aantekeningen.  

1 minuut: Rollen verdelen en casus specificeren

5 minuten: Naspelen

5 minuten: Bespreken - wat zag je terug van de rollen en niveau's

Gespreksinterventies

Wat zie je? 

Gespreksinterventies

Sturend (STU)
Opleggen (OPL)
Informatie geven (I.G)
Adviseren (ADV)
Vragend toevoegen (VT)
Terugkoppelen (TE)
Open stellen (OS)
Beoordelen (BE)
Verhelderen (VER)
Stimuleren (STI)
Vragend aansluiten (VA)                                                                               Luisteren (LU)

O.S.

LU

TE

VER

V.A

STU

STI

V.T

I.G

ADV

BE

OPL

Gespreksinterventies

Gespreksinterventies

1. Zich open stellen: zwijgen
2. Luisteren: zwijgen + non-verbaal
3. Terugkoppelen: verstaan  + begrepen
4. Verhelderen: terugkoppeling + ordening/confronteren
5. Vragen aansluiten: vraag met deel verhaal ll
6. Sturen: aansluiten bij verhaal ll + bepaald accent
   
7. Stimuleren: aanmoedigen en ondersteunen
8. Vragen toevoegen: vraag uit eigen referentiekader
9. Informatie geven: mededeling
10. Adviseren: raad geven
11. Oordelen: oordeelt vanuit eigen referentiekader 12. Opleggen: zeggen wat er moet gebeuren

Gespreksinterventies

Factoren voor keuzes van interventies

 1) De kenmerken van de leerling. Verschil in:

• Persoonskenmerken
  
• Gespreksvaardigheid
  
• Leeftijd en rijpheid
  
• Thuiscultuur; thuis/school continuüm discrepantie
  

Gespreksinterventies

Factoren voor keuzes van interventies

2) De bedoeling van de docent: 

• uithuilschouder --> open stellen
  
• kennis maken / vermoeden van probleem --> luisteren, terugkoppelen, verhelderen
  
• mededeling doen --> informatie geven, adviseren, oordelen
  
• straf uitdelen --> oordelen, opleggen
  
• Thuiscultuur van de docent
  

Gesprekinterventies

Factoren voor keuzes van interventies

3) Relatie tussen de docent en de leerling

• Opbouwen --> Aandacht geven en open stellen
• Sympathie en Antipathie

Gesprekinterventies

Factoren voor keuzes van interventies

4) Situatie 

• aard van de problematiek; zakelijk of persoonlijk
  
• gespreksomstandigheden; tijd, gelegenheid, plaats
  

Vragen

Vaardigheden in het stellen van vragen bij onderwijsleergesprekken   (Ebbens & Ettekoven, 2016)

1. Stellen van vragen
   
2. Niveau van vragen stellen
   
3. Realiseren van wachttijden
   
4. Verdelen van beurten
   
5. Reageren op antwoorden van leerlingen
   

Vragen 

1) Stellen van vragen

Wel:

• Open vragen 
• Gesloten vragen

Niet

• Waarom vraag (en waarom niet)
  
• Meerkeuze vraag
• Meervoudige vraag
• Retorische vraag
• Suggestieve vragen 
  

Waarom vraag minder goed:

• Gevoelsargument uit te sluiten
• Beschuldigend

Retorisch: Verwacht geen antwoord, meer mededeling. Je wilt later toch geld verdienen?

Vragen

2) Stellen van vragen

Niveau vragen: lagere orde

Onthouden - Waar ontmoette roodkapje de wolf? 

Begrijpen - Vertel in eigen woorden wat een kapje is? 

Niveau vragen: hogere orde

Integreren - Welke delen van het verhaal zouden werkelijk gebeurd kunnen zijn? 

Toepassen - Wat zou de wolf gedaan hebben als grootmoeder niet ziek was geweest? 

Vragen

3) Realiseren van wachttijden

• Na het stellen van vragen (wachttijd 1)
• Na het verkrijgen van het antwoord (wachttijd 2)

Leidt tot langere, spontanere en meer adequate antwoorden, minder “ik weet niet” antwoorden bij leerlingen

Vragen

4) Verdelen van beurten

Dobbelsteen

Geen vingers

Vragen

5)  Reageren op antwoorden van leerlingen

Wat neem je mee uit dit college?

Leerdoelen

De student kan aan het einde van het college:

• verschillende fasen in een gesprek herkennen en terug laten komen in begeleidingsgesprekken. 
• een gesprek analyseren op basis van de 4 gespreksniveaus.  
• gespreksinterventies toelichten en plaatsen binnen het gesprekscontinuüm. 
• de 5 vaardigheden voor het stellen van vragen toelichten. 

Komende weken

Invullen schema

Werkcollege I

Werkcollege II