KG - Leervragen Z4B14B

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Het zenuwstelsel

Anatomie & fysiologie 

Wat is het zenuwstelsel?

Het zenuwstelsel bestaat uit 2 verschillende delen, welke en wat valt hieronder?

Het perifere zenuwstelsel bestaat ook uit 2 delen, welke en wat is hun functie?

Het autonome zenuwstelsel bestaat ook weer uit 2 delen, welke en wat is hun functie?

Deze stelsels werken samen, waarbij het ene meestal de werking van de inwendige organen activeert en het andere de werking afremt. De belangrijkste functie van het sympathische zenuwstelsel is de voorbereiding van het lichaam op een veeleisende situatie of een noodsituatie, ofwel een fight-or-flight situatie. De belangrijkste functie van het parasympathische zenuwstelsel is de voorbereiding van het lichaam op normale situaties. 

De hersenen 

De functies van de hersenen zijn mysterieus en opmerkelijk. De hersenen zijn de bron van alle gedachten, meningen, herinneringen, gedragingen en stemmingen. 

De hersenen coördineren het vermogen om te bewegen, te voelen, te ruiken, te proeven, te horen en te zien. Ze stellen ons in staat woorden te vormen, getallen te begrijpen en te gebruiken, muziek te componeren en ervan te genieten, geometrische vormen te herkennen en te begrijpen, met anderen te communiceren, vooruit te plannen en te fantaseren.

De hersenen beoordelen alle prikkels afkomstig van de inwendige organen, het lichaamsoppervlak, de ogen, oren, neus en mond. Ze reageren vervolgens op deze prikkels door aanpassingen van de lichaamshouding, de beweging van ledematen of de snelheid waarmee de inwendige organen werken. De hersenen kunnen ook stemmingen en de mate van bewustzijn en alertheid regelen.

Uit welke 3 belangrijkste onderdelen bestaan de hersenen?

De grote hersenen - cerebrum

• Maken dat jij jij bent!
• Bestaat uit 2 hersenhelften, zijn verbonden door corpus callosum
• Bestaat uit 2 soorten weefsel: witte hersenweefsel (ligt diep in de hersenen) en grijze hersenweefsel (dit ligt om het witte hersenweefsel)

De grote hersenen bestaan uit dichte, gekronkelde weefselmassa's. De buitenste laag is de hersenschors (grijze stof), dit bevat het merendeel van de zenuwcellen van het zenuwstelsel. Onder de hersenschors bevindt zich de witte stof, die voornamelijk bestaat uit zenuwvezels waarmee de zenuwcellen in de hersenschors met andere delen van het zenuwstelsel zijn verbonden. 

In het midden zijn de helften met elkaar verbonden via zenuwvezels, het corpus callosum. 

De grote hersenen - cerebrum

Elke hersenhelft wordt verder onderverdeeld in:

1. voorhoofdskwab (frontaalkwab)

2. wandbeenkwab (pariëtaalkwab)

3. achterhoofdskwab (occipitaalkwab)

4. slaapkwab (temporaalkwab)

Opdracht: zoek in tweetallen uit waarvoor elke kwab afzonderlijk verantwoordelijk is, welke functie de kwab heeft (15-20min)

Voorhoofdskwab - frontale kwab

Verantwoordelijk voor: 

- Willekeurige handelingen (bv oversteken van een straat)

- Het regelen van aangeleerde motorische vaardigheden (bv schrijven)

- Het besturen van complexe intellectuele processen (bv spraak)

- Specifieke bewegingen in de regel van de tegenoverliggende lichaamshelft 

- Het besturen van de taalfuncties

Wandbeenkwab - pariëtale kwab

Verantwoordelijk voor:

- Het interpreteren van informatie van de sensibele zenuwen uit de rest van het lichaam en het besturen van  lichaamsbewegingen

- Het combineren van vorm, structuur en algemene waarnemingen

- Het opslaan van ruimtelijke herinneringen (weten waar je bent en waar je naar toe  gaat)

- Het beïnvloeden van reken- en taalkundige vaardigheden

Achterhoofdskwab - occipitale kwab

Verantwoordelijk voor: 

- Het verwerken en interpreteren van visuele informatie

- Het mogelijk maken van vorming van visuele herinneringen

- Het integreren van visuele waarnemingen met de door de wandbeenkwabben aangeleverde ruimtelijke informatie

Slaapbeenkwab - temporale kwab

Verantwoordelijk voor: 

- Het opwekken van herinneringen en emoties, het opslaan van gebeurtenissen in het korte- en langetermijngeheugen

- Het duiden van geluiden en beelden waardoor mensen in staat zijn om voorwerpen en andere mensen te herkennen en gehoor en spraak te integreren

De grote hersenen - cerebrum

Basale ganglia: cooördineren en verfijnen bewegingen

Thalamus: is belast met de algemene organisatie van sensibele signalen van en naar het hoogste hersenniveau (de hersenschors) --> ontstaan van sensaties zoals pijn, tast en temperatuur

Hypothalamus: coördineert een aantal van de meer automatische lichaamsfuncties --> regeling van slapen en waken, het op peil houden van de lichaamstemperatuur en de regeling van eetlust

In het onderste deel van de grote hersenen bevinden zich zenuwcellen, gegroepeerd in structuren die de basale ganglia, de thalamus en hypothalamus worden genoemd. 

De grote hersenen - cerbrum

Limbische systeem: een systeem van zenuwvezels dat de hypothalamus met andere delen van de voorhoofds- en slaapbeenkwabben, waaronder de hippocampus en de amygdale verbindt.

Het limbische systeem reguleert zowel de ervaring en uitdrukking van emoties als automatische lichaamsfuncties. Door het genereren van emoties, stelt het limbische systeem mensen in staat op lichamelijke of geestelijke schokken te reageren en deze te overleven. Via het limbische systeem zijn emotioneel geladen herinneringen gemakkelijker terug te halen dan andere herinneringen. 

De amygdale, amandelvormige hersengebiedjes, liggen in de buurt van de hippocampus, in het frontale gedeelte van de temporale kwabben, schuin voor en boven de hersenstam. Ze zijn betrokken bij:

- de vorming en opslag van informatie mbt emotionele gebeurtenissen / emotioneel geheugen

- het opslaan in het langetermijn geheugen

- het helpen onderscheiden van wanneer er gevaar is of iets beangstigend

De hippocampus heet ook wel het zeepaardje. In ieder hersenhelft bevindt zich een hippocampus aan de binnenkant van de slaapkwab. De hippocampus is de structuur van de hersenen dat het meest nauw betrokken is bij geheugenvorming. Het is bekend als de opslagplaats voor het langetermijn geheugen en is vervolgens betrokken bij het wegschrijven van herinneringen van het langetermijn geheugen naar het permanente geheugen. Met name bij het opslaan van nieuwe herinneringen die betrekking hebben op bepaalde gebeurtenissen speelt de hippocampus een belangrijke rol. Tevens speelt deze ook een belangrijke rol in de ruimtelijke oriëntatie en navigeren. Bij stressvolle situaties helpt de hippocampus de stress mede te verminderen doordat het de hoeveelheid cortisol in het bloed omlaag brengt. Cortisol is een stresshormoon. 

De hersenstam

De hersenstam verbindt de grote hersenen met het ruggenmerg. Diep in het bovenste gedeelte van de hersenstam bevindt zich een systeem van zenuwcellen en -vezels dat de mate van bewustzijn en alertheid regelt. De hersenstam zorgt ook voor de automatische regulatie van essentiële lichaamsfuncties als ademhalen, slikken, bloeddruk en hartslag en speelt een rol bij het controleren van de lichaamshouding. 

Uit welke 3 delen bestaat de hersenstam?

De hersenstam -  truncus cerebri 

• De middenhersenen (mesencephalon): verwerken informatie uit de oren en ogen en gebruiken deze informatie om gerichte bewegingen te maken. 
• De pons (Brug van Varol): verbindt de hersenschors van de grote hersenen, kleine hersenen en het verlengde merg en fungeert als tussenstation van signalen.
• Het verlengde merg (medulla oblongata): beheert en controleert vrijwillige en onvrijwillige functies van de hersenen.

De kleine hersenen - cerebellum

De kleine hersenen liggen onder de grote hersenen net boven de hersenstam en coördineren de lichaamsbewegingen. Met behulp van informatie uit de hersenschors en de basale ganglia over de stand van de armen en de benen laten de kleine hersenen de bewegingen van de ledematen soepel en nauwkeurig verlopen. 

De kleine hersenen werken samen met bepaalde delen van de hersenstam, de zogenoemde vestibulaire kernen, die met de evenwichtsorganen in het binnenoor zijn verbonden. Deze structuren zorgen samen voor het evenwichtsgevoel. 

De kleine hersenen slaan ook herinneringen op aan geoefende bewegingen. Hierdoor kunnen bewegingen worden gemaakt die vee coördinatie vereisen en waarbij snelheid en evenwicht een rol spelen. 

De kleine hersenen - cerebellum

• Groot oppervlak door folia ofwel groeven waardoor ze 70-80% meer hersencellen bevatten t.o.v. de grote hersenen
• Aan de binnenkant ligt de witte stof en aan de buitenkant de grijze stof 
• Zijn betrokken bij de coördinatie van bewegingen, balans, evenwicht en spierspanning. Ze integreren tast- en diepe gevoelsprikkels. Ze zijn ook betrokken bij cognitieve, taalkundige en gevoelsfuncties.

Het ruggenmerg

Het ruggenmerg is een lange, kwetsbare, buisvormige structuur die bij de hersenstam begint en doorloopt tot bijna het einde van de wervelkolom (die het ruggenmerg beschermt). Het ruggenmerg bestaat uit zenuwen die zowel inkomende als uitgaande signalen tussen de hersenen en de rest van het lichaam geleiden. 

Het ruggenmerg en de vliezen zijn gelegen in het ruggenmergkanaal, dat door het midden van de wervelkolom loopt. Bij de meeste volwassenen is de wervelkolom opgebouwd uit 26 afzonderlijke botten, de wervels. 

Het ruggenmerg bestaat net als de hersenen uit grijze en witte stof. De vlindervormige figuur centraal in het merg bestaat uit grijze stof. De voorste vleugels (de voorhoorns) bevatten de motorische zenuwen. De achterhoorns bevatten sensibele zenuwen. De omringende witte stof bevat bundels zenuwvezels die sensibele informatie van de rest van het lichaam naar de hersenen geleiden (opstijgende zenuwbanen) en bundels signalen van de hersenen naar de spieren geleiden (afdalende zenuwbanen). 

Vanuit het ruggenmerg treden tussen de wervels door 31 paren ruggenmergzenuwen naar buiten. Elke zenuw treedt naar buiten in twee korte takken (wortels): één aan de voorzijde (de motorische wortel) en één aan de achterzijde (de senibele wortel) van het ruggenmerg. 

De wervelkolom

• Cervicale wervels: C1 t/m C7 (atlas en draaier)
• Thoracale wervels: Th 1 t/m Th 12
• Lumbale wervels: L1 t/m L5
• Sacrale wervels: S1 t/m S5
• Coccygeus 

De wervelkolom is letterlijk een kolom van botten, de wervels. Tussen de wervels bevinden zich kraakbeenschijven die de wervelkolom tegen schokken beschermen. 

Leervragen 

Waardoor ontstaat spasme in de aangedane zijde na een CVA?

Waardoor kan een bloeddruk zo verschillend zijn tijdens een 30 minuten meting of tijdens momenten op een dag?

Waardoor ontstaan plasproblemen bij een aandoening van het centrale zenuwstelsel?

Wat kan langdurige hik te maken hebben met het centrale zenuwstelsel?

Waardoor ontstaat spasme in de aangedane zijde na een CVA?

Hersenletsel zorgt voor een verstoring van de elektrische stroompjes tussen de hersenen en de spieren. De hersenen kunnen dan niet de juiste spierspanning geven.

Er komt dan een toenemende spierspanning in één of meer spieren. De spieren kunnen onderling niet samenwerken. De verhoogde prikkelbaarheid in de spieren kan leiden tot stijfheid of strak aangespannen spieren of lichte of ernstige spacticiteit, terwijl de spiergen eigenlijk niet sterk zijn. De spieren staan continue in een verkorte stand. 

www.hersenletsel-uitleg.nl/gevolgen/lichamelijke-gevolgen/spasticiteit 

Waardoor kan een bloeddruk zo verschillend zijn tijdens een 30 minuten meting of tijdens momenten op een dag?

Het is normaal dat de bloeddruk schommelingen vertoont in de loop van een etmaal. Je bloeddruk daalt 's avonds, is ’s nachts relatief laag en tegen de morgen stijgt de bloeddruk weer. Afhankelijk van wat je overdag doet, varieert de bloeddruk. Het is daarom belangrijk om in je achterhoofd te houden dat een bloeddrukmeting altijd een momentopname is.

Bloedrukschommelingen overdag zijn normaal. Veel factoren hebben effect op de bloeddruk, zoals:

- 10 meter lopen kan de systolische bloeddruk reeds verhogen met 10 tot 15 punten

- je stressniveau

- wat je hebt gegeten voor het ontbijt

- hoe goed je vannacht hebt geslapen

Waardoor ontstaan plasproblemen bij een aandoening van het centrale zenuwstelsel?

De zenuwen spelen een belangrijke rol bij een goede signaaloverdracht van de blaas naar de hersenen en andersom. De spieren die gebruikt worden als iemand moet plassen (bekkenbodem, blaas, sluitspieren) worden aangestuurd door zenuwen. De spieren en zenuwen zorgen ervoor dat men normaal gesproken zonder problemen urine kan ophouden. Echter kunnen er problemen ontstaan als de zenuwen niet goed werken door een neurologische aandoening; spieren worden dan niet meer goed aangestuurd en signalen verkeerd of te laat doorgegeven. 

Voorbeelden van neurologische aandoeningen zijn:

- MS (Multiple Sclerose)

- Een dwarslaesie

- De ziekte van Parkinson

- NAH (Niet Aangeboren Hersenletsel)

- Epilepsie

- Spina Bifida (open rug)

- Een beroerte

Wat kan langdurige hik te maken hebben met het centrale zenuwstelsel?

De gedachte is dat de hik ontstaat vanuit een reflexboog die uit 3 componenten bestaat: afferente zenuwbanen (nervus vagus, nervus phrenicus en het thoracale deel van het sympathische zenuwstelsel), het hikcentrum (onderdeel van het centrale zenuwstelsel) en efferente zenuwbanen (voornamelijk de nervus phrenicus). De hik ontstaat wanneer een van de componenten van deze reflexboog wordt gestimuleerd, met als resultaat een contractie van het diafragma en meestal ook van de intercostale spieren. Het kenmerkende geluid komt door het sluiten van de glottis als reflex op het inademen van lucht 

Voordat een reflex optreedt, legt het signaal een route af. Normaal wordt een sensorisch signaal vanuit je zintuigen helemaal naar je hersenen gebracht. Bij een relfex gebeurt dit niet. Het sensorische signaal wordt dan alleen naar je ruggenmerg gebracht, en niet naar je hersenen. Vanuit het ruggenmerg gaat vervolgens een motorisch signaal direct terug naar je spieren. Deze verkorte route noemen we de reflexboog. 

Afferent is aanvoerend en efferent is afvoerend.