5.1 Handel en de opkomst van steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

5.1 Handel en de opkomst van steden

Vandaag: 

Heel paragraaf 1 van Hoofstuk 5:

3 leerdoelen, instructies, 

opdrachten maken

5.1 Handel en de opkomst van steden

Vandaag: 

A:  De oorzaken van het ontstaan van steden in de middeleeuwen.

B: Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond

C: Je kunt uitleggen waarom handelssteden gingen samenwerken

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Lees blz 64 samen.

Leerdoel A: Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van de steden in de late middeleeuwen

Nieuwe landbouwtechnieken zoals het halsjuk zie je hier afgebeeld

Drieslagstelsel

ontginnen

Naar de markt

De verbetering in de landbouw zorgt voor meer voedsel

Meer mensen kunnen gevoed worden (bevolkingsgroei)

Boeren houden zelfs voedsel over

Het voedsel dat over is wordt verkocht op de markt

Meer mensen: meer produkte nodig: handel neemt toe.

Vanaf 1000 groeit de Europese bevoking snel

Van landbouw naar handel

• Nieuwe landbouwtechnieken (Halsjuk, ontginning van land, ijzeren ploeg, drieslagstelsel)
• Overschotten
• Overschotten verkopen op markten.
• Dorpen werden steden.

Verandering: Van een agrarische samenleving agrarische samenlev naar een stedelijking

Betere technieken

Er worden nieuwe technieken bedacht
voor landbouw:

1. Drieslagstelsel = het afwisselen van
de oogst zodat de grond rust kan krijgen

2. Halsjuk = een stevige ring rond de nek
van een rund of een paard dat een kar

 of ploeg voorttrekt

3: ijzeren (keer)ploeg: 

Filmpje

Inpolderen in de 20ste eeuw

5.1 Handel en de opkomst van steden

lees blz 64

Vraag:

wat zijn de oorzaken voor het ontstaan van steden in de late middeleeuwen

Meer landbouwopbrengsten

Rond het jaar 1000 verandert de samenleving in Europa

Handel en nijverheid bloeien en er komen weer steden

Dit heeft twee belangrijke oorzaken:

1. Meer opbrengsten in de landbouw

2. Meer grond ter beschikking

Hoe ontstonden en groeiden steden?

Meer oogst = meer voedsel 

Bevolking groeit + overschot voedsel  (teveel )

Overschot kun je ruilen. 

Niet iedereen hoeft op het land te werken

meer vraag naar produkten: ambachtslieden

Filmpje

De steden groeien

Verstedelijking

Veel mensen mensen willen bij de markt wonen

Drukke markten groeien uit tot steden

Er ontstaat zo weer een agrarisch-stedelijke samenleving

Op deze manier beginnen de late middeleeuwen

Een samenleving waarin de meeste mensen nog op het platteland wonen en in de landbouw werken, maar waarin er ook steden met handelaren en ambachtslieden zijn

Vul het werkblad in

klaar?

maak de vragen 4 t/m 7 (huiswerk)

Leerdoel B

Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond

lees blz 65

Geld

In de steden gaan mensen elkaar weer betalen geld

Dit kan je oneindig bewaren en tegen alles ruilen

Hierdoor wordt handelen veel makkelijker

De handel en nijverheid nemen dan ook toe

Verandering: Er ontstaat weer een geldeconomie

Lees blz 65 Handelsnetwerken

Leerdoel C

Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen steden uitleggen waarom samenwerking voordelig was

lees blz 65

Wat is de Hanze en hoe ontstond deze?

Eerst een aantal voorbeelden

Een kaart van de .....

Samen sta je sterk

Waarom was samenwerking voordelig?

1. Veiligheid tegen piraten

2. Minder tol betalen

3. minder concurrentie: steden mochten niet samenwerken met steden die niet lid waren van het verbond

maak v.a. blz 66

4, 5, 7, 8, 9, 10, 14, 15, 16a

Door oa de toenemende handel en het ontstaan van steden ontstond ......De pest

1347: De pest slaat toe door de toenemende handel

- 1/3 van de van de bevolking in Europa overlijdt.

Video

De Zwarte Dood

• De oorzaken van de pest zijn pas in de 19e eeuw bekend geworden
• Voor de mensen in de Middeleeuwen was de ziekte een straf van God
• De mensen dachten dat God hen ging straffen, omdat ze niet goed en zondig hadden geleefd.
• Bekijk de pestmeester hiernaast: wat was zijn taak?

Flagellanten sloegen zichzelf om zo aan God te laten zien dat zij spijt hadden van hun zonden. De naam Flagellant komt van het Latijnse woord voor zweep: flagellum. Aan het eind van de leren riempjes zitten spijkers.

Lees par 5.1 en 5.2......

Aan het werk

• Leer en maak par 5.1

Waardoor groeide de handel en kwamen er nieuwe steden?

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. Betere landbouwgrond: bossen kappen, moerassen en veengebied droogleggen
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten andere gewassen

Waar ontstonden de eerste markten?

1. In het centrum van de stad
2. In de buurt van een oude Romeinse stad
3. Op kruispunten van wegen en/of rivieren of in de buurt van een kasteel
4. Bij de Hanze

Wat zijn stadsrechten?

1. Steden mochten zelf rechtspreken, daarom dat het stadsrechten heten.
2. Steden mogen zichzelf gaan besturen, rechtspreken, een eigen munt slaan en een kasteel bouwen.
3. Steden mochten zichzelf besturen, maar moesten elk jaar nog wel de heer betalen hiervoor.
4. Steden mochten zichzelf gaan besturen, rechtspreken, een eigen munt slaan en stadsmuren bouwen.

Wat is een voordeel van bij de Hanze aangesloten te zijn?

1. De bij B-C-D genoemde voordelen
2. Geen of minder tol te betalen
3. Veiliger
4. Afspraken maken met leveranciers over speciale prijzen.

Waarom werd de Hanze opgericht?Wat is onjuist?

1. Om handelsvoordelen te krijgen.
2. Om veilig te kunnen handelen.
3. Om steden machtiger te maken.
4. Om betere schepen te bouwen.

In welke gebieden dreef de Hanze veel handel?

1. Waddenzee en Middellandse zee
2. Middellandse zee
3. Oos-zee en Waddenzee gebied
4. Oost-zee en Noord-zee gebied

Welke zin is NIET WAAR over de Hanze?

1. De Hanze was een samenwerking tussen steden.
2. De Hanze leverde de kooplieden veel voordelen op, zoals afspraken over goedkopere prijzen.
3. Bij de Hanze waren veel gildes aangesloten die hun producten zo beter konden verkopen.
4. De IJssel was een rivier waaraan veel Hanze steden lagen.

Van wie kreeg een stad, stadsrechten?

1. Koning
2. Schout
3. Burgemeester
4. Heer

Stadsrechten: het recht van een stad op eigen winkels.

1. Waar
2. Niet waar

Stadsrechten: het recht om zelf voedsel te verbouwen.

1. Waar
2. Niet waar

Sleep de woorden naar de juiste kolom:

De Vroege Middeleeuwen (500-1000)

Tijdvak: 

Monniken & Ridders

De Late Middeleeuwen (1000-1500)

Tijdvak: 

Steden & Staten.

Het feodalisme

Hanze verbond

drieslagstelsel

Keizer Karel de Grote (Frankische Rijk)

Het leenstelsel

ontstaan geldeconomie 

ontstaan agrarisch-stedelijke 

samenleving

het Frankische rijk