Introductie Plato CE 2024

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Introductie Plato CE 2024

In deze lessonup...

- introductie Plato

- rode draad teksten

- dialogen

- taaleigen

- verloop schooljaar

Voor we het over Plato kunnen hebben....

Sokrates (470-399)

‘gratis’ filosoof op agora en σχολη

Zag zichzelf als vroedvrouw van de ware kennis

Οp zoek naar definities (van het goede, de deugd, de dapperheid, de schoonheid etc) τὶ ἐστιν ...

Was ervan overtuigd dat mensen uit onwetendheid verkeerd handelen: socratisch intellectualisme

Werkwijze Sokrates

Ging de dialoog aan met mensen door middel van een soort onderzoek: ἔλεγχος

Hij deed dan alsof hij zelf niets wist/begreep van het onderwerp: εἰρωνεία, socratische ironie

Dialoog eindigde vaak in een ἀπορία; er was geen uitweg meer

Plato (427-347 vC)

Leerling van Sokrates

Roerige periode

Lid van de elite

Sticht eigen school, Akademeia 

Schrijft dialogen met Sokrates in de hoofdrol

Filosofie van Plato

Ideeënleer (εἴδη, ἰδέαι) afgeleid van definities (τὶ ἐστιν) van Sokrates

Filosofen kunnen met hun geest/innerlijke oog/νοῦς de ware wereld van Ideeën/idealen aanschouwen 

Voor je geboorte heb je die kennis/ἐπιστήμη opgedaan, door filosofische oefening kom je weer tot herinnering/ἀνάμνησις

Thema's teksten Plato

mythes ter verduidelijking

wat voor iemand is de mens?

εὐδαιμονία (geluk/welzijn) is wat een mens wil

nodig daarvoor is ἀρετή (deugd)

Checken of je dit allemaal een beetje onthouden hebt...

Wat betekent de term ἔλεγχος

1. onderzoek
2. dialoog
3. geen uitweg meer weten
4. doen alsof je niets weet

Wat betekent de term ἀρετή

1. goed doen
2. gelukkig zijn
3. deugd
4. aardig zijn

Wat betekent de term ἀπορία

1. onderzoek
2. dialoog
3. geen uitweg meer weten
4. doen alsof je niets weet

Wat was het beroep van Sokrates?

1. vroedvrouw
2. filosoof
3. praatjesmaker
4. niets, hij kreeg nergens voor betaald

Wat was de relatie tussen Sokrates en Plato?

1. Plato was leraar van Sokrates
2. Sokrates was leraar van Plato
3. ze waren in de verte familie van elkaar
4. ze werkten samen in de Akademeia

Dialogen en dus...

Spreektaal (maar over elke letter is nagedacht)

crasis, deiktische iota, prolepsis, anakoloet, ellips, accusativus van betrekking

Crasis

twee woorden zijn aan elkaar geplakt

te herkennen aan een spiritus 'middenin' een woord

Voorbeelden: 

ταὐτα = τα αυτα dezelfde dingen

τἀληθῆ = τὰ ἀληθῆ de ware dingen

τἆλλα = τὰ ἄλλα de andere dingen

(toevallig ook alle drie gesubstantiveerde bn)

deiktische iota

een ι wordt achter een woord geplakt om er nadruk aan te geven

νυν -> νυνι nu(!)

τουτου -> τουτουι van hem(!)

prolepsis

de zin begint met dat wat de spreker het belangrijkst vindt, ook al is dat grammaticaal niet handig

Over de vakantie, denk je niet dat mensen dat liever zouden hebben dan school?

(Grammaticaal handiger: Denk je niet dat mensen liever vakantie zouden hebben dan school?)

anakoloet

Een zin eindigt grammaticaal anders dan die begonnen is

(gebeurt heel vaak in spreektaal)

Dus ik zeg dat ja hij heeft er natuurlijk zelf niets aan zeg ik

ellips

De zin mist een of meerdere woorden die nodig zouden zijn maar die makkelijk aan te vullen zijn. 

Gaan jullie dit weekend nog iets leuks doen?

Nee (we gaan niets leuks doen)

Wil je met hem trouwen? 

Ja ik wil (met hem trouwen)

Vaak vorm van 'zijn' εἴμι

accusativus van betrekking

een 'overige' accusativus in de zin die gaat over waar iets betrekking op heeft

vaak bij lichaamsdelen of eigenschappen

Vertalen met: wat betreft, qua (soms in)

Jij ziet er goed uit wat betreft je uiterlijk

Meer taaleigen?

Ja! In je examenboek H15-16

(bijvoorbeeld dualis en ἐχω + bijw)

"Zo'n jas, die ga ik echt niet aantrekken" is een voorbeeld van

1. prolepsis
2. crasis
3. deiktische iota
4. ellips

"Ik heb geen zin" is een voorbeeld van

1. prolepsis
2. crasis
3. deiktische iota
4. ellips

τἆλλα is een voorbeeld van

1. prolepsis
2. crasis
3. deiktische iota
4. ellips

Een anakoloet is gewoon een grammaticaal foute zin

1. ja
2. nee

Periode 2 - twee dialogen

Dialoog 1: Symposium

• Wat is liefde?
• Verhaal van de bolletjesmensen

Dialoog 2: Politeia

• Ideeënleer
• Allegorie van de grot