18.1 Domein e: verandering/ Rationalisering

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Domein E

18.1 Rationalisering

Wat ga je leren bij het domein verandering 

-  zicht krijgen op “de richting en tempo van ontwikkelingen in de samenleving en de mogelijkheden en onmogelijkheden deze te beïnvloeden”.

Antwoord op de volgende vragen:

- Welke veranderingsprocessen doen zich voor in onze samenleving?

- Waardoor verandert een samenleving?

- Hoe gaan mensen om met veranderingen in een samenleving?

- Welke invloed hebben veranderingen op andere maatschappelijke vraagstukken?

Waar denk je aan bij menstruatie

in de Westerse cultuur?

Waar denk je aan bij menstruatie
in de Westerse cultuur?

Voorbeelden van goede antwoorden zijn: het gebruik van tampons, maandverband, de cup, gewoon doorgaan met de dagelijkse bezigheden, de discussie over of vrouwen menstruatievrij moeten krijgen.

Deze video toont aan dat er in verschillende culturen op een andere wijze wordt omgegaan met menstruatie. Zo zijn er bepaalde stammen in Kenia waarbij een menstruerende vrouw als onrein wordt gezien en ze zich bijvoorbeeld niet onder het vee mag begeven, omdat dit als een gevaar wordt gezien. 

RATIONALISERING

Het proces van het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid met als doel haar beheersbaar en voorspelbaar te maken en van het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken.

Rationaliseringsprocessen

Rationaliseringsprocessen zijn kenmerkend voor modernisering. 

- Er is een toename van doelmatige productieprocessen op alle terreinen van de samenleving. 

- Techniek  en wetenschappelijk denken verdrongen traditionele opvattingen en handelswijzen. 

 Deze ontwikkeling zette vooral in de westelijke wereld in en begon ongeveer in de 17de eeuw.

Het was een geleidelijk proces dat na de industriële revolutie in een stroomversnelling kwam.

Het proces van het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid	Jagers en verzamelaars zien dat zaadjes uitgroeien tot nieuwe planten
met als doel haar voorspelbaar en beheersbaar te maken	Ze gaan zelf zaadjes planten op één plek (beheersbaar)
EN	EN
van het doel gericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te halen.	Ze leren waar planten het best groeien en gaan daar steeds nieuwe planten verbouwen --> landbouwsamenleving.

Op welke afbeeldingen zie je rationalisering terug?

Op welke afbeeldingen zie je rationalisering terug?

1. 
2. 
3. 
4. 

Op alle afbeeldingen is rationalisering terug te zien, ook bij de afbeelding van het onderwijs; dat steeds doelmatiger en doeltreffender werd ingericht.

Rationalisering in de economie

Kenmerken van rationalisering in de economie:

• Overgang van traditionele naar kapitalistische economie
• Streven naar berekenbare en bestendige winst
• Differentiëring van arbeidsprocessen

Licht toe dat rationalisering in de economie niet alleen maar een positieve ontwikkeling is. Het streven naar maximale winst houdt ook kinderarbeid en uitbuiting in stand. 

Benadruk dat modernisering een omstreden begrip is (pagina 224) en dat het diende als legitimatie voor exploitatie en onderdrukking van ‘traditionele’ samenlevingen, bijvoorbeeld tijdens de kolonisatie. 

Rationalisering in sociale processen

Ook sociale processen werden doelmatig (efficiënt) en doeltreffend (effectief) georganiseerd en uitkomsten werden gemeten. Bijvoorbeeld in het onderwijs.

Noem een voorbeeld van rationalisering in het onderwijs

Noem een voorbeeld van rationalisering in het onderwijs

Voorbeelden van goede antwoorden zijn: cito-scores en doorstroomcijfers

Rationalisering in kunst en wetenschap

Binnen de wetenschap werden de natuurwetenschappen steeds belangrijker en het bedrijven van de wetenschap werd steeds bedrijfsmatiger.

Binnen de kunst werden nieuwe technieken gebruikt, bijvoorbeeld digitale media. 

Rationalisering in politiek en bestuur

• Processen van bureaucratisering met regels en protocollen en als doel gelijke behandelingen in gelijke gevallen.
• Om bestuurder te worden moet je een passende opleiding, meetbare ervaring of meetbare vaardigheden hebben.

Dit is een filmpje dat de andere kant laat zien van regels en protocollen.

Onttovering van de wereld (Weber)

Door rationalisering geloven steeds meer mensen dat alles berekenbaar en daardoor voorspelbaar is, waardoor er geen ruimte meer is voor geheimzinnige en mystieke zaken. Dit leidt tot vermindering van het belang van tradities, emotionele bindingen en opvattingen en minder aandacht voor het bovennatuurlijke.

KERNCONCEPT Rationalisering (1)

Het proces van het                  en systematiseren van de werkelijkheid met de bedoeling haar                           en beheersbaar te maken en van het                        inzetten van middelen om zo efficiënt en                 mogelijke resultaten te bereiken.

            ordenen

            effectief

        voorspelbaar

          doelgericht

Tot de jaren '60

Jaren '60 tot '80

Vanaf de jaren '80

Kostwinnersgezin 

Verzuiling

Ontzuiling 

Socialisatoren: kerk, gezin en vereniging 

Secularisering 

Onderhandleingshuishouden 

Socialisatoren: peergroup, media en onderwijs

Individualisering 

Institutionalisering

Egalitair gezin 

Geïndividualiseerd gezin

Rationalisering

Democratisering