11.1 eigenschappen en chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

7.5 Eten en ademen bij dieren

Ga rustig zitten en pak je lesboek en schrift alvast voor je.

Welkom!

§11.1 Eigenschappen en chromosomen

Wat gaan we deze les doen?

• Planning en leerdoelen
• Uitleg §11.1 (deel 1)
• Aan de slag!
• Uitleg §11.1 (deel 2)
• Aan de slag!
• Afsluiten

Leerdoelen

• Je kunt de volgende begrippen in eigen woorden uitleggen:
   erfelijke eigenschap, chromosomen, DNA, gen, fenotype, genotype en aanleg.
• Je kunt uitleggen wat een chromosomenkaart is en kunt een afbeelding hiervan uitleggen.
• Je kunt de volgende begrippen in de bouw van een lichaamscel beschrijven en in een afbeelding aanwijzen: celmembraan, cytoplasma, celkern, chromosoom, DNA, gen.

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

Erfelijke eigenschappen =

Eigenschappen die je van je ouders krijgt. (vorm van de oren, oogkleur, lengte etc.)

Fenotype =

Hoe een eigenschap eruit ziet. (oogkleur, huidskleur, haarvorm etc.)

Het fenotype is afhankelijk van:

- erfelijke eigenschappen (oogkleur, huidskleur, lengte, vorm van de neus etc.)
- invloeden uit de omgeving (tattoo, piercing, haar verven, plastische chirurgie etc.)

- erfelijke eigenschappen (goed gitaar kunnen spelen) EN

  invloeden uit de omgeving (gitaarles volgen)

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

Wat?

Klaar?

Hoe?

Hulp?

Tijd?

individueel (alleen)

lezen: bladzijde 85 en 87

maken: opdracht 4 t/m 15 van 11.1

eerst zachtjes overleggen met degene die naast je zit

daarna mij om hulp vragen

10 minuten

Laat de gemaakte opdrachten door mij controleren.

Daarna mag je verder werken aan de opdrachten van 11.1

Aan de slag!

Waar zit de informatie voor je eigenschappen?

In alle celkernen zitten chromosomen.

Een chromosoom bestaat o.a. uit de stof DNA.

DNA bevat informatie voor al je erfelijke eigenschappen.

Wat?

Klaar?

Hoe?

Hulp?

Tijd?

individueel (alleen)

lezen: bladzijde 90, 91 en 93

maken: opdracht 16 t/m 25 van 11.1

eerst zachtjes overleggen met degene die naast je zit

daarna mij om hulp vragen

10 minuten

Laat de gemaakte opdrachten door mij controleren.

Aan de slag!

Waar zit de informatie voor je eigenschappen?

Chromosomen kun je bekijken met een microscoop en fotograferen.

Chromosomenkaart

- laat de chromosomen zien die voorkomen in een lichaamscel.

- chromosomen in paren (tweetallen) gesorteerd op grootte en vorm.

- mensen hebben in iedere cel 23 paar chromosomen (46 chromosomen in totaal).

- het 23e paar bepaalt je geslacht (geslachtschromosomen)

vrouwen  XX
mannen  XY

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen > alle kenmerken van een organisme
• Erfelijke eigenschappen > eigenschappen die je van je
  ouders hebt gekregen
  - genotype > vastgelegd in DNA
  - fenotype > uiterlijk > hoe een eigenschap eruit ziet (bijv. kleur haar of ogen)

11.1 Weet je nog?

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen > alle kenmerken van een organisme
• Erfelijke eigenschappen > eigenschappen die je van je
  ouders hebt gekregen
  - genotype > vastgelegd in DNA
  - fenotype > uiterlijk > hoe een eigenschap eruit ziet (bijv. kleur haar of ogen)

Lichaamscellen hebben 46 chromosomen (23 paren).

Geslachtscellen (eicellen en zaadcellen) hebben 23 chromosomen.

Bij de bevruchting smelten de kernen

van de eicel en de zaadcel samen.

 

De bevruchte eicel waar jij uit ontstaan bent,

bevatte dus 23 chromosomen van je moeder

en 23 chromosomen van je vader.

Hierdoor heb je eigenschappen van je moeder en vader.

§11.2 Chromosomen doorgeven

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen > alle kenmerken van een organisme
• Erfelijke eigenschappen > eigenschappen die je van je
  ouders hebt gekregen
  - genotype > vastgelegd in DNA
  - fenotype > uiterlijk > hoe een eigenschap eruit ziet (bijv. kleur haar of ogen)

Geslachtschromosomen

Man - X Y                  Een zaadcel kan dus een X of een Y chromosoom bevatten.

Vrouw - X X              Een eicel bevat alleen een X chromosoom.

Celdeling in geslachtsorganen - meiose (reductiedeling)

1. chromosomen zijn onzichtbaar

2. chromosomen worden zichtbaar

3. gelijke type chromosomen vormen paren in het midden

4. de paren splitsen en gaan uit elkaar

5. de twee groepjes chromosomen vormen een celkern. Cel deelt zich in twee.

6. er zijn twee cellen met ieder de helft van het aantal chromosomen 

Aan de slag

• Wat? Maken: opdracht 1 t/m 25 van §11.1
• Hoe? Blz. 84 t/m 94
• Hulp? Eerst overleggen met buur, daarna docent vragen.
• Tijd? 20 minuten
• Uitkomst? Opdracht 1 t/m 9 is af. Niet af? Rest is huiswerk.

• Klaar? Samenvatting dikgedrukte woorden maken (lijst)

Celdeling in lichaamscellen - mitose

1. chromosomen zijn onzichtbaar

2. chromosomen kopiëren zich en worden zichtbaar

3. de verdubbelde chromosomen gaan naar het midden

4. de kopie en het origineel splitsen en gaan uit elkaar. twee groepjes vormen.

5. de twee groepjes chromosomen vormen een celkern. Cel deelt zich in twee.

6. er zijn twee cellen met ieder 46 chromosomen.

Afsluiten

• Pak je Plenda
    - dinsdag 25 februari
    - 6e lesuur BIO
    - m: 4 t/m 25 van 11.1
  
  
• Volgende les
    - Uitleg 11.2
  
  
• Vragen?
  
  
• Opruimen