Hfdst 3: De ervarende mens: fenomenologie

• Filosofie
• Secundair onderwijs

Hfdst 3: De ervarende mens: fenomenologie

Wat weet je nog over 'niet-reductionistisch fysicalisme'?

Hoe heb je dit ervaren?

Lesdoelen

• Ik leg de filosofische stroming 'fenomenologie' uit.
• Ik leg het begrip 'intentionaliteit' van Husserl uit.
• Ik omschrijf Husserls kritiek op het objectivisme van de wetenschap.
• Ik illustreer hoe de gestalttheorie van Merleau-Ponty's denken beïnvloedde.

Edmund Husserl en fenomenologie 

• Edmund Husserl
• Holistische benadering van lichaam-geestprobleem
• Doel fenomenologie = een gedetailleerde beschrijving geven van onze ervaring zoals ze zich in het eerstepersoonsperspectief voordoen

Edmund Husserl en fenomenologie 

• bewustzijn altijd al betrokken op objecten (of mensen) om hem heen = intentionaliteit van het bewustzijn 
• "Elke ervaring is een ervaring van iets"
• (bewustzijn)acten = intentionele ervaringen
• ALTIJD een verband tussen waarneming en wat waargenomen wordt
• Decartes: "object  maakt deel van het bewustzijn, immanent besloten in onze geest"
• Husserl: "het object is transcendent, het object bestaat onafhankelijk van onze gewaarwording

Edmund Husserl en fenomenologie 

• Correlaten = relatie tussen bewustzijn en bewustzijnsacten

De intentionaliteit van het bewustzijn (de wijze waarop we gericht zijn op een bewustzijnscorrelaat) bepaalt de manier waarop het object aan het bewustzijn verschijnt.

bv. vriendin Sam

Kritiek Husserl op objectivisme

• Dualisme: mentale en lichaam aparte entiteiten
• MAAR Husserl: onze ervaringen zijn altijd al belichaamd
• Objectivisme: visie dat de wereld in zijn geheel te vatten is zonder inmenging van de mens. Objectieve kennis elimineert het individuele bewustzijn, de ervaringen, gevoelens

Kritiek Husserl op objectivisme

• Zou ons eten nog hetzelfde smaken als we het niet konden zien?
• Dove en blinde kinderen die na een operatie opnieuw kunnen horen en zien, vertonen grote emotionele reacties, waaronder verwondering en blijdschap.
• Mensen met een corona-infectie verliezen soms (tijdelijk) hun smaak en reukzin.
• Sommige mensen die een ledemaat moesten laten
  

amputeren, ervaren nadien fantoompijnen.

Maurice Merleau-Ponty

• Lichamelijkheid is cruciaal voor onze betrokkenheid op de wereld
• Ons bewustzijn is in de wereld verankerd door ons lichaam
• Ons lichaam afh. van de omgeving (objectieve lichaam)
• ons lichaam beschikt over motoriek en andere vermogens waarmee het in de wereld kan ingrijpen en ervaren (fenomenale lichaam)
• Het lichaam voelt en is gevoelig, ziet en is zichtbaar

Merleau-Ponty en gestaltpsycholgie

• Gestaltpsychologie = waarneming/perceptie gebeurt in zinvolle, coherente gehelen
• Lichamelijke waarneming is volgens Merleau-Ponty selectief.
• Synesthesie = ervaringen zijn contextgevoelig, afh. van omgevingsfactoren en laat verschillende organen samenwerken
• waarnemen zien als proces in de leefwereld ipv waarnemen te analyseren als fysisch proces in het lichaam = kritiek op dualisme en fysicalisme

Opdracht 9 pp 70-71